Józef Wrona - rzeźbiarz ludowy z Tokarni / Polska Sztuka Ludowa - Konteksty 1971 t.25 z.2
Dublin Core
Tytuł
Józef Wrona - rzeźbiarz ludowy z Tokarni / Polska Sztuka Ludowa - Konteksty 1971 t.25 z.2
Temat
twórcy ludowi
rzeźba ludowa
Wrona, Józef - rzeźbiarz ludowy
Opis
Polska Sztuka Ludowa 1971 t.25, z.2; s.99-102
Twórca
Furdyna, Józef
Wydawca
Instytut Sztuki PAN
Data
1971
Relacja
oai:cyfrowaetnografia.pl:publication:4676
Format
application/pdf
Język
pol
Identyfikator
oai:cyfrowaetnografia.pl:4342
PDF Text
Text
Józef
П. 1. Chrystus
Wrona:
na
drewno
osiołku,
polichr.
Józef Furdyna
JÓZEF
Józef
WRONA
1943 r . w
W r o n a u r o d z i ł się w
-
RZEŹBIARZ
Tokami
koło
Myślenic. M i e s z k a t a m stale, pomagając r o d z i c o m w
nie
LUDOWY
Nad
rzeźbą
Chrystusa
Z
TOKARNI
bardzo
się p o d o b n o
t a k odrobiłem,
i spełniając r ó w n o c z e ś n i e
funkcje
zdjąć
kościelnego. Skończył 7 k l a s szkoły p o d s t a w o w e j
i odbył
z jednego pnia, podobnie
w i e l k i m gospodarstwie
już służbę
i
wojskową.
W szkole, j a k m ó w i , b a r d z o lubił malować, n a t o m i a s t
n i g d y n i e sądził, że m ó g ł b y
r a c h 'do rzeźbienia
figurek."
niej,
nie myślałem
Zainteresowania
zupełnie
r z e ź b i ć : „ o żadnych
a głównie
te przyszły
niespodziewanie.
„Tak
w
zamia
o struganiu
kilka
l a t póź
podobała
mi
k u p i o n a w z i m i e zeszłego r o k u (1968) w Z a k o p a n e m
wa
jelenia,
że
postanowiłem
odrobić
s a m taką
Wrona
nabrał
jednak
chęci
do
ciółka
drewnianego,
bione i pomalowane
cał go d o d a l s z e j
naturalnej
Temat
wokół
którego
wyrzeź
p r a c y . Następną rzeźbą była
wielkości
f i g u r a C h r y s t u s a j a d ą c e g o n a osiołku
ten, niespotykany
w
poustawiał
koś
n a zielono świerki. Proboszcz zachę
w
tradycyjnej
w e j , został p r z e z W r o n ę p o d p a t r z o n y
dowym
zado
rzeźbienia
i wkrótce p o t e m wykonał mały m o d e l miejscowego
Krakowie
(Kamienica
w
inne elementy
chromii
( i l . 1).
jest ona w
dwie
ją
w
„Postać
potrzebie
drewnie
lipowym
j a k t u ł ó w osła, k t ó r e g o
anatomiczne
dominują
namęczył.
można
są w m o n t o w a n e .
zasadnicze
barwy:
nogi
W
poli
biel
szaty
C h r y s t u s a i szarość osła. F i g u r a u s t a w i o n a j e s t n a w ó z k u
przystosowanym
nych w
do ciągnięcia w czasie p r o c e s j i
Niedzielę Palmową
się monumentalność
gło
samą".
P o t e j próbie, z k t ó r e j n i e b y ł w p r a w d z i e w pełni
wolony,
się
z osła". W y k o n a n a
żeby
Po
i wówczas
t e j rzeźby
w
i jej wymowa
u p o r a n i u się z tą największą
w
odbywa
pełni
ujawnia
kultowa.
dotychczasowej
p r a k t y c e pracą rzeźbiarską, a u t o r j e j , m o ż e d l a o d p r ę ż e
nia, wykonał k i l k a f i g u r e k k i l k u c e n t y m e t r o w e j
wysoko
ści. Są
osiołku,
to: Chrystus
Modlitwa w
w
Frasobliwy,
na
O g r ó j c u , C h r z e s t C h r y s t u s a p r z e z św. J a n a
J o r d a n i e ( i l . 2) — w s z y s t k i e
Żołnierz powracający
wym
Chrystus
polichromowane
—
z niewoli niemieckiej — w
oraz
suro
d r e w n i e . Z t e g o o k r e s u p o c h o d z i też z d o b i o n a m o
t y w e m w i n o g r o n i liści s z a f k a , mieszcząca
duży,
stojący
rzeźbie
ludo
zegar. P r ó c z w s p o m n i a n e j , b a r d z o m a ł e j r z e ź b y C h r y s t u
Muzeum
Naro
sa F r a s o b l i w e g o ,
Szołayskich).
r e p l i k i tego
nieco
p ó ź n i e j zostały w y k o n a n e
t e m a t u . Jest
i c h k i l k a , o wysokości
dalsze
prze-
99
4
5
ciętnie ок. 20 c m . N i e k t ó r e —
re — pozostawione
rzeźb
autor
w
zdradza
„realnych". Chrzest
polichromowane,
surowym
drewnie. W
upodobanie
do t w o r z e n i a
Chrystusa odbywa
się w
z wodą imitowaną l u s t e r k i e m , M o d l i t w a w
miejsce
w
otoczeniu
drzew,
niektó
grupie tych
co daje
sytuacji
zbiorniku
Ogrójcu
urozmaicenie
ma
środ
ków, swobodę rozwiązań z j e d n e j
strony, a z drugiej
ujawnia
dążenie
prawdziwości
walorów
c z y s t o rzeźbiarskich, co dało się z a u w a ż y ć
do m a k s y m a l n e j
—
kosztem
już
stawiającej
kiej.
na
żołnierza
powracającego
Żołnierz siedzi p o d p n i e m
kolanie
i podtrzymującą
podniszczony
cach
głowę.
na nogach, siedzi
Skojarzenie
rza polskiego
pozie
wyrażającej
mającej
mającej
starannie i
wiejskich
głównie
zilustrowanie
na tle przykładowego
się t a k d a l e k o , że f i g u r k i
Chrzest w
dawnych
starego
domu,
zajęć
posunął
zaczął ubierać.
J o r d a n i e jest kompozycją
runkiem
imitującym
ekspozycji
w
owalnym
z b i o r n i k u , sięgając
głową
Polskich
do niej
oraz
świętych, w y k o n a n a
złożoną z C h r y s t u s a i św. J a n a . C h r y s t u s s t o i n a l u s t r z e
wodę
autor jest
wyjątkowo
proboszcza,
kościoła
ta, po
bardzo
przywiązany.
duży
cykl
świeckich.
i niejako
pod kie
przeznaczona
( i l . 3).
Figury
do
być
dolną
umieszczone
brze
Pomysł jest niewątpliwie c i e k a w y , n i e m n i e j j e d n a k rzeź
w
zbiornika w
lewej
jest w
z
nieco
wodą
długą, przylegającą
k i m i rękawami.
ciwieństwie
Twarz
postawie
i naczyniem
w
prawej
F a k t u r a szaty
obfity
krzyżem
b i a r z został t u p o d d a n y p e w n e m u , choć
Odziany
naciskowi,
do ciała szatę z b a r d z o
imituje
do C h r y s t u s a , postać św.
pokrywa
z
ręce.
pochylonej
zarost
włosie. W
Jana
pomalowany
krępa.
na
czarno,
d r e w n i e , lecz w
podobnie
jest
modelo
glinie. M a
Wrona
wykonał
stało m u jeszcze
mniej
więcej
Jacek,
Kazimierz,
wiga, Andrzej
bek, J a n Sankander
słonięte części
ciała z
niemal
rzeźbiarza
uwłosieniem.
z Tokarni
ujawnia
się n a j l e p i e j w m a ł e j , k i l k u c e n t y m e t r o w e j rzeźbie
przed
a kilka
Wszystkie
jak
—
pozo
rzeźby
są
o k . 70 c m ,
Stanisław b p . , J a d w i g a ,
Salomeą, A n d r z e j
c i e m n y m b r ą z e m szat J a n a , a j a s n e
czarnym
wymiaru
W s z y s t k i e — oprócz św. Stanisława K o s t k i — są stojące,
stuje z bardzo
prac
18 f i g u r
wysokości
a m i a n o w i c i e : św. św. W o j c i e c h ,
j e s t p o l i c h r o m o w a n a : b i e l szat C h r y s t u s a s i l n i e k o n t r a
klimat
niezamierzonemu
tematu,
dotychczas
jednakowej
oraz
Liryczny
wyborze
d o skończenia.
teriał n i e m a n i e m a l ż a d n e g o w p ł y w u n a fakturę. R z e ź b a
od
w
drzewach.
też i f o r m y .
prze
jest
g ł o w a wciśnięta j e s t w r a m i o n a . B r y ł a r z e ź b y ,
jak w e wszystkich innych pracach Wrony,
w a n a miękko, j a k b y nie w
krót
zarówno
na
jest
mają
do rąk św. J a n a . Górną ozęść ciała m a obnażoną,
gu"
kapliczkach zawieszonych
Seria
okrywa
m a l o w a n a biało s z a t a . Chrzczący s t o i „na
w
rzeźb
na zamówienie
miejscowego
wokół
kilka
eks
żołnie
jest
W o s t a t n i m o k r e s i e Józef W r o n a w y k o n a ł
Świętych
dwupostaciową,
los
p o k a m p a n i i wrześniowej. Rzeźba
zostawiona w drewnie s u r o w y m , modelowana
celu
zmęczenie,
potęguje
ilustrować
w s c e n k a c h z w i ą z a n y c h z makietą d o m u . A u t o r t e j p r a c y
na
w
onu
Frasobliwego.
może niezamierzone,
rzeźby
wspartą
ubrany
n a głowie, a w
układ p o s t a c i C h r y s t u s a
t o , być
i wymowę
w
niemiec
z ręką
Żołnierz
m u n d u r w rogatywce
a przypominającej
presję
z niewoli
drzewa
błogosławieni — Czesław,
Bobola,
Szymon
Jan Kanty
z Lipnicy, Jad
Żurawek, J a n z D u k l i , W i n c e n t y
( i l . 6), J a k u b S t r z e m i ę
d o k ( i l . 4). P o d s t a w o w y m
Kadłu
( i l . 5), S a -
źródłem i k o n o g r a f i c z n y m , k t ó
r y m p o s ł u g i w a ł się W r o n a p r z y r z e ź b i e n i u w y m i e n i o n y c h
świętych,
są
ilustracje
zamieszczone w
książeczce
ks.
101
S t . Ł. Zawsze
żywi, w y d a n e j w K r a k o w i e w 1931 г., o r a z
ustne i n s t r u k c j e zamawiającego.
a
C y k l świętych p o l s k i c h z d r a d z a tendencję
tyzowania i monnmentalizowania formy,
do s y n t e
jednak
założe
i efekty
wprawa
uznanie
sta —
„było
czasu
d a n t y c z n i e szczegółach i b a r d z o
stawieni".
Twarze
świętych
i zastygłe, p o s t a w a
mane
przez
są
i gesty
powierzch
jednakowo
dostojne
skonwencjonalizowane.
postaci
wieni,
w p r o w a d z a gest b a r d z i e j d y n a m i c z n y , co j e d n a k n i e j e s t
dencję
ujęcia.
Czasem
w s t a n i e przełamać m a r t w o t y postaci. Z k l a s y c z n y c h
rzeźby
ludowej
pozostaje
hieratyzowanie
tu
frontalność,
postaci, charakterystyczne
zdecydowanie
zamówienia,
Wrona
powym,
w
kręgu
proporcje
pomiędzy
a s a k r a l n y m i byłyby
stroju.
pracuje
wyłącznie w
przygotowanym
zdecyduje
się
szczegóły,
a następnie z a z n a c z a
proporcje.
oczami
na temat,
Mówi
o n , że
t e n wzór,
p o t e m uchwycić
te
ustala
wyrównane.
i
zwłaszcza l i
wysuszonym.
wielkość
rzeźby
na klocku
„najważniejsze
proporcje,
świętych
podstawowe
jest
pozycje,
jej
uchwycić
całą
długość,
to w e wszystkich k i e r u n k a c h " . Podsta
które
—
prawdopodobnie
podobne
z
pod wpływem
„upiększenia" z a s u g e r o w a l i
Bogdanówka,
Józefowi
Chcąc n a j o g ó l n i e j
ten
szatach
nie
należałoby
doradców,
też
rzeźbia
o d T o k a r n i położonej w s i
Słoninie.
scharakteryzować
że
Wrony,
jest
nierówny, a indywidualność
a u t o r a jeszcze n i e j e s t
wy
r a ź n i e ukształtowana. Z b y t
duże rozpiętości w
sposobie
f o r m o w a n i a b r y ł y i łatwość u l e g a n i a w p ł y w o m
świadczą
niedojrzałości
i c h poziom
prace
artystyczny
o pewnej
podkreślić,
twórczej.
C y k l świętych r e p r e z e n t u j e
równo o d s t r o n y f o r m a l n e j
nego. I c h treść
p r a c e m a ł o dojrzałe
j a k t e ż ładunku
działa n a z a s a d z i e czysto
z n a r z u c o n y m , rzemieślniczym
cyklu. Dowodem
umownej, po
podejściem
znużenia t a k ustawioną
po r a z d o k o n y w a n y
w
k i e r a : „od r a z u idę do tego, b y wyciosać najwięcej w
rzeźb reprezentujących
w
do
powrót
raz
do
prawdziwy
charakter
łości s i e k i e r ą " . P r z y o b r ó b c e s z c z e g ó ł o w e j k o r z y s t a z n o
twórczości W r o n y . Są t o f i g u r k a F r a s o b l i w e g o ,
Chrystusa
ża i „ d u t k a " a do o s t a t e c z n e g o w y g ł a d z a n i a
jadącego
powierzchni
— z o s t r y c h k a w a ł k ó w szkła i p a p i e r u ściernego.
Z właściwymi p r o p o r c j a m i i w y p r a c o w a n i e m
rych
szczegółów
rzeźbiarz
ności: „ m y ś l a ł e m " —
zwierza
n i c zrobić, a n a j g o r z e j
głowa n i e trzymała
gdy
jest ochota,
miał
początkowo
się —
było* z r ę k a m i
się, a l e t e r a z
to idzie
już
duże
niektó
znalazł, z o s t a n i e
Józef
trud
bo ta
trochę l e p i e j ,
nie tak trudno".
tematy
puszczać, że i m p a s , w
„że n i e d a m r a d y
i szyjami,
n a ośle i
bo
Wzrastająca
Wrona
świeckie, co
pozwala
którym się początkowo
korzystnie
jest swej
przy
rzeźbiarz
przełamany.
p a s j i rzeźbienia
bardzo
od
d a n y . J e g o m ł o d y w i e k p o z w a l a r o k o w a ć , że d a l s z e p r a
ce będą u z e w n ę t r z n i a ć w sposób b a r d z i e j p e ł n y
jego dojrzewanie
plastyczne
wość.
Józef W r o n a : I I . 7. F r a g m e n t m o d e l u t r a d y c y j n e j chałupy
Fot.
ogół
związku
realizacji
pracą j e s t
trakcie jej przebiegu
na
za
emocjonal
p r z e z r o d z a j k u l t o w e g o s y m b o l u , co p o z o s t a j e
w o w y m narzędziem obróbki wstępnej jest d l a Kiego sie
ca
miesza
rzowi l u d o w e m u z niedaleko
Gdy
i
jajowe,
Prace z ostatniego
barwnym
czego
konkretnego
drewnie,
wcześniej
spoiwo
którzy
prac
w nim
do
cykl
mała
lokalnych, a w
bez
zainteresowaniami
bez
kolorów
czer
ma
o k r e s u p o k r y t e są l a k i e r e m
religijnym,
go pominąć, j a k o r e z u l t a t
dominujących:
mentem.
są
atrybu
tematyczny
się w s p o m n i a n y
żywe, przy
sto
zawsze uroczystego
przyczynia
polskich. Gdyby
świeckimi
się
suro
zesta
pig
Józefa " W r o n y p o z w a l a s t w i e r d z i ć , ż e p r z e w a ż a j ą
mieszczące
Wrona w drewnie
p o l i c h r o m i i stosuje
z i e l e n i , brązie, b i e l i i c z e r n i . R z e ź b i a r z
do s t o s o w a n i a
s'trate
odpowiednim
p i e c z o ł o w i c i e . D o t y c z y t o zwłaszcza f a ł d ó w szat,
tematy
bardzo
i
do m n i e n a
suje
wypracowane
zakres
barwne
o bałagan
n i e są o s t r o
osób b o s k i c h i ś w i ę t y c h —• u m o w n y c h , z a c h o w u j ą c
cięż
Rzut o k a na dotychczasowy
do
m a l z a w s z e pełne natężenie b a r w i k a . D o m a l o w a n i a
skłonność do s y m e t r i i . R z e ź b y odznaczają się bryłą
t ó w świętości, e l e m e n t ó w
siebie,
do
podnietą
cech
oraz
wygładzonej. Realia
się
schematyzm,
proporcje
ką o p o w i e r z c h n i
zaufanie
staje
gwałtu
inne polichromuje. W
wienia
takiego
d o m u dużo
Niektóre rzeźby pozostawia
wym,
bardziej
banalność
a t r y b u t y jeszcze
Trzy
w
do dłubania, ale t e r a z
rzeźbiarz
potęgują
niektóre
wygładzonej
poważne,
wzmagają
otoczenia
d a l s z y c h w y s i ł k ó w . „Z p o c z ą t k u " — p o w i a d a m ł o d y a r t y
n i e t o rozprasza się w n i e i s t o t n y c h , a t r a k t o w a n y c h p e
ni.
pracy
najbliższego
autor
j a k też
artystyczną
zarówno
wrażli
П. 1. Chrystus
Wrona:
na
drewno
osiołku,
polichr.
Józef Furdyna
JÓZEF
Józef
WRONA
1943 r . w
W r o n a u r o d z i ł się w
-
RZEŹBIARZ
Tokami
koło
Myślenic. M i e s z k a t a m stale, pomagając r o d z i c o m w
nie
LUDOWY
Nad
rzeźbą
Chrystusa
Z
TOKARNI
bardzo
się p o d o b n o
t a k odrobiłem,
i spełniając r ó w n o c z e ś n i e
funkcje
zdjąć
kościelnego. Skończył 7 k l a s szkoły p o d s t a w o w e j
i odbył
z jednego pnia, podobnie
w i e l k i m gospodarstwie
już służbę
i
wojskową.
W szkole, j a k m ó w i , b a r d z o lubił malować, n a t o m i a s t
n i g d y n i e sądził, że m ó g ł b y
r a c h 'do rzeźbienia
figurek."
niej,
nie myślałem
Zainteresowania
zupełnie
r z e ź b i ć : „ o żadnych
a głównie
te przyszły
niespodziewanie.
„Tak
w
zamia
o struganiu
kilka
l a t póź
podobała
mi
k u p i o n a w z i m i e zeszłego r o k u (1968) w Z a k o p a n e m
wa
jelenia,
że
postanowiłem
odrobić
s a m taką
Wrona
nabrał
jednak
chęci
do
ciółka
drewnianego,
bione i pomalowane
cał go d o d a l s z e j
naturalnej
Temat
wokół
którego
wyrzeź
p r a c y . Następną rzeźbą była
wielkości
f i g u r a C h r y s t u s a j a d ą c e g o n a osiołku
ten, niespotykany
w
poustawiał
koś
n a zielono świerki. Proboszcz zachę
w
tradycyjnej
w e j , został p r z e z W r o n ę p o d p a t r z o n y
dowym
zado
rzeźbienia
i wkrótce p o t e m wykonał mały m o d e l miejscowego
Krakowie
(Kamienica
w
inne elementy
chromii
( i l . 1).
jest ona w
dwie
ją
w
„Postać
potrzebie
drewnie
lipowym
j a k t u ł ó w osła, k t ó r e g o
anatomiczne
dominują
namęczył.
można
są w m o n t o w a n e .
zasadnicze
barwy:
nogi
W
poli
biel
szaty
C h r y s t u s a i szarość osła. F i g u r a u s t a w i o n a j e s t n a w ó z k u
przystosowanym
nych w
do ciągnięcia w czasie p r o c e s j i
Niedzielę Palmową
się monumentalność
gło
samą".
P o t e j próbie, z k t ó r e j n i e b y ł w p r a w d z i e w pełni
wolony,
się
z osła". W y k o n a n a
żeby
Po
i wówczas
t e j rzeźby
w
i jej wymowa
u p o r a n i u się z tą największą
w
odbywa
pełni
ujawnia
kultowa.
dotychczasowej
p r a k t y c e pracą rzeźbiarską, a u t o r j e j , m o ż e d l a o d p r ę ż e
nia, wykonał k i l k a f i g u r e k k i l k u c e n t y m e t r o w e j
wysoko
ści. Są
osiołku,
to: Chrystus
Modlitwa w
w
Frasobliwy,
na
O g r ó j c u , C h r z e s t C h r y s t u s a p r z e z św. J a n a
J o r d a n i e ( i l . 2) — w s z y s t k i e
Żołnierz powracający
wym
Chrystus
polichromowane
—
z niewoli niemieckiej — w
oraz
suro
d r e w n i e . Z t e g o o k r e s u p o c h o d z i też z d o b i o n a m o
t y w e m w i n o g r o n i liści s z a f k a , mieszcząca
duży,
stojący
rzeźbie
ludo
zegar. P r ó c z w s p o m n i a n e j , b a r d z o m a ł e j r z e ź b y C h r y s t u
Muzeum
Naro
sa F r a s o b l i w e g o ,
Szołayskich).
r e p l i k i tego
nieco
p ó ź n i e j zostały w y k o n a n e
t e m a t u . Jest
i c h k i l k a , o wysokości
dalsze
prze-
99
4
5
ciętnie ок. 20 c m . N i e k t ó r e —
re — pozostawione
rzeźb
autor
w
zdradza
„realnych". Chrzest
polichromowane,
surowym
drewnie. W
upodobanie
do t w o r z e n i a
Chrystusa odbywa
się w
z wodą imitowaną l u s t e r k i e m , M o d l i t w a w
miejsce
w
otoczeniu
drzew,
niektó
grupie tych
co daje
sytuacji
zbiorniku
Ogrójcu
urozmaicenie
ma
środ
ków, swobodę rozwiązań z j e d n e j
strony, a z drugiej
ujawnia
dążenie
prawdziwości
walorów
c z y s t o rzeźbiarskich, co dało się z a u w a ż y ć
do m a k s y m a l n e j
—
kosztem
już
stawiającej
kiej.
na
żołnierza
powracającego
Żołnierz siedzi p o d p n i e m
kolanie
i podtrzymującą
podniszczony
cach
głowę.
na nogach, siedzi
Skojarzenie
rza polskiego
pozie
wyrażającej
mającej
mającej
starannie i
wiejskich
głównie
zilustrowanie
na tle przykładowego
się t a k d a l e k o , że f i g u r k i
Chrzest w
dawnych
starego
domu,
zajęć
posunął
zaczął ubierać.
J o r d a n i e jest kompozycją
runkiem
imitującym
ekspozycji
w
owalnym
z b i o r n i k u , sięgając
głową
Polskich
do niej
oraz
świętych, w y k o n a n a
złożoną z C h r y s t u s a i św. J a n a . C h r y s t u s s t o i n a l u s t r z e
wodę
autor jest
wyjątkowo
proboszcza,
kościoła
ta, po
bardzo
przywiązany.
duży
cykl
świeckich.
i niejako
pod kie
przeznaczona
( i l . 3).
Figury
do
być
dolną
umieszczone
brze
Pomysł jest niewątpliwie c i e k a w y , n i e m n i e j j e d n a k rzeź
w
zbiornika w
lewej
jest w
z
nieco
wodą
długą, przylegającą
k i m i rękawami.
ciwieństwie
Twarz
postawie
i naczyniem
w
prawej
F a k t u r a szaty
obfity
krzyżem
b i a r z został t u p o d d a n y p e w n e m u , choć
Odziany
naciskowi,
do ciała szatę z b a r d z o
imituje
do C h r y s t u s a , postać św.
pokrywa
z
ręce.
pochylonej
zarost
włosie. W
Jana
pomalowany
krępa.
na
czarno,
d r e w n i e , lecz w
podobnie
jest
modelo
glinie. M a
Wrona
wykonał
stało m u jeszcze
mniej
więcej
Jacek,
Kazimierz,
wiga, Andrzej
bek, J a n Sankander
słonięte części
ciała z
niemal
rzeźbiarza
uwłosieniem.
z Tokarni
ujawnia
się n a j l e p i e j w m a ł e j , k i l k u c e n t y m e t r o w e j rzeźbie
przed
a kilka
Wszystkie
jak
—
pozo
rzeźby
są
o k . 70 c m ,
Stanisław b p . , J a d w i g a ,
Salomeą, A n d r z e j
c i e m n y m b r ą z e m szat J a n a , a j a s n e
czarnym
wymiaru
W s z y s t k i e — oprócz św. Stanisława K o s t k i — są stojące,
stuje z bardzo
prac
18 f i g u r
wysokości
a m i a n o w i c i e : św. św. W o j c i e c h ,
j e s t p o l i c h r o m o w a n a : b i e l szat C h r y s t u s a s i l n i e k o n t r a
klimat
niezamierzonemu
tematu,
dotychczas
jednakowej
oraz
Liryczny
wyborze
d o skończenia.
teriał n i e m a n i e m a l ż a d n e g o w p ł y w u n a fakturę. R z e ź b a
od
w
drzewach.
też i f o r m y .
prze
jest
g ł o w a wciśnięta j e s t w r a m i o n a . B r y ł a r z e ź b y ,
jak w e wszystkich innych pracach Wrony,
w a n a miękko, j a k b y nie w
krót
zarówno
na
jest
mają
do rąk św. J a n a . Górną ozęść ciała m a obnażoną,
gu"
kapliczkach zawieszonych
Seria
okrywa
m a l o w a n a biało s z a t a . Chrzczący s t o i „na
w
rzeźb
na zamówienie
miejscowego
wokół
kilka
eks
żołnie
jest
W o s t a t n i m o k r e s i e Józef W r o n a w y k o n a ł
Świętych
dwupostaciową,
los
p o k a m p a n i i wrześniowej. Rzeźba
zostawiona w drewnie s u r o w y m , modelowana
celu
zmęczenie,
potęguje
ilustrować
w s c e n k a c h z w i ą z a n y c h z makietą d o m u . A u t o r t e j p r a c y
na
w
onu
Frasobliwego.
może niezamierzone,
rzeźby
wspartą
ubrany
n a głowie, a w
układ p o s t a c i C h r y s t u s a
t o , być
i wymowę
w
niemiec
z ręką
Żołnierz
m u n d u r w rogatywce
a przypominającej
presję
z niewoli
drzewa
błogosławieni — Czesław,
Bobola,
Szymon
Jan Kanty
z Lipnicy, Jad
Żurawek, J a n z D u k l i , W i n c e n t y
( i l . 6), J a k u b S t r z e m i ę
d o k ( i l . 4). P o d s t a w o w y m
Kadłu
( i l . 5), S a -
źródłem i k o n o g r a f i c z n y m , k t ó
r y m p o s ł u g i w a ł się W r o n a p r z y r z e ź b i e n i u w y m i e n i o n y c h
świętych,
są
ilustracje
zamieszczone w
książeczce
ks.
101
S t . Ł. Zawsze
żywi, w y d a n e j w K r a k o w i e w 1931 г., o r a z
ustne i n s t r u k c j e zamawiającego.
a
C y k l świętych p o l s k i c h z d r a d z a tendencję
tyzowania i monnmentalizowania formy,
do s y n t e
jednak
założe
i efekty
wprawa
uznanie
sta —
„było
czasu
d a n t y c z n i e szczegółach i b a r d z o
stawieni".
Twarze
świętych
i zastygłe, p o s t a w a
mane
przez
są
i gesty
powierzch
jednakowo
dostojne
skonwencjonalizowane.
postaci
wieni,
w p r o w a d z a gest b a r d z i e j d y n a m i c z n y , co j e d n a k n i e j e s t
dencję
ujęcia.
Czasem
w s t a n i e przełamać m a r t w o t y postaci. Z k l a s y c z n y c h
rzeźby
ludowej
pozostaje
hieratyzowanie
tu
frontalność,
postaci, charakterystyczne
zdecydowanie
zamówienia,
Wrona
powym,
w
kręgu
proporcje
pomiędzy
a s a k r a l n y m i byłyby
stroju.
pracuje
wyłącznie w
przygotowanym
zdecyduje
się
szczegóły,
a następnie z a z n a c z a
proporcje.
oczami
na temat,
Mówi
o n , że
t e n wzór,
p o t e m uchwycić
te
ustala
wyrównane.
i
zwłaszcza l i
wysuszonym.
wielkość
rzeźby
na klocku
„najważniejsze
proporcje,
świętych
podstawowe
jest
pozycje,
jej
uchwycić
całą
długość,
to w e wszystkich k i e r u n k a c h " . Podsta
które
—
prawdopodobnie
podobne
z
pod wpływem
„upiększenia" z a s u g e r o w a l i
Bogdanówka,
Józefowi
Chcąc n a j o g ó l n i e j
ten
szatach
nie
należałoby
doradców,
też
rzeźbia
o d T o k a r n i położonej w s i
Słoninie.
scharakteryzować
że
Wrony,
jest
nierówny, a indywidualność
a u t o r a jeszcze n i e j e s t
wy
r a ź n i e ukształtowana. Z b y t
duże rozpiętości w
sposobie
f o r m o w a n i a b r y ł y i łatwość u l e g a n i a w p ł y w o m
świadczą
niedojrzałości
i c h poziom
prace
artystyczny
o pewnej
podkreślić,
twórczej.
C y k l świętych r e p r e z e n t u j e
równo o d s t r o n y f o r m a l n e j
nego. I c h treść
p r a c e m a ł o dojrzałe
j a k t e ż ładunku
działa n a z a s a d z i e czysto
z n a r z u c o n y m , rzemieślniczym
cyklu. Dowodem
umownej, po
podejściem
znużenia t a k ustawioną
po r a z d o k o n y w a n y
w
k i e r a : „od r a z u idę do tego, b y wyciosać najwięcej w
rzeźb reprezentujących
w
do
powrót
raz
do
prawdziwy
charakter
łości s i e k i e r ą " . P r z y o b r ó b c e s z c z e g ó ł o w e j k o r z y s t a z n o
twórczości W r o n y . Są t o f i g u r k a F r a s o b l i w e g o ,
Chrystusa
ża i „ d u t k a " a do o s t a t e c z n e g o w y g ł a d z a n i a
jadącego
powierzchni
— z o s t r y c h k a w a ł k ó w szkła i p a p i e r u ściernego.
Z właściwymi p r o p o r c j a m i i w y p r a c o w a n i e m
rych
szczegółów
rzeźbiarz
ności: „ m y ś l a ł e m " —
zwierza
n i c zrobić, a n a j g o r z e j
głowa n i e trzymała
gdy
jest ochota,
miał
początkowo
się —
było* z r ę k a m i
się, a l e t e r a z
to idzie
już
duże
niektó
znalazł, z o s t a n i e
Józef
trud
bo ta
trochę l e p i e j ,
nie tak trudno".
tematy
puszczać, że i m p a s , w
„że n i e d a m r a d y
i szyjami,
n a ośle i
bo
Wzrastająca
Wrona
świeckie, co
pozwala
którym się początkowo
korzystnie
jest swej
przy
rzeźbiarz
przełamany.
p a s j i rzeźbienia
bardzo
od
d a n y . J e g o m ł o d y w i e k p o z w a l a r o k o w a ć , że d a l s z e p r a
ce będą u z e w n ę t r z n i a ć w sposób b a r d z i e j p e ł n y
jego dojrzewanie
plastyczne
wość.
Józef W r o n a : I I . 7. F r a g m e n t m o d e l u t r a d y c y j n e j chałupy
Fot.
ogół
związku
realizacji
pracą j e s t
trakcie jej przebiegu
na
za
emocjonal
p r z e z r o d z a j k u l t o w e g o s y m b o l u , co p o z o s t a j e
w o w y m narzędziem obróbki wstępnej jest d l a Kiego sie
ca
miesza
rzowi l u d o w e m u z niedaleko
Gdy
i
jajowe,
Prace z ostatniego
barwnym
czego
konkretnego
drewnie,
wcześniej
spoiwo
którzy
prac
w nim
do
cykl
mała
lokalnych, a w
bez
zainteresowaniami
bez
kolorów
czer
ma
o k r e s u p o k r y t e są l a k i e r e m
religijnym,
go pominąć, j a k o r e z u l t a t
dominujących:
mentem.
są
atrybu
tematyczny
się w s p o m n i a n y
żywe, przy
sto
zawsze uroczystego
przyczynia
polskich. Gdyby
świeckimi
się
suro
zesta
pig
Józefa " W r o n y p o z w a l a s t w i e r d z i ć , ż e p r z e w a ż a j ą
mieszczące
Wrona w drewnie
p o l i c h r o m i i stosuje
z i e l e n i , brązie, b i e l i i c z e r n i . R z e ź b i a r z
do s t o s o w a n i a
s'trate
odpowiednim
p i e c z o ł o w i c i e . D o t y c z y t o zwłaszcza f a ł d ó w szat,
tematy
bardzo
i
do m n i e n a
suje
wypracowane
zakres
barwne
o bałagan
n i e są o s t r o
osób b o s k i c h i ś w i ę t y c h —• u m o w n y c h , z a c h o w u j ą c
cięż
Rzut o k a na dotychczasowy
do
m a l z a w s z e pełne natężenie b a r w i k a . D o m a l o w a n i a
skłonność do s y m e t r i i . R z e ź b y odznaczają się bryłą
t ó w świętości, e l e m e n t ó w
siebie,
do
podnietą
cech
oraz
wygładzonej. Realia
się
schematyzm,
proporcje
ką o p o w i e r z c h n i
zaufanie
staje
gwałtu
inne polichromuje. W
wienia
takiego
d o m u dużo
Niektóre rzeźby pozostawia
wym,
bardziej
banalność
a t r y b u t y jeszcze
Trzy
w
do dłubania, ale t e r a z
rzeźbiarz
potęgują
niektóre
wygładzonej
poważne,
wzmagają
otoczenia
d a l s z y c h w y s i ł k ó w . „Z p o c z ą t k u " — p o w i a d a m ł o d y a r t y
n i e t o rozprasza się w n i e i s t o t n y c h , a t r a k t o w a n y c h p e
ni.
pracy
najbliższego
autor
j a k też
artystyczną
zarówno
wrażli
Kolekcja
Cytat
Furdyna, Józef, “Józef Wrona - rzeźbiarz ludowy z Tokarni / Polska Sztuka Ludowa - Konteksty 1971 t.25 z.2,” Cyfrowa Etnografia, Dostęp 23 maja 2022, https://cyfrowaetnografia.pl/items/show/5962.