-
https://cyfrowaetnografia.pl/files/original/583e9ac16e397a71c53bf4ce47abf03a.pdf
d6eaabc53cd38387ef2ae2d46f28895e
Dublin Core
The Dublin Core metadata element set is common to all Omeka records, including items, files, and collections. For more information see, http://dublincore.org/documents/dces/.
Title
A name given to the resource
Lud
Text
A resource consisting primarily of words for reading. Examples include books, letters, dissertations, poems, newspapers, articles, archives of mailing lists. Note that facsimiles or images of texts are still of the genre Text.
Dublin Core
The Dublin Core metadata element set is common to all Omeka records, including items, files, and collections. For more information see, http://dublincore.org/documents/dces/.
Relation
A related resource
oai:cyfrowaetnografia.pl:publication:4676
Date
A point or period of time associated with an event in the lifecycle of the resource
1971
Subject
The topic of the resource
twórcy ludowi
rzeźba ludowa
Wrona, Józef - rzeźbiarz ludowy
Identifier
An unambiguous reference to the resource within a given context
oai:cyfrowaetnografia.pl:4342
Title
A name given to the resource
Józef Wrona - rzeźbiarz ludowy z Tokarni / Polska Sztuka Ludowa - Konteksty 1971 t.25 z.2
Description
An account of the resource
Polska Sztuka Ludowa 1971 t.25, z.2; s.99-102
Creator
An entity primarily responsible for making the resource
Furdyna, Józef
Language
A language of the resource
pol
Publisher
An entity responsible for making the resource available
Instytut Sztuki PAN
Format
The file format, physical medium, or dimensions of the resource
application/pdf
PDF Text
Text capture metadata for PDF documents
Text
Józef
П. 1. Chrystus
Wrona:
na
drewno
osiołku,
polichr.
Józef Furdyna
JÓZEF
Józef
WRONA
1943 r . w
W r o n a u r o d z i ł się w
-
RZEŹBIARZ
Tokami
koło
Myślenic. M i e s z k a t a m stale, pomagając r o d z i c o m w
nie
LUDOWY
Nad
rzeźbą
Chrystusa
Z
TOKARNI
bardzo
się p o d o b n o
t a k odrobiłem,
i spełniając r ó w n o c z e ś n i e
funkcje
zdjąć
kościelnego. Skończył 7 k l a s szkoły p o d s t a w o w e j
i odbył
z jednego pnia, podobnie
w i e l k i m gospodarstwie
już służbę
i
wojskową.
W szkole, j a k m ó w i , b a r d z o lubił malować, n a t o m i a s t
n i g d y n i e sądził, że m ó g ł b y
r a c h 'do rzeźbienia
figurek."
niej,
nie myślałem
Zainteresowania
zupełnie
r z e ź b i ć : „ o żadnych
a głównie
te przyszły
niespodziewanie.
„Tak
w
zamia
o struganiu
kilka
l a t póź
podobała
mi
k u p i o n a w z i m i e zeszłego r o k u (1968) w Z a k o p a n e m
wa
jelenia,
że
postanowiłem
odrobić
s a m taką
Wrona
nabrał
jednak
chęci
do
ciółka
drewnianego,
bione i pomalowane
cał go d o d a l s z e j
naturalnej
Temat
wokół
którego
wyrzeź
p r a c y . Następną rzeźbą była
wielkości
f i g u r a C h r y s t u s a j a d ą c e g o n a osiołku
ten, niespotykany
w
poustawiał
koś
n a zielono świerki. Proboszcz zachę
w
tradycyjnej
w e j , został p r z e z W r o n ę p o d p a t r z o n y
dowym
zado
rzeźbienia
i wkrótce p o t e m wykonał mały m o d e l miejscowego
Krakowie
(Kamienica
w
inne elementy
chromii
( i l . 1).
jest ona w
dwie
ją
w
„Postać
potrzebie
drewnie
lipowym
j a k t u ł ó w osła, k t ó r e g o
anatomiczne
dominują
namęczył.
można
są w m o n t o w a n e .
zasadnicze
barwy:
nogi
W
poli
biel
szaty
C h r y s t u s a i szarość osła. F i g u r a u s t a w i o n a j e s t n a w ó z k u
przystosowanym
nych w
do ciągnięcia w czasie p r o c e s j i
Niedzielę Palmową
się monumentalność
gło
samą".
P o t e j próbie, z k t ó r e j n i e b y ł w p r a w d z i e w pełni
wolony,
się
z osła". W y k o n a n a
żeby
Po
i wówczas
t e j rzeźby
w
i jej wymowa
u p o r a n i u się z tą największą
w
odbywa
pełni
ujawnia
kultowa.
dotychczasowej
p r a k t y c e pracą rzeźbiarską, a u t o r j e j , m o ż e d l a o d p r ę ż e
nia, wykonał k i l k a f i g u r e k k i l k u c e n t y m e t r o w e j
wysoko
ści. Są
osiołku,
to: Chrystus
Modlitwa w
w
Frasobliwy,
na
O g r ó j c u , C h r z e s t C h r y s t u s a p r z e z św. J a n a
J o r d a n i e ( i l . 2) — w s z y s t k i e
Żołnierz powracający
wym
Chrystus
polichromowane
—
z niewoli niemieckiej — w
oraz
suro
d r e w n i e . Z t e g o o k r e s u p o c h o d z i też z d o b i o n a m o
t y w e m w i n o g r o n i liści s z a f k a , mieszcząca
duży,
stojący
rzeźbie
ludo
zegar. P r ó c z w s p o m n i a n e j , b a r d z o m a ł e j r z e ź b y C h r y s t u
Muzeum
Naro
sa F r a s o b l i w e g o ,
Szołayskich).
r e p l i k i tego
nieco
p ó ź n i e j zostały w y k o n a n e
t e m a t u . Jest
i c h k i l k a , o wysokości
dalsze
prze-
99
��4
5
ciętnie ок. 20 c m . N i e k t ó r e —
re — pozostawione
rzeźb
autor
w
zdradza
„realnych". Chrzest
polichromowane,
surowym
drewnie. W
upodobanie
do t w o r z e n i a
Chrystusa odbywa
się w
z wodą imitowaną l u s t e r k i e m , M o d l i t w a w
miejsce
w
otoczeniu
drzew,
niektó
grupie tych
co daje
sytuacji
zbiorniku
Ogrójcu
urozmaicenie
ma
środ
ków, swobodę rozwiązań z j e d n e j
strony, a z drugiej
ujawnia
dążenie
prawdziwości
walorów
c z y s t o rzeźbiarskich, co dało się z a u w a ż y ć
do m a k s y m a l n e j
—
kosztem
już
stawiającej
kiej.
na
żołnierza
powracającego
Żołnierz siedzi p o d p n i e m
kolanie
i podtrzymującą
podniszczony
cach
głowę.
na nogach, siedzi
Skojarzenie
rza polskiego
pozie
wyrażającej
mającej
mającej
starannie i
wiejskich
głównie
zilustrowanie
na tle przykładowego
się t a k d a l e k o , że f i g u r k i
Chrzest w
dawnych
starego
domu,
zajęć
posunął
zaczął ubierać.
J o r d a n i e jest kompozycją
runkiem
imitującym
ekspozycji
w
owalnym
z b i o r n i k u , sięgając
głową
Polskich
do niej
oraz
świętych, w y k o n a n a
złożoną z C h r y s t u s a i św. J a n a . C h r y s t u s s t o i n a l u s t r z e
wodę
autor jest
wyjątkowo
proboszcza,
kościoła
ta, po
bardzo
przywiązany.
duży
cykl
świeckich.
i niejako
pod kie
przeznaczona
( i l . 3).
Figury
do
być
dolną
umieszczone
brze
Pomysł jest niewątpliwie c i e k a w y , n i e m n i e j j e d n a k rzeź
w
zbiornika w
lewej
jest w
z
nieco
wodą
długą, przylegającą
k i m i rękawami.
ciwieństwie
Twarz
postawie
i naczyniem
w
prawej
F a k t u r a szaty
obfity
krzyżem
b i a r z został t u p o d d a n y p e w n e m u , choć
Odziany
naciskowi,
do ciała szatę z b a r d z o
imituje
do C h r y s t u s a , postać św.
pokrywa
z
ręce.
pochylonej
zarost
włosie. W
Jana
pomalowany
krępa.
na
czarno,
d r e w n i e , lecz w
podobnie
jest
modelo
glinie. M a
Wrona
wykonał
stało m u jeszcze
mniej
więcej
Jacek,
Kazimierz,
wiga, Andrzej
bek, J a n Sankander
słonięte części
ciała z
niemal
rzeźbiarza
uwłosieniem.
z Tokarni
ujawnia
się n a j l e p i e j w m a ł e j , k i l k u c e n t y m e t r o w e j rzeźbie
przed
a kilka
Wszystkie
jak
—
pozo
rzeźby
są
o k . 70 c m ,
Stanisław b p . , J a d w i g a ,
Salomeą, A n d r z e j
c i e m n y m b r ą z e m szat J a n a , a j a s n e
czarnym
wymiaru
W s z y s t k i e — oprócz św. Stanisława K o s t k i — są stojące,
stuje z bardzo
prac
18 f i g u r
wysokości
a m i a n o w i c i e : św. św. W o j c i e c h ,
j e s t p o l i c h r o m o w a n a : b i e l szat C h r y s t u s a s i l n i e k o n t r a
klimat
niezamierzonemu
tematu,
dotychczas
jednakowej
oraz
Liryczny
wyborze
d o skończenia.
teriał n i e m a n i e m a l ż a d n e g o w p ł y w u n a fakturę. R z e ź b a
od
w
drzewach.
też i f o r m y .
prze
jest
g ł o w a wciśnięta j e s t w r a m i o n a . B r y ł a r z e ź b y ,
jak w e wszystkich innych pracach Wrony,
w a n a miękko, j a k b y nie w
krót
zarówno
na
jest
mają
do rąk św. J a n a . Górną ozęść ciała m a obnażoną,
gu"
kapliczkach zawieszonych
Seria
okrywa
m a l o w a n a biało s z a t a . Chrzczący s t o i „na
w
rzeźb
na zamówienie
miejscowego
wokół
kilka
eks
żołnie
jest
W o s t a t n i m o k r e s i e Józef W r o n a w y k o n a ł
Świętych
dwupostaciową,
los
p o k a m p a n i i wrześniowej. Rzeźba
zostawiona w drewnie s u r o w y m , modelowana
celu
zmęczenie,
potęguje
ilustrować
w s c e n k a c h z w i ą z a n y c h z makietą d o m u . A u t o r t e j p r a c y
na
w
onu
Frasobliwego.
może niezamierzone,
rzeźby
wspartą
ubrany
n a głowie, a w
układ p o s t a c i C h r y s t u s a
t o , być
i wymowę
w
niemiec
z ręką
Żołnierz
m u n d u r w rogatywce
a przypominającej
presję
z niewoli
drzewa
błogosławieni — Czesław,
Bobola,
Szymon
Jan Kanty
z Lipnicy, Jad
Żurawek, J a n z D u k l i , W i n c e n t y
( i l . 6), J a k u b S t r z e m i ę
d o k ( i l . 4). P o d s t a w o w y m
Kadłu
( i l . 5), S a -
źródłem i k o n o g r a f i c z n y m , k t ó
r y m p o s ł u g i w a ł się W r o n a p r z y r z e ź b i e n i u w y m i e n i o n y c h
świętych,
są
ilustracje
zamieszczone w
książeczce
ks.
101
�S t . Ł. Zawsze
żywi, w y d a n e j w K r a k o w i e w 1931 г., o r a z
ustne i n s t r u k c j e zamawiającego.
a
C y k l świętych p o l s k i c h z d r a d z a tendencję
tyzowania i monnmentalizowania formy,
do s y n t e
jednak
założe
i efekty
wprawa
uznanie
sta —
„było
czasu
d a n t y c z n i e szczegółach i b a r d z o
stawieni".
Twarze
świętych
i zastygłe, p o s t a w a
mane
przez
są
i gesty
powierzch
jednakowo
dostojne
skonwencjonalizowane.
postaci
wieni,
w p r o w a d z a gest b a r d z i e j d y n a m i c z n y , co j e d n a k n i e j e s t
dencję
ujęcia.
Czasem
w s t a n i e przełamać m a r t w o t y postaci. Z k l a s y c z n y c h
rzeźby
ludowej
pozostaje
hieratyzowanie
tu
frontalność,
postaci, charakterystyczne
zdecydowanie
zamówienia,
Wrona
powym,
w
kręgu
proporcje
pomiędzy
a s a k r a l n y m i byłyby
stroju.
pracuje
wyłącznie w
przygotowanym
zdecyduje
się
szczegóły,
a następnie z a z n a c z a
proporcje.
oczami
na temat,
Mówi
o n , że
t e n wzór,
p o t e m uchwycić
te
ustala
wyrównane.
i
zwłaszcza l i
wysuszonym.
wielkość
rzeźby
na klocku
„najważniejsze
proporcje,
świętych
podstawowe
jest
pozycje,
jej
uchwycić
całą
długość,
to w e wszystkich k i e r u n k a c h " . Podsta
które
—
prawdopodobnie
podobne
z
pod wpływem
„upiększenia" z a s u g e r o w a l i
Bogdanówka,
Józefowi
Chcąc n a j o g ó l n i e j
ten
szatach
nie
należałoby
doradców,
też
rzeźbia
o d T o k a r n i położonej w s i
Słoninie.
scharakteryzować
że
Wrony,
jest
nierówny, a indywidualność
a u t o r a jeszcze n i e j e s t
wy
r a ź n i e ukształtowana. Z b y t
duże rozpiętości w
sposobie
f o r m o w a n i a b r y ł y i łatwość u l e g a n i a w p ł y w o m
świadczą
niedojrzałości
i c h poziom
prace
artystyczny
o pewnej
podkreślić,
twórczej.
C y k l świętych r e p r e z e n t u j e
równo o d s t r o n y f o r m a l n e j
nego. I c h treść
p r a c e m a ł o dojrzałe
j a k t e ż ładunku
działa n a z a s a d z i e czysto
z n a r z u c o n y m , rzemieślniczym
cyklu. Dowodem
umownej, po
podejściem
znużenia t a k ustawioną
po r a z d o k o n y w a n y
w
k i e r a : „od r a z u idę do tego, b y wyciosać najwięcej w
rzeźb reprezentujących
w
do
powrót
raz
do
prawdziwy
charakter
łości s i e k i e r ą " . P r z y o b r ó b c e s z c z e g ó ł o w e j k o r z y s t a z n o
twórczości W r o n y . Są t o f i g u r k a F r a s o b l i w e g o ,
Chrystusa
ża i „ d u t k a " a do o s t a t e c z n e g o w y g ł a d z a n i a
jadącego
powierzchni
— z o s t r y c h k a w a ł k ó w szkła i p a p i e r u ściernego.
Z właściwymi p r o p o r c j a m i i w y p r a c o w a n i e m
rych
szczegółów
rzeźbiarz
ności: „ m y ś l a ł e m " —
zwierza
n i c zrobić, a n a j g o r z e j
głowa n i e trzymała
gdy
jest ochota,
miał
początkowo
się —
było* z r ę k a m i
się, a l e t e r a z
to idzie
już
duże
niektó
znalazł, z o s t a n i e
Józef
trud
bo ta
trochę l e p i e j ,
nie tak trudno".
tematy
puszczać, że i m p a s , w
„że n i e d a m r a d y
i szyjami,
n a ośle i
bo
Wzrastająca
Wrona
świeckie, co
pozwala
którym się początkowo
korzystnie
jest swej
przy
rzeźbiarz
przełamany.
p a s j i rzeźbienia
bardzo
od
d a n y . J e g o m ł o d y w i e k p o z w a l a r o k o w a ć , że d a l s z e p r a
ce będą u z e w n ę t r z n i a ć w sposób b a r d z i e j p e ł n y
jego dojrzewanie
plastyczne
wość.
Józef W r o n a : I I . 7. F r a g m e n t m o d e l u t r a d y c y j n e j chałupy
Fot.
ogół
związku
realizacji
pracą j e s t
trakcie jej przebiegu
na
za
emocjonal
p r z e z r o d z a j k u l t o w e g o s y m b o l u , co p o z o s t a j e
w o w y m narzędziem obróbki wstępnej jest d l a Kiego sie
ca
miesza
rzowi l u d o w e m u z niedaleko
Gdy
i
jajowe,
Prace z ostatniego
barwnym
czego
konkretnego
drewnie,
wcześniej
spoiwo
którzy
prac
w nim
do
cykl
mała
lokalnych, a w
bez
zainteresowaniami
bez
kolorów
czer
ma
o k r e s u p o k r y t e są l a k i e r e m
religijnym,
go pominąć, j a k o r e z u l t a t
dominujących:
mentem.
są
atrybu
tematyczny
się w s p o m n i a n y
żywe, przy
sto
zawsze uroczystego
przyczynia
polskich. Gdyby
świeckimi
się
suro
zesta
pig
Józefa " W r o n y p o z w a l a s t w i e r d z i ć , ż e p r z e w a ż a j ą
mieszczące
Wrona w drewnie
p o l i c h r o m i i stosuje
z i e l e n i , brązie, b i e l i i c z e r n i . R z e ź b i a r z
do s t o s o w a n i a
s'trate
odpowiednim
p i e c z o ł o w i c i e . D o t y c z y t o zwłaszcza f a ł d ó w szat,
tematy
bardzo
i
do m n i e n a
suje
wypracowane
zakres
barwne
o bałagan
n i e są o s t r o
osób b o s k i c h i ś w i ę t y c h —• u m o w n y c h , z a c h o w u j ą c
cięż
Rzut o k a na dotychczasowy
do
m a l z a w s z e pełne natężenie b a r w i k a . D o m a l o w a n i a
skłonność do s y m e t r i i . R z e ź b y odznaczają się bryłą
t ó w świętości, e l e m e n t ó w
siebie,
do
podnietą
cech
oraz
wygładzonej. Realia
się
schematyzm,
proporcje
ką o p o w i e r z c h n i
zaufanie
staje
gwałtu
inne polichromuje. W
wienia
takiego
d o m u dużo
Niektóre rzeźby pozostawia
wym,
bardziej
banalność
a t r y b u t y jeszcze
Trzy
w
do dłubania, ale t e r a z
rzeźbiarz
potęgują
niektóre
wygładzonej
poważne,
wzmagają
otoczenia
d a l s z y c h w y s i ł k ó w . „Z p o c z ą t k u " — p o w i a d a m ł o d y a r t y
n i e t o rozprasza się w n i e i s t o t n y c h , a t r a k t o w a n y c h p e
ni.
pracy
najbliższego
autor
j a k też
artystyczną
zarówno
wrażli
�