XV powojenny konkurs szopek/ Polska Sztuka Ludowa - Konteksty 1960 t. 14 z.2

XV powojenny konkurs szopek/ Polska Sztuka Ludowa - Konteksty 1960 t. 14 z.2

sztuka ludowa - konkursy

Polska Sztuka Ludowa - Konteksty 1960 t. 14 z.2, s. 111-115

Reinfuss, Roman

Instytut Sztuki PAN

1960

oai:cyfrowaetnografia.pl:publication:3739

application/pdf

pol

czas.

oai:cyfrowaetnografia.pl:3512

22. O b r a z ó w
23.

Łóżko

mniejszych

24. P o d u s z k a

jedna

25. S o m s i e k

jeden

26. S o m s i e k

dwiema

poszewkami

n a zboże

30. S z k l i w a

o dwóch

izbach,

6

pie­
270 —
72 —
54 —

49. (różne

wierzytelności,

Szydlak w Wieliczce

Gotowemi

zostało

w tym

(!) 48 zł.)

430 10

po zmarłym

wydatków

wymienione

wysokości w y n a g r o d z e n i e

jest

XV

P O W O J E N N Y

XV

powojenny

konkurs

(a X V I I

1937) n a najpiękniejszą

wał

się w r o k u

szopkę

1959 w a t m o s f e r z e

w s z y s t k i m n a k o n k u r s obecny
gu

obfitości

— stanowiące

licząc
sensacji.

stała

z f u t r e m oszacowana

18 za 24 zł s p r z e d a n e .

wa

g r 15 s z a c o w a n a

szacowany
stodoła

z piwnicą

wydźwięku

zgrzytu,

Narodowa

s k i c h konkursów

na nagrody;

datnie

suma

że

w dziejach

t y msamym

pieniędzy

szopkarzy

nizatorów

wiadomość,

oszaco­
stojące,

której

jest g r u n t

za

12 d u k a t ó w

Po

spłaceniu

przeznaczona

dworski na jeden

Miejska

zmniejszyła

rozdzielanych

się w y ­

corocznie

mię­

w p o s t a c i nagród i zakupów, co o r g a ­

konkursu

a wśród szopkarzy

postawiło
wywołało

w

trudnej

sytuacji,

u c z u c i e żalu i zniechę­

cenia.

(WMK

-

i 8 zł 12 g r c z y l i

kowo

znaczna.

reszta

została

n i e l e t n i c h dzieci

d l a opiekunów
Podał:

usta­
szopek,

u w a g ę z w r a c a ł y duże

ki

przez:

lalkami

wykonane

(zeszłorocznego
Dudzika
daniu

prezentuje

zdobywcę

i Włodzimierza

do teatru

„Lalka"

I

nagrody),

M a l i k a — który,
w Warszawie

odległej

czony,

lista

zgłoszeń

z Bibie, w s i

K o n k u r s miał się j u ż

w pobliżu p o m n i k a M i c k i e w i c z a ukazał się s k u r ­
zadyszany

staruszek,

ciągnąc z w y s i ł k i e m

była

dawno

75-letni

zamknięta,

Tomasz

ciężkie, z b i t e z desek

szopka

wiejska,

skromna, topornie

to t y ­

wykonana,

d l a większego e f e k t u różnymi d r u k o w a n y m i
z mechanizmem

do poruszania

o p a t r z o n y m w potężne, ręcznie w y k o n a n e ,
koła

Łata,

sanki, na

których stała p r z y k r y t a w o r k i e m s z o p k a . Była

zębate

( i l . 1, 2). P o j a w i e n i e

przystąpić

do konkursu,

po sprze­

czliwości

tyle

przyjęciem

kilometrów
spotkało

licznie

lalek za­
drewniane

się

spóźnionego

szedł

pieszo, a b y

się z p e ł n y m ż y ­

zgromadzonej

publicz­

ności.
Sąd
oraz

O d strony

przywieziona

końcowi,

nia

ezenekierowskim.

Tabora

ku

grody

w stylu

stara, wysłu­

szopka

gdy

t r a d y c j e w y k o n a ł n o w ą szopkę, r ó w n i e ż j a k p o p r z e d ­
utrzymaną

z pozostałymi

o 9 k m od Krakowa.

Zdzisława

rodzinne

szop­

między­

swe blizny i rany.

który

pozo­

61-let-

który w w y t a r t y m m u n d u r z e

szopkarza,

szopki

stałej p o s w y m z m a r ł y m o j c u , podtrzymując

szop­

Tabor,

blisko n a 3 metry

przedstawieniach

Wiatra

Władysława

Pietraszek

jeszcze w czasach

N r 49 otrzymała s z o p k a

Dookoła

w ś r ó d których szczególną
z

Edward

stanął F r a n c i s z e k
wysoką

zbudowaną

na licznych

obrazkami,

Mickiewicza

pieniędzy

S Z O P E K

1946. W p o r ó w n a n i u

oklejona

pomnika

za 224 zł 15 g r . "

w o j e n n y c h , która brała już udział w k o n k u r s i e w r o ­
ku

zgłoszonych n a k o n k u r s była s t o s u n ­

w i o n o 48 błyszczących k o l o r o w y m i s t a n i o l a m i

(pań­

Kamieński

162 zł 19 g r d ł u g ó w

754)

ką z l a l k a m i ,

powa

Ilość szopek

dzień

(kupił) W a w r z y n i e c

Tataruchów.

krakow­

szopkarskich n i e wyasygnowała a n i

grosza
dzy

była

po raz pierwszy

koloro­

zdezelowana

przypominała w e t e r a n a ,

Rada

szacowane

kalamajkowa

n a zł 180, p o d n r 13 w e F r y w a ł d z i e

pletami

raczej

pięć,

za zł 2 g r 28. Chałupa,

i garncarnia

żona

o

nici

zł 1 za zł 1 g r 16 k u p i o n y . [...] O b r a z k ó w

n i m u r a r z , ze swoją

d o b r y c h l a l e k . Drugą sensacją,

majątek

granatowa

n a zł 24 kupioną z o ­

Spódniczka

po g r 6 taksowanych

kość — s z o p k i ze s c e n k a m i d o g r a n i a jasełek i k o m ­
bardzo

licytacji

z a 1 zł 6 g r k u p i o n a . Rańtuch

kościoła M a r i a c k i e g o

rzad­

około

t a k s o w a n a zł 1 k u p i o n a za 2 zł 3 g r . Z a p a s k a

odby­

l a t dużą

zazwyczaj

drogą

za zł 40 [...] K o r a l i k ó w

od r o ­

posypały się j a k z r o ­

od paru

sukienna

s z c z y z n y pieszej — E P )

Przede

167 zł
koszta

p r z e z Tataruchów. „Sukienka

K O N K U R S

krakowską

wyniósł

inwentarzach

wynoszą

1831 r . s p r z e d a n o

61 15

d l a 2 księży biorących udział

Reinfuss

ku

8 maja

pozostawiony

wana

nie spotykanej

Roman

gospodarzy

„za w ó d k ę

— 31 zł 6 g r ( t j . za

w podobnych

68 —

1200 19
Wśród

pogrzebowym"

30 zł.

przy

p o d zasiew)

— 118 zł, i pokaźny w y d a t e k

obchodzie

ośm

42—48. ( Z a z a k u p i o n e z a g o n y p o l a ze z b o ż e m
lub

pogrzebie

pogrzebowe

zł

34. G a r n c a r n i a

41.

18 g r . S p o t y k a n e

90 —

k a r n i , z sienią i komorą

Wojciech

około 25 k w a r t ! ) . Cały k o s z t p o g r z e b u

4 —
3 piece

33. Stodoła z j e d n y m sąsiekiem
i

3 —
3 —

3

pięć

wypalonych

32. D o m p o d p o l u d n i e

36—40.

przy

— 24

n a kapustę, d o b r e

miarek

Garnków

w

1 —

stara n a p l e w y
dwie

3 —
2 —

— 10

stare •

29. W i n ó w e k
31.

z
duży

mniejszy

27. K o r y t o
28. P a k a

14 d - t t o

nowe

konkursowy

dwie

równorzędne

przyznał w t y m r o k u
Zdzisławowi

pierwsze n a ­

Władysławowi

Dudzikowi. Obydwie

Wiatrowi

szopki

o du-

111

II. 1. Szopka.
1959 r. Wyk. Tomasz
Łata.
Bibice,
pow.
Kraków.
II. 2. Szopka.
1959 r. (od
tylu).
Wyk.
Tomasz
Łata. II. 3. Autorzy
niosący swe
prace
na konkurs.
II. 4. Szopka.
1959 r. I I nagr.
Wyk.
Antoni
Wojciechowski.
II.
5.
Szopka.
1959 r. I nagr.
Wyk. Zdzisław
Dudzik.
11. 6.
Szopka.
1959 r. I I nagr. Wyk. Włodzimierz
Malik.

żych

rozmiarach

kukiełkowych
cych
W.

w

scenki

pełne

wyróżniała

kolorystyką

się

oraz

do

zespoły

t r a d y c y j n y c h jasełkach

Wiatra

piękną

posiadały

oraz

dzo

poprawna

ła

się

W

grupie

w

bogatym

i starannie

d r u g i c h nagród

już W ł o d z i m i e r z
Godyń.

Z. G o d y n i a ,

zwyciężenia
część

Każdy

jednak

wiązał

to

z

Ruta

bowiem

odznacza­
( i l . 6).

wspomniany
Tarnowski,

oraz

wyróżnionych

13-letni

drugą

na­

Wojciechowskiego

podjęli

próby

prze­

płaskości, którą o d z n a c z a się
najlepiej

wykonanych

wymienionych
w

inny

wyżej

sposób.

prze­

szopek.

autorów

roz­

Wojciechowski,

budynku

— motyw

poszerzający

par­

łamanych

scho­

barokowych,

d ó w , zapożyczony z kościoła n a Skałce ( i l . 4). G o d y ń
zaś,

mniej

widać

obciążony

tradycyjnymi kanonami,

zrobił szopkę o r z u c i e półkolistym, w p o s t a c i
Barbakanu,
szego

piętra

n a d którym
i

wież,

połowy

umieścił k o n s t r u k c j e p i e r w ­

co

dało

w

rezultacie

n o w ą f o r m ę bryły, n i e spotykaną d o t y c h c z a s

zupełnie
w

k a c h k r a k o w s k i c h ( i l . 7). S z o p k a T a r n o w s k i e g o ,
nana
talu
waną

114

jak zwykle
zdobniczym,
bryłę

bardzo

starannie,

posiadała

budynku,

która

o

szop­
wyko­

bogatym

dość

słabo

w

dodatku

de­

zakompono­
gubiła

się

przeładowanej

dekoracji. N i e wyróżniała

się

a r t y s t y c z n y m i w a l o r a m i szopka

go R u t y , który p o k i l k u

latach przerwy

rów­

Antonie­

znowu

wziął

udział w k o n k u r s i e .
Wśród
szopka

pięciu

nagród

Ferdynanda

prawna

w

formie

oryginalna,
stawień

i

kolorze,

zaopatrzona

jasełkowych.

szukając

nowej

wieżowym

w

Z

szopka

t a była

niewolniczo
może

formy

herbie

okazać

bodny

pod

scenkę

praca

uwagę

dosyć

duża,

może

zbyt

i lalki

do

Adama

W

przed­

oparł się n a t r ó j wykonaniu

prymitywna

i

się w z o r u . S a m pomysł

trafny,

jeśli

rozwinie

względem

go

autor

w

za­

B u j a k a , który

obecnym

zanadto

po­
mało

nienagrodzonych

wyjściowej

jeszcze

się

pracach

zwracała

ale

szopek

Krakowa.

trzymała

swych

trzecich

Sadowskiego,

sługuje n a w y m i e n i e n i e

w

przyszłych

sposób b a r d z i e j

kolorystycznym

i

zbyt

jednak
swo­

dekoracyj­

nym.

uświęcony tradycją prostokątny r z u t p o d ­

stawy, wprowadził — j a k o element
ter

skromniej

lalek

się:

były szopki A .

nawet

zadanie

utrzymując

Antoni

obydwaj

owej

ważna

znaleźli

Spośród

grodą n a j c i e k a w s z e
i

typie

M a l i k ( i l . 5), F r a n c i s z e k

Wojciechowski,

Zbigniew

w

w

nież s w y m i

wyko­

Z. D u d z i k a , b a r ­

dekoracyjnym,

doskonałych

Szopka

proporcjami,

a r c h i t e k t u r z e , ale

pod względem

kolekcją

Antoni

swej

występują­

krakowskich.

doskonałymi

n a n y m d e t a l e m zdobniczym. Szopka
wyposażona

przedstawień

lalek

Omawiany
jennym
ga

okresie

powo­

— j e s t k o n k u r s e m j u b i l e u s z o w y m , co

wyma­

jakiegoś

Jak

wynika

przez

Sekcję

Sztuki

PAN

mentację

t u konkurs jako X V
podsumowania,
z

danych
Badania

w

tylko

statystycznych
Plastyki

Krakowie,

wszystkich

choćby

w

Ludowej

która

konkursów,

15 l a t n a k o n k u r s a c h zostało

cyfrowego.

opracowanych
Instytutu

prowadziła
w

doku­

ciągu m i n i o n y c h

przedstawionych

łącz­

n i e 528 s z o p e k p r z e z 216 uczestników. Spośród t e j n a
pozór z n a c z n e j
dzie,

którzy

liczby szopkarzy

do konkursu

— 128 z n i c h t o l u ­

stanęli r a z j e d e n ,

brało udział d w a l u b t r z y r a z y . P ó ź n i e j c y f r y
się zmniejszają,

57 osób
szybko

t a k ż e d o g r u p y stałych u c z e s t n i k ó w ,

7 Szopka.
1959 r II nagr. Wyk.
ka. 1959 r. Wyk. Jan Przeworski.
Jacek
Kordek.

biorących p r z y n a j m n i e j
powojennych,
cie:

wchodzi

86-letni m u r a r z

Aleksander
nowski

Kudłek

10 r a z y

teatru,

6 osób, a

Władysław

i

pouczają
wszystkim
podaną

jak

i

gu

15 l a t z a l e d w i e

Franciszek

Tar­

Dudzik — re—

kamieniarz

konkursach,

obecnych.

robotnicy

wyżej

oraz

liczbę

Dane

we

zarówno

statystyczne

interesują

ucząca

215

się

się

przede

młodzież.

uczestników

Na

konkursów

było:

uczącej

.

się

młodzieży

108 ( w
65

t y m 14 m u r a r z y )

( o d szkoły
po

podstawowej

uczelnie

akademic­

kie)
inteligentów
bez

Organizowane
wadziły
wśród
Na

przez

do

wyłonienia

której

padają

czele

tabeli

zdobywca
do

. . . .

podanego

wystawców

zawodu

9
2

n i m idzie
nagród

się

dopro­
nagrody.

Franciszek

Zdzisław

ostatnio
Krakowa

W i a t r , który, przystępując

konkursu

dopiero

w

8 ra­

Dudzik,

(1947—1959);
szopkarzy

po raz

1957 r o k u ,

zdołał

1958 i 1959) uzyskać

pierw­

nagrodę.
W

związku

z

XV,

jubileuszowym

pięciu zasłużonych s z o p k a r z y

konkursem,

o t r z y m a ł o Złote

ki Miasta K r a k o w a , przyznane

Odzna­

i m p r z e z Miejską

Ra­

dę N a r o d o w ą . Są t o : n e s t o r k r a k o w s k i c h s z o p k a r z y —

31

zbiorowych

szą

cią­

ekstraklasy,

pierwsze

znajduje

najwybitniejszych
do

konkursy

l a t a c h 1946—1957 otrzymał

nagrodę. P o

Władysław

pierwszy

lat

szopkarskiej

najczęściej

7 pierwszych

grupy

wszedł

szereg
się

laureatów

T a r n o w s k i , który w
zy p i e r w s z ą

znikoma.
ich w

4.

już d w u k r o t n i e ( w r o k u

robotników

jest

razy),

Przeworski

n a s , że s z o p k a r s t w e m

szopki

(10

W o j c i e c h o w s k i , 6 1 - l e t n i m u r a r z , który brał udział
przedwojennych

wykonujących

protokołach k o n k u r s o w y c h z a n o t o w a n o

Zdzisław

dotychczasowych

kobiet

W

i W ł a d y s ł a w T u r s k i — r o b o t n i k (13 r a z y ) o r a z A n t o n i
wszystkich

Ilość

mianowi­

Owsiński

— dekorator

Marian

Szop­
Wyk.

udział w k o n k u r s a c h

zaledwie

— m u r a r z (11 r a z y ) ,

kwizytor

Zbigniew
Godyń. II. X.
II. 9. Szopka.
¡959 r.

Władysław
(drużyna

harcerska,

uczniowie

liceum).

Fot.

Owsiński,

Wojciechowski,
nowski.

Jan

Swiderski.

Włodzimierz

Zdzisław

Dudzik

i

Malik,

Antoni

Franciszek

Tar­