Text
MATERIAŁY D O S Z T U K I L U D O W E J
MAZOWSZA
PŁOCKIEGO
Bieżuń {
o
Q
Staw/szyn
O
\J>
\.
Wsie 'miasteczka. vt kto -
0
.
J
o
powiatowe
Miasta
>•—^--ч.
Jonne
Rościszewo
r
ych
przeprowadzano wy
wody w czasie
o Stropkowo
/j
\
o
J
i
! .
o Mochowo
faciąi
„ о
oRogiemce
¿^"V
\
o
tALKA
P OD Z
¡i
^\
0
_
objazdu
Ą
lOkm
,-, .
Brzechowo
Dzierzążnia
^
д
Г?
c^^^
Dunmów
Maszewo Din.
^^^^л^
l '
oKucice
^\
4^
1
i
Modlin 1 1
0
7
GOSTYNIN
0
Leopoldów
r
o
s
z
y
n
Aleksandrów
o
0
o Hefenów
Sanniki
Ą?f Zofia Pemftíssowa
Ryc,
1.
Марка
przebadanego
terenu
(wykonał
Lemené).
J.
ZOFIA
Północno-zachodnie
Mazowsze,
obejmujące
okolice
CIESLA-REINFUSSOWA
dotychczas n i e m a l z u p e ł n i e badane.
Konieczność
pełnienia
l u k i w materiale faktograficznym
n a c h W i s ł y , m a t a k ze w z g l ę d u n a s w e p o ł o ż e n i e g e o
wała,
w
graficzne, j a k
dania Plastyki, A r c h i t e k t u r y
P ł o c k a , r o z ł o ż o n e w s z e r o k i m p r o m i e n i u po o b u
ficzne
znaczenie
części Polski.
mi,
i na
swą przeszłość historyczną,
w
etnograficznych
Łowickiem,
Kurpiami;
specy
badaniach
Mazowsze P ł o c k i e sąsiaduje
Kujawami,
stro
stanowiło
teren starego osadnictwa mazowieckiego, s k ą d w
szłości
szły
fale
osadnicze k u
północy
i
tej
z Mazura
ono
prze
północnemu
w s c h o d o w i ; b y ł o wreszcie c z ę ś c i o w o t e r e n e m obcej k o
lonizacji, p o s u w a j ą c e j
doliny
się od G d a ń s k a k u g ó r z e
38
P.I.S. na
Płocka
bar
słabo, a zagadnienie sztuki ludowej nie b y ł o
tam
planach
rok
1952
badań
terenowych
Zakładu
i Zdobnictwa
na
których
zamierzano zorganizować
badawczy. A ż e b y z o r i e n t o w a ć
w
r.
wa
grupa
w
składzie:
g r u p y oraz dr
Reinfussowa
objechała
i
fotograf
samochodem
Mazowsze Płockie
dr
Roman
Stefan
ciągu
Reinfuss
jako
Deptuszewski.
kilku
czerw
czteroosobo
Anna Kutrzebianka, mgr
w
obóz
specyfice
terenu i ustalić rozmiary b a d a ń terenowych, w
c u ub. r. u d a ł a s i ę na
obok
obszarów,
1952
się ogólnie w
Ba
Ludowego
Mazowsze P ł o c k i e figurowało,
Zachodniego Podlasia, jako jeden z d w ó c h
rownik
Wisły.
Etnografowie interesowali się okolicami
dzo
wzdłuż
że
wy
spowodo
dni
kie
Zofia
Grupa
powiaty:
Ryc.
2. Stara
chata
Sanniki,
gostyniński,
prowadząc
płocki,
w
dwudziestu
miejscowościach
W
wyniku
obozu
zowsza
na
sierpeoki
krótkie
objazdu
kilku
częściowo
badania
terenie
Podlasia
wymaga
uważając,
siebie
( r y c . 1).
z
notatek
zebrano
Ma
Nie
stronach w a r t o o p u b l i k o w a ć
dalsze
systematyczne
niniejsze
zebranych
przez
i pełne
nie
cze.
badania.
zestawienie,
korzystałam
wszystkich
uczestników
Ryc.
również zabytki sztuki ludo
wej zgromadzone w M u z e u m w P ł o c k u . W u s t ę p i e po
święconym
zagadnieniom
budownictwa
zawartymi
teren
badań.
ma
na
1
objazdu , uwzględniając
że
typu
wia
Opracowywując
„wystawkiem''
m a t e r i a ł y terenowe k o n f r o n t o w a ł a m
pewien
kając
z
Gostynin.
zorganizowanie
t e r i a ł , k t ó r y ze w z g l ę d u n a z u p e ł n y n i e m a l b r a k
domości o tych
czasie o b j a z d u
od
sondażowe
innego
pow.
płoński,
odległych
zadecydowano
Płockiego
mniej jednak w
i
drewniana
3. Stara
chata
pracy
M . Kacprzaka,
i
wnętrza
wiadomościami
który
w
latach
1
D r A n n a K u t r z e b i a n k a z b i e r a ł a m a t e r i a ł y w za
kresie tkactwa, u b i o r u ludowego, garncarstwa i k o
walstwa, m g r Zofia Reinfussowa — w zakresie b u
downictwa, meblarstwa, zdobnictwa w n ę t r z a i zdob
n i c t w a z w i ą z a n e g o z o b r z ę d a m i , dr- R o m a n R e i n f u s s
z a j m o w a ł się p l a s t y k ą .
zbudowana
pow.
w
z
na
slup.
Rogienice,
Płock.
39
Ryc.
4a. Ściana
obory
wykonana
pow.
1932 i 1933 p r o w a d z i ł
badania
warunków
bytowania
d a ł o się z a o b s e r w o w a ć
zachowania
terenie
ludowej kultury
nie przedstawia
czość plastyczna
wschodniej
Sannik,
w
czasie o b j a z d u ,
tradycyjnej na
badanym
reprezentowana
powiatu gostynińskiego,
g d z i e d o d n i a dzisiejszego
teresujące
stan
się jednolicie. L u d o w a
najbogaciej
części
Helenów,
wysunięty
sierpecki.
Dopiero
p o w i a t u sierpeckiego
ludności wiejskiej w powiecie płockim. Jak
z kamieni.
Gostynin.
twór
jest
we
w
okolicy
zachowało
się i n
meblarstwo, zdobnictwo w n ę t r z a
i częścio
zaobserwować
pewne
nie w zakresie
w
związku
niezbyt
przyśpieszając
cyjnych
naturalny
prawej
stronie Wisły
gwał
kiwane
przez
teren
t o w n i e ulega z u b o ż e n i u w z a b y t k i sztuki l u d o w e j .
dobny
mujący
obraz
przedstawia
powiaty płocki
prawy
i dalej
brzeg
Wisły,
od n i e g o k u
Po
obej
północy
Wieś
płocka,
warunki
bytowania.
Kur
działanie
ważny
występują
tzw. d r o b n ą
wpływów
wpływ
też liczna
Sprzyja'y
również
gęsto wsie
szlachtę,
na
przemiany
w
z
ubiegłego
stulecia
wojny
i
miasta.
kulturalne
powiecie płockim)
czasy
światowej.
się na
wywarła
na ostatnie
Wszystkie
lata
wybuch
wymienione
przyczyny
złożyły
tradycyjna
l u d o w a na
o m a w i a n y m obszarze z a c h o w a ł a
nie w stanie s z c z ą t k o w y m , d a j ą c obraz
na
Po
emigracja
poprzedzające
to, ż e
po
zamiesz
podatniejszą
promieniujących
(zwłaszcza
pierwszej
temu
woj
trady
s p o ł e c z n e , g d y ż na obszarze p o ł o ż o n y m
z a r o b k o w a do A m e r y k i , p r z y p a d a j ą c a
" M . Kacprzak:
W a r s z a w a 1937.
pozostaje
terenem
proces z a n i k a n i a
treści kulturowych.
Już
na z a c h ó d od G ą b i n a , w k i e r u n k u K u j a w ,
odległym
się
(głów
D u ż e z m i a n y s p o w o d o w a ł y tutaj d w i e ostatnie
ny,
szaru
skrawek.
zdobnictwa
piowszczyzny.
i momenty
zaledwie m a l e ń k i
części
daje
a r c h i t e k t u r y ) , co, b y ć m o ż e ,
z
ob
to j e d n a k
wschodniej
wzbogacenie
w o b a r w n y u b i ó r k o b i e c y . W s t o s u n k u do c a ł o ś c i
jest
we
i w powiecie p ł o ń s k i m
kultura
się j e d y
niekompletny,
i dziś, w n i e k t ó r y c h z w ł a s z c z a dziedzinach (np. u b i ó r ) ,
bardzo
t r u d n y do
zrekonstruowania.
Jak m o ż n a wnosić z zachowanych
kiem
wspomnianej
dowa
na
t y m terenie
gata. Widoczne
wego
wyżej
okolicy
resztek, z
Sannik,
nigdy nie była
to jest
zwłaszcza
w
chwili
lu
bo
dziedzinie ludo
obecnej
dostar
umożli
wiającego
kultury.
w g l ą d w starsze w a r s t w y l u d o w e j
całym
nictwie
w
specjalnie
cza s t o s u n k o w o n a j w i ę c e j m a t e r i a ł u do b a d a ń
Na
budownictwa, które
wyjąt
sztuka
objętym
przez objazd
tradycyjnym jako materiał
terenie
w
budow
budowlany
wystę
puje drzewo, przy c z y m p r z e w a ż a konstrukcja na w ę
gieł. S t a r s z ą f o r m ę w ę g ł o w a n i a z z a c i ę c i a m i na
Ryc.
4b.
Fragment
ściany
obory.
stynin.
40
Helenów,
pow.
Go
spotkano
wie
wyjątkowo
stuletniej
na j e d n y m t y l k o n a r o ż n i k u
chałupy
w
Sannikach;
poza
tym
obłap
pra
wy-
Ryc.
5. Plany
pow.
Płońsk,
Gostynin,
domów,
a) Stary
d) Troszyn
Nowy,
Mochowo,
pow.
g)
Duninów,
pow.
pow.
Gostynin,
Gostynin,
b) Pacyna,
e) Maszewo
Duże,
pow.
pow.
Sierpc.
Gostynin,
Płock,
(Rys.
c)
Dobra,
f) Sanniki,
Zofia
pow.
Reinfussowa)
Objaśnienie znaków: I — izba, mieszkanie, I Z — izdebka, К — komora, K O — komórka, S — sień,
SI — sionka, P — pokój. K U — kuchnia, A — alkierz, Z A — „zaskok", „zachowanko", ..zakuchnia" (nyża
za piecem zasłonięta zwykle jakąś
tkaniną lub płachtą), STO — stodoła, S T A — stajnia.
stępują
zręby
budowane
z cienkich stosunkowo
tartych
piłą,
wiązanych
na
w
starszych
domach
zakończenia
z e w n ą t r z n a o k . 10—15 c m
węgłów,
wypuszczone
z tragarzami
rybi
przed
zrąb
podtrzymującymi
zrębu
lub
przy
chaty,
na
łączą
w jedną
się
całość
pow.
ra.
krótkich
belek
Domy
całko
przybudówek.
G o s t y n i n ( r y c . 4a, b ) .
objazdu domy mieszkalne t y p u szerokofrontowego
stawione
są
miał
najczęściej
reszty
w
ścianą
swej
l e n ó w , p o w . G o s t y n i n , R o g i e n i c e , p o w . P ł o c k — r y c . 3).
gdzie n a w e t
W Dzierzążni
częściej
informatorzy przy
pieca
wspomina
międzywojennym
o
jest
rozplanowania
i sionki,
odciętej
( r y c . 5a).
ubogich
sieni.
chałupa
o
w
3
Typem
u k ł a d z i e w n ę t r z , z sienią w ś r o d k u (ryc. 5 b).
stawiała ludność uboższa.
w
starszym
domy
Z konstrukcją
budownictwie
takie
szachulcową
spotykamy
się
p o w . P ł o c k , gdzie k r a t y b e l k o w a n i a
są p i o n o w y m i
są
słomiane
tzw.
„holenderskich",
wzdłuż
Nowy,
szczeblami, m i ę d z y k t ó r y m i
powrósła
Wisły
na
oblepione
gliną.
zakładanych
do
terenach
pow. Gostynin), spotyka
domu, na
są ścianami,
d w i e części,
Często
równoległymi
z których
jedną
do
stanowi
3
j w . s. 70.
wypełnione
przeplecione
We
wsiach
wieku
XVIII
podmokłych
podzielone
jedynie
w b y ł y c h koloniach niemieckich, np. w Maszewie D o l
nym,
lica
te
naj
symetrycznym
wnętrza
budulcowego
okre
wieśniaków,
ku
drzewa
od
Kacprzak
p o m i n a l i sobie d o m y b u d o w a n e „ n a s ł u p k a c h " ; w b r a
odpowiedniego
po
pomieszczeń
występujących
domach
nie b y ł o oddzielnej
spotykanym
od
formę
się z izby
obszernego
pracy
oddzielnie
Najprostszą
dom, składający
sie
starsi
drobne
W e w s z y s t k i c h m i e j s c o w o ś c i a c h p o z n a n y c h w czasie
w i c i e w i ą z a n e na s ł u p spotyka się bardzo r z a d k o ( H e
koło Płońska
wciska się niekiedy dla dekoracji
lub ł u p a n ą c z e r w o n ą cegłę. np. w Helenowie.
gospodarczych.
stosowana b y w a
zbyt
W zaprawę
kamyki
ostatnich
( r y c . 2).
łączeniu
dostawianiu
bali
czym
sterczą
Końce
dach
Konstrukcja sumikowo-łątkowa
pomocniczo,
przy
węgłów
( r y c . 2).
o p r o f i l u ozdobnie w y c i ę t y m
czej
ogon,
(np. Troszyn
się z r ę b y o konstruk
c j i w ę g ł o w e j na r y b i o g o n .
W
wypadkach
raczej
na M a z o w s z u P ł o c k i m
wyjątkowych
inne m a t e r i a ł y
stosowane
są
b u d o w l a n e i to
w y r a ź n i e j a k o m a t e r i a ł y z a s t ę p c z e u ż y w a n e przez l u d
ność
uboższą,
darczych.
lub
Bite
przy
stawianiu
budynków
z gliny domy mieszkalne
gospo
zanotowano
w
Czermnie, p o w . G o s t y n i n , b u d y n k i gospodarcze —
w
K r z y w i u , pow. Gostynin.
Gostynin, spotykano
cegły.
W
Aleksandrowie, pow.
domy budowane
z niewypalonej
W b u d o w n i c t w i e n o w s z y m b u d y n k i gospodar
cze s t a w i a n e
nitowych
są czasem z o b r o b i o n y c h c z ę ś c i o w o
głazów, układanych
na wapiennej
gra
zaprawie.
Ryc.
6.
Stara
chata
wąskofrontowa.
Sanniki,
pow.
Gostynin.
41
kuchnia,
drugą
ra
5 c).
(ryc.
stów
alkierz,
niemieckich
różnicą,
duje
że
się
czy
Podobny
w
przy
mają
Maszewie
jednej
boisko,
„mieszkanie"
rozkład
na
ze
Dolnym,
ścian
które
lub
komo
domy
koloni
tą
tylko
szczytowych
znaj
można
z
wejść
drzwiami
p r o w a d z ą c y m i z k u c h n i ( r y c . 5 e).
Zwyczaj
łączenia
mieszkalnych
stwach
z
pod
zamożniejszych,
charakterystyczny
w
okolicach
powyższych
Oprócz
dachem
Płocka.
w
cjhałup
nawet
podkreśla
dla
Przykład
Troszynie
typu
form
jako
słuszność
byłej
(ryc.
n y m i w m a ł o s k o m p l i k o w a n y d e s e ń ( r y c . 7).
Jak
widać
kolonii
się d r e w n i a n a
domy
z drzwiami
okiennymi
architektura
bezslupowe
ścianach
miejska;
nami
ozdobnie
czy
( r y c . 8e). W z o r y
do
9). N i e k i e d y
tylko w
budownictwa
wiejskich
spotyka
wiejskiego.
zamykająca
z i o m a ( r y c . 11).
szalunek
zwraca
się na
szalowanie n a r o ż n i k ó w ;
mę
gdyby
pilastrów,
napotkano
Zdobnictwo
zrębów
w
profilowaniem
tragarzy,
nież
okna
zdobione
bywa
najczęściej
starych
nie
ani
występuje.
drzwi.
bielona,
chałupach,
Nie
są
Powierzchnia
choć
trafiają
się
Dachy
wiową,
na
całym
wspartą
czterospadowy,
mają
płatwi
czasem
na
przed z r ą b chaty.
południowych
terenie
geometrycznych
rów
duje
ścian
b i o n e d r z w i czy
również
Najstarszą
który
na
widuje
wschód
— po
północnej
stronie
kryte
są
na
słomą
poszycie u k ł a d a n e
Młodszą
pospolite
formą
na
bywa
w
dachów
Ryc.
są
czterospadowe
na
narożnikach
schodki.
dachy naczółkowe,
terenie,
7.
Dachy
przy
Ozdobnie
czym
szalowany
dość
spotyka
dach
listwa
mają
często
budownictwie miejskim
nowszym budownictwie,
zazwyczaj
d ) , ale
i tu
nie
widać
po
uwagę
one
for
zdobi
o motywach
przed domami w i
(ryc.
15).
(ryc.
wzoro
14). D a c h y
dwuspadowe,
ścianę
szczytową
specjalnego
zdo
spotyka się.
jak np. w Jonnem, pow. Sierpc, dom z w n ę k ą ,
—
wsiach
szalo
powierzchnię
ganeczek
czasem o z d o b n i e s z a l o w a n ą
rzadziej
jedynie
zdobiony
ją
często
stopniu
nowszych
pionowo
nadokiennik. Wyjątkowo
8a
we
Wisły.
10).
Niekiedy
wysuniętej
od Gostynina, d u ż o
gładko,
badanym
się
krok
(ryc.
(romby).
skromnie
których
dachu jest dach
lekko
formą
się
w a n y na
konstrukcję
z desek
poza
z r ę b y pozostawione w stanie surowym.
42
jak
się w y c i n a n k ą
rzążni.
W
profilowana
San
szczytową)
sterczy-
W d o m a c h tego t y p u s p e c j a l n ą
Dzie-
ścianą
pod-
wane deskami; w g ó r n e j k r a w ę d z i ś c i a n y biegnie nie
w
nad
czy z
niewielkim
się ściany
gan.
dach zdobiony
bogato p r o f i l o w a n y m i
te
nikach, podcienia s ł u p o w e (przy spichrzu) — w
podcienia
przed
spotyka
szalowanych,
o pięknie w y k o n a n y c h taflach
ozdobami (ryc.
domach
( r y c . 5 f,
o
jest w i a t r ó w k a m i
kiedy
(płytkie
budow
stawia
spotkano
odmiennych
„wystawki"
opisu, t r a d y c y j n e
wsi okolic P ł o c k a jest ubogie. Bogaciej
przenikają
5 g i r y c . 6).
Charakterystyczne
z powyższego
nictwo
5 d).
szerokofrontowego
badanym terenie p a r ę
Ścia
układa
kami,
ilustrujący
Nowym
ubiegłego wieku.
szalowane są deskami,
m y t u czasem d o m y z w n ę k a m i ( S i e r p c , B i e ż u ń ) i
niemieckiego
w
szczytowe d a c h ó w
gospodar
Kacprzak
zanotowano
ny
budynków
w
osadnictwa
obserwacji
„holenderskiej"
na
jednym
gospodarczymi,
sie j e j u ż na d o m a c h z p o l o w y
w
ma
(ryc.
urozmaice
nia. Ozdoby d a c h ó w w postaci s k r z y ż o w a n y c h
zakoń
czeń
wiatrówek
rzadko
i
(tzw.
to
zazwyczaj
deskami
farbą
na k o l o r c z e r w o n y ( S t a w i s z y n , pow. Sierpc)
Ściany
naczółkowy.
budynkach
występują
wane
zielony
na
„śparogów")
powierzchnie
(Rościszewo, pow.
mieszkań
Dzierzążnia,
są
gospodarczych.
ścian
bywają
Szalo
malowane
lub
Sierpc).
wewnątrz
pow.
bielone
Płońsk.
lub
tynko-
wane
i bielone
powały
w
wraz
z powalą.
Wspierających
starych
chałupach,
W starych chatach
czasem
w
izbach,
obecnie
nie
podłogi bite z gliny
często
natomiast
5
spotyka się
—
w
się ozdobnie
d r z w i w i o d ą c e z s i e n i do i z b y
l u b z izby
sieniach.
wykonane
do a l k i e r z a
12).
Izb k u r n y c h nawet
tają.
W
piecem
starych
spotyka
szerokie
pary
Drewniane
terenie
starzy i n f o r m a t o r z y nie
domach
kuchennym
prowadzania
W
widział
spotkano.
W bogatszych domach trafiają
(ryc.
belki
„ s i e s t r z a n ó w " , k t ó r e jeszcze K a c p r z a k
się
„kapy",
tworzącej
służące
s i ę podczas
b u d o w n i c t w o sakralne
reprezentowane
jest
na
przez
XVIII
wieku,
nad
do
od
gotowania.
omawianym
kilka
kościołów
Dobrzykowie, pow. Gostynin, znajduje
drewniany z końca
pamię
niekiedy
się
kościół
o wnętrzu
baroko,
ivym. Kościół w e w s i M o c h o w o , pow. Sierpc
( r y c . 13).
zbudowany
uległ
w drugiej połowie
XVII
wieku,
za
p e w n e w czasie r e s t a u r a c j i p o d j ę t e j w 1876 r . p r z e r ó b
ce
w
duchu
k l a s y c y s t y c z n y m , co u w i d o c z n i a s i ę
za
r ó w n o w dzisiejszym w y g l ą d z i e fasady, j a k i w e w n ę
trzu.
Najciekawszy
łek,
z napotkanych
a właściwie kaplica w
jest m a ł y
Rucicach.
kośció
pow.
Płońsk,
z r o k u 1783, z b u d o w a n y n a p l a n i e w y d ł u ż o n e g o
boku
(ryc.
z których
16), z
jedna
dwiema
służy
małymi
jako
zakrystia.
Całość
z barokową
sygnaturką,
przedsionek,
pokryta
jest
ośmio-
przybudówkami,
druga
dachem
umieszczoną
jako
gontowym
w połowie
dłu
gości kalenicy.
Kaplic
przydrożnych
nie spotkano
prawie
Podobnie
jest
jak
nocnej
Wisły,
w meble
stronie
wzorowane
się t a m
na
na
badanym
terenie
ani
w
i
Gąbina,
ośrodków
Wisły
okolicę.
wiejskie
miejskich. Mebli
z
ciekawszych
ośrodka
Po
są
ludowych
się głównie
rezultatów
stolarskiego
produkcją
zachowało
w
skrzyń
malowanych.
1850 г., z m .
Teofila
syna
pracowni
Płażewskiego
ojca
Skrzynie
(ur. ok.
Leona, urodzonego
uczył
Płażewskich,
tam
ogzymsowanie,
górną
całość
podnóżku. Wymiary
z drzewa
nicach, najczęściej
podkreśla
spoczywa
sosno
w
środ
profilowane
na
profilowanym
skrzyń w a h a j ą się w m a ł y c h
długość
w
stolarskiego.
wykonane
i dolną
1921)
1880 r . , k t ó r y
wego, w i ą z a n e są na c y n k i , z p ó ł s k r z y n k i e m
Krawędź
W
pracow
e
w
się zawodu
było
zajmują
nia
ku.
ławy,
kolor
objazdu
Gąbinie,
była
jego
pół
bardziej
l a t a c h 1870 — 1939 n a j c z y n n i e j s z a
i
był
stolarskich, zaopa
i dalszą
wnętrza
się
który
m a l o w a n e f a r b ą p o k o s t o w ą na jeden
Jednym
odkrycie
nie
Stosunkowo
ludowych spotyka
okolicy
bliższą
meblarstwo
bogate.
n i e w i e l e , czasem s p o t y k a s i ę k r e d e n s y ,
kufry
cego
od
z ważniejszych
trujących
czy
zróżnicowane
zabytkowych mebli
południe
jednym
figur
budownictwo, tak
specjalnie
najwięcej
na
i
zupełnie.
w y n o s i 110 c m ,
gra
wysokość
p u d ł a 53 — 55, s z e r o k o ś ć 55 — 60 c m , w y s o k o ś ć p o d
n ó ż k a 17 — 19 c m .
Powierzchnia skrzyń
kolor
zielony).
Ściana
dratowe
pola
łymi
malowana
czerwono-brązowy
licowa
podzielona jest na
zdobnicze,
k w a d r a c i k a m i na
jest p r z e w a ż n i e
(raz j e d e n t y l k o
obwiedzione
narożnikach
dwa
ramką
i
na
zanotowano
kwa
z
ma
wyodrębnione
Ryc.
8. Ozdobnie
dowych,
5
6
j w . r y s . 75.
Leon Płażewski
c) Jonne,
zginął
w
Dachau
w
1942
r.
a) Dobra,
pow.
szalowane
pow.
Sierpc,
s2czyty dachów
Płońsk,
d) Jonne,
b) Dobra,
pow.
Sierpc,
Rys.
dwuspa
pow.
e)
Maria
Płońsk,
Sierpc.
Data.
43
kolorem
Tabl.
odmiennym
I/a).
od
Krawędzie
barwy
skrzyni
tla
(ryc.
zdobi
19.
motyw
o charakterystycznym kształcie, złożonym
w
trójkąt
n y c h z ę b ó w i l i n i i e s o w a t y c h ( r y c . 19, T a b l . l/а).
skrzyni
- -
tylko
ш
Ł
bez
jest
motywu
podobnie
jak
Wieko
ściana
kwiatowego
między
posługiwali
się
licowa,
polami
kwa
dratowymi.
W'/<
—
ozdobione
Przy
malowaniu
rowym
szablonem,
którego
'/У/у,
znaczyli
malowali
bez
tzw.
Płażewscy
„przepróchą",
główne
kontury
pomocą
rysunku;
szablonu. K o n t u r y
tektu
za
szczegóły
naniesionego
rysun
k u m a l o w a n o j e d n y m kolorem, np. c z e r w o n y m ,
1
'
I
• -
olejną,
У
cienie
farby
—
—
nie
nakładano
łączyły
przejściowych
wzdłuż
Po
s i ę ze
w
pól
Teofila
jego
roku
zmienia
1933
Jędrzejowskiego,
jawiają
czone
mieszczańskiego
w
Płońsku.
Rys.
pod
oknem
Maria
domu
Data.
farbę.
pędzlem
i
nowe
t e g o czasu na
na
się r ó w n i e ż
wazonu,
który
wydatnym
Płażewski
lakiernika
wzory
z
Warszawy,
dekoracji
kwiato
kwiatowym,
przekątni
pól
sylwetkę
z dwoma
po
umiesz
zdobniczych.
kwiatonie środkowym
teraz
brzuścu,
sposób
Stefana
skrzyniach Płażewskiego
w
ma
poma
Jadwiga.
swego zięcia
się bukiety z m o t y w e m
diagonalnie
Leonowi
córka
Leon
wpływem
mu
Zmienia
o
tonów
nałożoną
malowano
13-letnia
malarza
wykonał
wych. Od
deski
farbą
Ponieważ
uzyskania
Płażewskiego,
malowaniu
Około
profilowane
dla
palcem
zdobniczych
zdobienia s k r z y ń , pod
który
sobą,
kolorem.
linijki.
śmierci
gała
drugim
rozcierano
Obramienia
R y c . 9. Ozdobnie
20.
pasowy
kształt
niskiego
flakonu
podwójnymi
esowa-
t y m i u c h a m i ( r y c . 20). W p a r z e z t y m i z m i a n a m i i d z i e
wzbogacenie się gamy
Pojawienie
przyjęte
się
przez
kolorystycznej.
skrzyń
z
odbiorców
nowymi
bardzo
wzorami
zostało
przychylnie.
ż e w s c y s p r z e d a w a l i s w o j e w y r o b y na t a r g u w
a
także
nozi.
wozili
Leon
wewnętrznej
kolejnym
bocie
je na
jarmarki
Płażewski
wyroby
stronie
wieka
numerem
dobranie
do Ł o w i c z a
swoje
skrzyni
(ryc.
na
z żelaznej
rogach
wieka
przy
dawano
jeszcze
skich
seryjnej
W
i siostra)
Gostyninie
ską
ośrodka
70-letnią
właścicielka,
niami
z
(Tabl.
I/b).
i
w
wsi
skrzyń
tych
od
o
góry
o
domu.
Ozdobnie
Widok
z
obu
profilowana
stron.
Maria
44
Jonne,
Data.
deska
pow.
na
narożniku
Sierpc.
Rys.
ziono, j e d y n i e
o nich
wyginąć
które
naślado
zajmowali
się
Ma
należałoby
dokładniej
przebadać
Sannikach starą,
wykonaną,
z Gąbina
koło
trzech
ona
z
na
ze
skrzy
bardzo
ubogo
natrafiono
skrzynię
zdobniczych,
i
kwiatach,
typu
zamknię
charakterystycznym
listkach
bli
informowała
i Gostynina,
polach
łukami
jak
porównaniu
się
Gostynina
kwiatozłożonych
kulek.
N a p ó ł n o c od W i s ł y s k r z y ń
10.
in
Słowikow
skrzyniar-
wydłużonych
z kolorowych
Gąbinie
Produkcję
przedstawia
Krzywię
kujawskiego,
nem
okucia
Sowińska.
Gostyninie. W
Gąbina
w
np.
Cybulskiego,
skrzynię,
Poza s k r z y n i a m i
we
Ryc.
istniały
czasie o b j a z d u z n a l e z i o n o w
sko
kowalskiej
Płażewskich.
wyrobem
Kozłowski,
tego
ro
wieka.
trójkątne
skrzyniarskie,
podobno wzory
jewski,
W
pracownie
(brat
wały
na
oraz
blachy.
Niezależnie od Płażewskich,
ne
Kier
21)
odpowiedniego
Skrzynie zaopatrywano w z a m k i i zawiasy
roboty,
i
zaopatrywał
podpisem
ułatwiającym
do
Pła
Gąbinie,
w
Dobrej,
niewyraźne
dopiero
pow.
malowanych
Płońsk,
nie
znale
zachowały
wspomnienia, podobno m i a ł y
przed
40
laty.
się
tam
Na
północ
płótna
0
od
lniane,
tkaninach
ków,
Wisły
cienkie
wyrabiane
na
barwnych
w
do
dziś
grube
rodzaju
wyrabianych jakoby
niejasne w z m i a n k i ,
są
bieliznę,
białe
na
worki.
parcianych
pasia
dawniej, zanotowano
które wymagałyby
tylko
jeszcze s p r a w
dzenia. W s p o m i n a l i też i n f o r m a t o r z y o w y r o b i e szmaRyc. 11. Ozdobnie
dłuższej
profilowane
ściany
domu.
b) Stropkowo,
pow.
d) Mochowo,
listwy
a)
wzdłuż
pow.
Sierpc,
Stropkowo,
Sierpc,
pow.
biegnące
c) Pacyna,
Sierpc.
Rys.
pow.
Gostynin
Maria
c i a k ó w . Pewne, r ó w n i e ż niejasne informacje
nach
a więc
Na
ry
skrzyń
lub
malowane
na
jeden
innymi
w
40
znaleziono
laty
Z
Raciążu,
innych
na
Płońsk
Wisły
firanek
Wycinanki
od
niekiedy
wykonanymi
„ślaban",
do
spania.
stolarskimi
kolorowe,
do
dekoracji
dzięki
w
Zostały
z powiatem
jednak
sztuki
już
kowska
i
grupy
podobnie
wycinanek
Maria
w
dwie odmiany, jedną
22, 23), d r u g ą p r o s t o k ą t n e j a k
szone n a
Gostynina
pamię
tali informatorzy w e ł n i a n e pasiaki; w y r ó b ich
zaginął
w tej
a
okolicy
przede
w
wszystkim
do
stroju
kobiecym
dziś
w
likwidację
czy
wełniane,
Według
wełniaki sannickie miały
beltowego", na k t ó r y m
się
zacho
czy
ścienne
to
lub
w
kapy
kolorystyczne
jeszcze
informacji
1 jej blisko 80-letniej m a t k i
można
używane
łóżek. Przemiany
dadzą
owiec,
pastwisk
(Czermno, Pacyna,
spotkać
jako makatki
pasiakach
Sannikach.
wspólnych
Gąbina
Sanniki)
pasiaki
do p r z y k r y w a n i a
chodzące
związku z upadkiem hodowli
przez
wane
niego na
za
prześledzić
Marii
Siedlarek
Zofii Fortuna,
najstarsze
tło k o l o r u
„czerwonego
du
w r ó w n y c h o d s t ę p a c h co k i l k a
(Sanniki,
i Sztuki.
się
Dziś
Zofia
ich
Ma
należą
warstwami,
Występują
stanowią
kolorowego
okolicy
zorganizowanemu
naklejanych
Łowickiem.
Płońsk,
wskrzeszone
Wycinanki
wielokolorowych,
jak
pow.
północnego.
właściwie
łowickim
zajmują
Siedlarek.
b a r d z i e j od
tkani
niewielkim
ostatnio
ludowej,
oknach
kolorowych.
na
r. p r z e z M i n i s t e r s t w o K u l t u r y
wykonywaniem
do
zaginęły
występowały
one
konkursowi
1951
papierów
które
lat,
terenie s ą s i a d u j ą c y m
Pacyna).
z
jak
w
o
kobiecym,
wschód,
w
się
obszaru
Zarówno
gromadzkich. Dopiero koło
ograniczało
wycinanek
kilkudziesięciu
(Krzywię),
żywsze.
się
Żuromin.
wnętrza
wiele
spowodowanej
używaną
ubiorze
południe od Wisły tradycje tkactwa
kufer
ośrodkami
w
części
Płońska.
i zdobione kredensy.
z oparciem,
wschodniej
Taki
spotyka
sprzed
o
we
koło
p o w a ł y i ścian, w y k o n y w a n i a zawieszanych w
zamiast
kuf
między
Sierpc, zanotowano tzw.
stronie
i
Zdobienie
je
Sierpc.
ludowych
ławę
północnej
były
Robiono
Dzierzążni
( r y c . 24), s z a f k i
rozsuwaną
Po
także
terenie ł a w y z ozdobnie
W Jonnem, pow.
tj.
używano
kolor.
pow.
w
mebli
omawianym
poręczami
zamiast nich
używanych
zebrano w okolicach R a c i ą ż a i w Dobrej,
Data.
są
Obok
pasiastych,
wśród
nich
koliste „klapoki"
(ryc.
gdyby makatki,
zawie
ścianach.
„ K l a p o k i " s k ł a d a j ą się z d w ó c h części: kolistej
klejonych
do
niej
od
spodu
dwóch
czyli „ b a n d a ż y " . K o l o r koła nie
i do
szerokich
wstęg,
jest identyczny z
ko
l o r e m w s t ę g . N a te w s t ę g i i k o l a , b ę d ą c e z a s a d n i c z y m
tiem,
nakleja
się
różnej
wielkości
rozmaitych
barwach.
mniejsze
Dołem
ażurowe
wycinanki
w
się w s t ę g i
doklejanymi papierowymi frędzlami.
p o k i " p r z y k l e j a n o d a w n i e j b i a ł k i e m do
zwykle
sześć
sztuk
na
jednej
belce.
wykończa
belek
„Kla
powały,
Czasem
wyci
nanek w izbie b y ł o tak d u ż o i w s t ę g i b y ł y tak
że
mieszkańcy
chodząc
musieli
czaj p o w s z e c h n e g o n a k l e j a n i a
schylać
długie,
głowy.
„klapoków"
Zwy
zaginął
w
S a n n i k a c h o k o ł o 30 l a t t e m u , w P a c y n i e p r z e d 40 l a t y .
Wycinanki
używane
tematykę
okien,
z
białej
spotyka
p o ł o ż o n y c h na
wykonane
do
na
tło
dekoracji
prostokątne
ścian,
(ryc.
mają
się
bibułki,
używane
również
czasem
jako
na
firanki
terenach
p ó ł n o c od W i s ł y . S ą to w y c i n a n k i
przez w i e j s k i e
kobiety,
albo
albo k u p o w a n e
m i e ś c i e . F o r m y ich są raczej ubogie, m o t y w y
ciej
23),
również
roślinną.
Wycinanki
do
naklejane
dawniej
w
najczęś
geometryczne.
Z a g a d n i e n i e t k a c t w a na
stawia
się
południowej.
inaczej
w
o m a w i a n y m terenie
części
północnej
niż
w
przed
części
Ryc.
12. Ozdobna
tafla
Dzierzążnia,
drzwiowa
pow.
we
wnętrzu
chaty.
Płońsk.
4Г,
w
swym
ogólnym
wyglądzie
z Łowickiego. W Sannikach
bice, P a c y n a )
podłużnego,
w
dół
kobiety
nosiły
znanych
(Czernino,
koszule
„odziemek"
rękawy
„ćwikle",
kroju
koszuli miały
oraz
gwiazdek
w
nym
i żółtym.
wana
gałązka
kolorach
Między
w
brzegach
„legotką".
były
„stęgnówką"
kwiatków
czarnym,
tymi zdobinami
zwana
tach ozdobione
pachami
na
formie
czerwonym,
pasa
płótna.
mankietami.
„stępniówka"
wyszycia
Od
pod
były
Słu
„poncho"
z grubszego
zakończone
koszuli stanowiła
przyramków
i
był
szerokie
kwadratowe
Ozdobę
ubiorów
z naszywanymi przyramkami.
doszyty
Bardzo
do
i okolicy
zielo
biegła
Rękawy
na
hafto
mankie
wykonaną
w
kolo
r z e c z e r w o n y m ( P a c y n a ) . K o s z u l e bez „ o d z i e m k a "
no
siły n a z w ę „ p ó ł k o s z u l k ó w " . Na k o s z u l ę w k ł a d a n o tzw.
„ k i e c o k " — s p ó d n i c ę z e s z y t ą ze s t a n i k i e m . S t a n i k b y l
„tybetowy"
(Pacyna),
niaka
w
rzadkie
mach
fałdów.
szyte
z wełniaków
a spódnica
z czerwonego
weł-
schowane w
zało
czarne „ b r ą ż k i "
Formę
nowszą
w
stanowiły
tzw.
„kiecki"
k i l k u k o l o r o w e pasy.
W
zależ
ności od p r z e w a ż a j ą c e j barwy, rozróżniano kiecki
beltowe"
(czerwone
ne), „ m a j ó w k i "
nią
jak mak), „proste"
itp. Kiecki miały dołem
z przodu
wszyty
falbanę,
był kwadratowy
Ryc.
13. Drewniany
kościół
w Mochowie,
pow.
Sierpc.
chowały
centymetrów
Późniejsze
występował
wąski
pasiaki, wykonane
już
więcej
nej
szerokości. Stosowano
barw
ułożonych
„brążek"
około roku
w
wiązki
wówczas
czarny.
1900,
miały
z pasków
kolory:
róż
czerwony
..prosty" i „ d u b e l t o w y " , czarny, „ b u r a c z k o w y " , zielony
„trawkowy",
let). K o l o r
„chaberkowy"
czerwony,
zielony
światowej
na
ówczesna
(szafir w p a d a j ą c y
tła podkreślony
lub
barwy
moda
zastosowaniem
szerokością
czarny.
Po
pasiaków
łowicka,
koloru
w
pasów
pierwszej
wojnie
sannickich
zaznaczająca
się
pomarańczowego.
fio
bywał
wpływa
szerszym
Pasiaki
po
chodzące z końca okresu m i ę d z y w o j e n n e g o
są w
rokości
do
łowic
kich, odbiegają natomiast od nich zestawieniem
barw
nym.
pasów
i układzie
Bywają
wiązki
Białe
np. pasiaki
których
różniących się tylko
(np. tło jasnozielone
i
podobne
jednokolorowe, w
u ł o ż o n e są z p a s k ó w
cieniem
zielone
wiązek
sze
soczyste, p a s k i
od
ciemno
seledynowe).
płótna,
dawniej
na
całym
terenie
w z n a c z n e j i l o ś c i , k o b i e t y w i e j s k i e o d d a w a ł y do
far-
biarni, gdzie r ę c z n i e d r u k o w a n o na n i c h r ó ż n e wzory.
Według
informacji,
Gąbinie, Sannikach,
pracownia
taka
na u ż y w a n e
s z e w k i na
Zebrane
drukarnie
Kiernozi
istniała
w
płócien
i Łowiczu.
istniały
Na
północy
Sierpcu. Drukowane
płót
b y l y g ł ó w n i e na b i e l i z n ę p o ś c i e l o w ą
w
czasie
ci b a d a n e g o t e r e n u
objazdu
dane
z
zakresu
stroju
stroje l u d o w e z a g i n ę ł y od
z a ś , gdzie t r a d y c j a
w
badania,
wadzić
okolicach
Sannik), konieczne
ramach
pobieżnej
było
względnie
są
penetracji
żywa
szczegółowe
oczywiście
U b i ó r kobiecy w powiecie g o s t y n i ń s k i m
4 fi
częś
dawna,
mocno się zatarła.
u b i o r u jest
k t ó r y c h nie m o ż n a
w
szytymi
przody
przepro
terenu.
nawiązywał
wzdłuż
i
plecy
o dużych
rzadko,
za
„ k a m i z e l k i " bez r ę k a w ó w ,
Gorsety
noszono
się
z
brzegów
zdobił
pasami
takiegoż
nosiły
„kaftany"
rękawami.
aksamitu;
w i e l o b a r w n y haft
motywach roślinnych
Mężatki
Kaftany
(Czermno,
długie
szyto
koralikowy
jak
z
Pacyna).
kamizelka,
gładkich
ale
materiałów
w e ł n i a n y c h , zdobiono obszyciem a k s a m i t n y m , na
ry
nałożona
zw.
była
koronka
lub
wijąca
się
któ
tasiemka
.plotką".
Na
tzw.
głowie
kobiety
„kopki",
zamężne
ozdobione
nosiły
ryżką
czepce z
gufrowaną,
tiulu,
wstążecz
k a m i i p a c i o r k a m i . N a czepiec z a w s z e w k ł a d a ł y
chust
kę, przeważnie
umiała
zrobić taki
do
jedwabną.
czepiec,
których
były
nieraz
Nie każda
w
wszystkie mężatki.
miennych
na
Według
składał
specjalistki,
przychodzono.
wojny
obszarze
Czepce
światowej
przez
zapasek
nara-
informacji,
omawianym
męski
kobieta
t y m zakresie
„z dalsza"
te b y ł y n o s z o n e do p i e r w s z e j
nie
noszono-
się z koszuli wpuszczonej
do
spodni sukiennych gładkich, koloru „ c h a b r o w e g o "
lub
z i e l o n e g o , z b u t ó w z c h o l e w a m i i ze „ s p e n c e r a " .
cer
na
(czerwonego,
czerwonymi
do
kostek,
granatowego),
wypustkami.
z tyłu
przewiązywano
ka
Spen
b y ł a to b l u z a z r ę k a w a m i , s z y t a z c i e m n e g o
nym
a nawet pamięć o nich w tradycji
(np.
(po
pierzyny itp.).
ludowego są s k ą p e i niepewne, g d y ż na w i ę k s z e j
Tam
w
wełniaka.
się natomiast
lub
„fartuch"
g a j ą c e poza b i o d r a , k t ó r e s z y t o z c z a r n e g o s u k n a z n a
Ubiór
wyrabiane
gładko
pasy. N a k i e c o k l u b k i e c k ę z a w i ą z y w a n o
z pasiastego
nad
„przedsobek"
z materii lnianej lub półwełnianej, tkanej
w
„du
(jasnoczerwo-
zdobiona
Sukmany
układane
w
pasem w e ł n i a n y m
Na północ od Wisły
dowych
Płocka
zaciera
tradycja
się nawet
opowiadają
się na
przywędrowała
Dopiero
koło
wiadomości
te
ogół
z
stają
czerwo
stanowiła
niebies
czarnym
pamięci.
o
daszkiem.
W
okolicach
pasiastych
do l u d n o ś c i , k t ó r a
czy
czarne,
Sukmanę
w kolorze
te, j a k s i ę p ó ź n i e j
Gąbina
Płońska
noszono
dawnych ubiorów l u
w
niekiedy
k o b i e t , ale w i a d o m o ś c i
odnoszą
z małym
suk
brzegach
wiele fałd.
lub w deseń. Nakrycie głowy
czapka-maciejówka
po
nawet
ubiorach
wyjaśniło,
na
te
tereny
z
Łowickiego.
(Dobra) i R a c i ą ż a
(Stawiszyn)
się bardziej
konkretne.
Wynika
z
nich,
i
fartuchy,
że
Mężczyźni
noszono
nie
tam
używano
nosili
wełniane
zaś
wełniane
sukmany
Stropkowa,
pow.
czerwonym
pasem w e ł n i a n y m ,
(Dobra
koło
Sierpca,
zebrać.
Sierpc)
Płońska).
o którym
pasiaste
zapasek
lub
wspomina
szare
niebieskie,
w
Wiadomości
spódnice
naramiennych.
(okolice
przepasane
różnobarwny
deseń
o stroju
okolic
Kolberg,
nie
z
udało
się
7
7
O. K o l b e r g : M a z o w s z e , t. I V s. 75: „ W o k o l i c y
P ł o c k a , g d z i e c h ł o p i s ą z a m o ż n i e j s i ( t u o n i zawsze
p a r ą koni jeżdżą), u b i e r a j ą się też dostatniej niż w
i n n y c h okolicach. W s z a k ż e sukno na k a p o t y i ka
m i z e l k i c z a r n e l u b g r a n a t o w e c z ę s t o jeszcze s a m i
sobie w y r a b i a j ą
(okolica D r o b i n a ,
Blichowo, Kosino).
K a p o t y zwykle b y w a j ą granatowe, obszywane
c z a r n y m l u b j a s n o n i e b i e s k i m s z n u r k i e m , z a p i n a n e na
4 czarne guziki. Pasy m a j ą w e ł n i a n e , b a r w y czerwo
nej z z i e l o n ą . C h u s t k i na s z y j ę czerwone l u b czarne.
Spodnie p ł ó c i e n n e w paski niebieskie i białe. Kape
lusz c z a r n y f i l c o w y , n i e z b y t w y s o k i , l u b c z a p k a n i s
ka sukienna.
Kobiety
noszą płócienkowe
spódnice
granatowe
z białymi kwiateczkami
( s ą to szorce,
z t y ł u pod
szyją nieco w y c i ę t e ) ; n i e k i e d y b ł ę k i t n e
biało-kropkowane.
F a r t u c h szeroki g r a n a t o w y l u b
błękitny
z białymi paskami. Na głowie chustka brunatna lub
ciemnoczerwona, burakowej b a r w y , najczęściej
zaś
szara z c z e r w o n y m i p r ą ż k a m i , w ą s k o z w i ą z a n a
na
czepiec z f a l b a n a m i . D z i e w k i k ł a d ą g o r s e t y r ó ż n o
k o l o r o w e , n a j c z ę ś c i e j b a r w y ceglastej,
ciemnożółtej
l u b niebieskiej. T r z e w i k i z w y k l e czarne, s k ó r z a n e .
W o g ó l e s t r ó j t e n w ł o ś c i a n co do k r o j u z a t r a c i ł j u ż
c h a r a k t e r d a w n y , r o d z i m y , p r z y b i e r a j ą c cechy u b i o r ó w miejskich, osobliwie miast pomniejszych."
Ryc.
15. Ozdobny
ganek.
Ryc.
14. Chata
drewniana
Garncarstwo
w
na
zaniku, jednak
z wnęką.
badanym
po
obu
Jonne,
obszarze
stronach
pow.
znajduje
Wisły
są
czynne pracownie, k t ó r e p o s t a r a m się k r ó t k o
teryzować,
przedstawiając
stan
Sierpc.
się
jeszcze
scharak
dzisiejszy
na
tle
przeszłości.
W powiecie g o s t y n i ń s k i m istnieją d w a czynne o ś r o d
k i garncarskie: jeden w Leopoldowie, drugi
w
Gostyninie.
pracownie
Dawniej
miały
garncarskie w Barciku
być
również
koło Gąbina
i Budach
samym
Kaleń-
s k i c h k o ł o Szczawina. O ś r o d k i te obecnie nie są c z y n ne. W G ą b i n i e i s t n i a ł w a r s z t a t G r a b o w s k i e g o , k t ó r e g o
syn jest obecnie g a r n c a r z e m w P ł o c k u .
Pacyna,
pow.
Gostynin.
W Leopoldowie, z w a n y m także „Mizerki" z powodu
biedy
jaka
sześć
tam
pracowni
dawniej
panowała,
garncarskich;
dziś
jest
było
kiedyś
tylko
jedna,
W
ski
bezrolny chłop, odziedziczył
w
nastego r o k u
życia
pomagał
ojcu
po ojcu.
przy
Od
trzy
„szykowaniu"
g l i n y . D z i ś p r a c u j e bez p o m o c n i k a , g d y ż n i k t n i e
się u c z y ć tego n i e w d z i ę c z n e g o z a w o d u . Toczy
ki, garnki,
dwojaczki
czy,
dzbanki, skarbonki, dawniej
tzw.
z
cze.
jego są technicznie słabe, ściany m a j ą
gru
smug.
(prążkami),
czyniu
to
skutek
wyraźnymi
mych
też
„bycoki". 'Żelazistą glinę, z k t ó r e j
go c z e r e p p o w y p a l e n i u j e s t
be,
donicz
wyrabiał
schudza d o s y ć g r u b y m piaskiem, na
Wyroby
chce
śladami
Naczynia
malowanymi
przy
pomocy
szorstki.
toczenia
swe
postaci
na
pozio
„brązeckami"
wilgotnym
„szlamkrydy"
na
(pobiał
ki). O r n a m e n t wzbogaca linia falista lub w i s z ą c e
luki,
umieszczone p o n i ż e j
„prążka"
(ryc.
b ó w swoich nie p o l e w a szkliwem.
kolor
sam
czerwony.
Siwaki
zna,
25).
wie jak
robią, jest w e d ł u g jego i n f o r m a c j i
c z y k ze s w y m i
wyrobami
na
się je robi,
„Lubin w
światową
s p r z e d a ż do P i ą t k u
cały
przyjeżdżający
wypał
n a b y w a l i od niego
z Kutna, Żychlina
fii/я.
i
IG. Drewniany
Leopoldowie,
r.
r.
1920,
1938,
garncarzy
skiego.
z
Wyroby
Płocku.
nazwiska
dwóch
Są
to
wyroby
naczynia.
Dzbanek
(ryc.
na d n i e i na
Dziś
Kazimierz
i
zbiorach
jest w
wykonana
ornamentem
farbami podszkliwnymi,
w
dzbanek
pokryty
gene
Stolar
rozpoznane
przez
Muzeum
się
dobrym
zdobieniem.
jest
pokrywającymi
36). M i s k a
jest
dorzucił
Błaszczyka
pracowitym
Stolarskiemu
pionowymi,
robić
starej
odznaczające
technicznym
zygzakami
ozdobiona
się
garncar
przestał
listy
ostatnich,
znajdują
wykonaniem
Do
gostynińskich
Płocka
Matlińskiego,
glazurą
który
i Śniecikowskiego.
Matliński
w
Podleskiego,
ozdobiony
cały
brzusiec
całości
brązową
przez
roślinnym,
Błaszczyka
malowanym
rozmieszczonym od
wewnątrz
brzegach.
jedynym
garncarzem
w
Gostyninie
łarz, k t ó r e g o g ł ó w n y m zajęciem
Osz
ko
jest r o l n i c t w o .
c a r s t w a n a u c z y ł s i ę w czasie p i e r w s z e j w o j n y
wej,
pracownię
krzewski
ne),
w y p a l a n e na
Do
kupowanej
brązowo.
z II poł.
garncarską
wyrabia
polewane.
XVIII
w
otworzył
naczynia
sklepie,
Rwciee, pow.
używa
niektóre
garnki,
w
„zgrzebne"
czerwono lub
polewania
Wyrabia
w.
było
Kutenickiego
ale
pośrednicy
kościółek
w
Wymieniają
60-letni W ł a d y s ł a w Z a k r z e w s k i , z z a w o d u raczej
między
Gąbina.
jak
na
Poznań
jeździł
ło Ł o w i c z a i Soboty w Ł ę c z y c k i e , w okresie
wojennym
w
racji
Wyro
Garnki wypala
i c h n i e p r o d u k u j e . O ś r o d k i e m , gdzie t a k i e g a r n k i
skiem". Przed pierwszą w o j n ą
48
pół-
podobnie
garncarzy.
Przypisywany
zdobi
pędzlem
roztworu
w
kilku
( z m . o k . 1910 г.), k t ó r e g o s y n p o r z u c i ł z a w ó d
p r o w a d z o n a przez 74-letniego J a n a Oszczyka. Oszczyk,
zawód
Gostyninie,
dawniej
Garn
świato
r.
Za
(nie
polewa
szaro, o r a z
naczynia
polewy
naczynia
dzbanki,
Płońsk.
1925
jest
kaf-
niebieskiej
polewa
dzieżki
na
na
mle-
ko, spodki i przede w s z y s t k i m doniczki. W y r o b y
je sprzedaje w
styninie.
drewnianym
kiosku
na
W okresie m i ę d z y w o j e n n y m
Po p ó ł n o c n e j
w
sku
swo
w
Go
r o z w o z i ł je
s p r z e d a ż po p o w i e c i e l u b s p r z e d a w a ł
ły
rynku
stronie Wisły o ś r o d k i garncarskie
Sierpcu,
Żurominie,
i Płocku.
Bieżuniu,
Nasielsku,
by
Płoń
O czterech p i e r w s z y c h nie zebrano
kładniejszych
danych
poza
tym,
że
w
do
Nasielsku
było trzech garncarzy, z k t ó r y c h najzdolniejszym
być nieżyjący
określają
go
już dziś Lorenc.
jako
Garncarze z
mial
Płońska
..szlachetnego g a r n c a r z a " .
W P ł o ń s k u obecnie pracuje d w ó c h garncarzy:
ni
Kiński
na
handlarzom.
i
Stanisław
Strauss.
Dawniej
Anto
było
ich
więcej.
Stanisław
kim
S t r a u s s ( l a t 44) w y k o n u j e
doniczki
zwykłe
słoiki, rzadziej
(lat
i
garnki.
43) w y r a b i a
ozdobne,
przede
wszyst
podstawki,
dzieżki,
D r u g i garncarz A n t o n i
podstawki, doniczki,
tzw. „ k r a k o w i a k i " — c h a r a k t e r y z u j ą c e
profilem
( r y c . 33). D o n i c z k i
staci ż ł o b k ó w
Dawniej
na
w
po
krawędzi
31).
przy
zdobieniu
sgratfita. Wilgotne
saską
garnki
specjalnym
zdobi o r n a m e n t e m
wyrobów
w P ł o ń s k u p o s ł u g i w a n o się t e c h n i k ą
ną
się
wygniatanych paznokciem
l u b w a ł k a c h (ryc.
Kiński
ponadto
garncarskich
z b l i ż o n ą do
tzw.
naczynie polewano p o b i a ł k ą
„glinką"),
a
następnie
wierzchni różne wzory,
jak
rylcem
ryto
17. Ozdobne
pow.
chowo,
pow.
stynin,
f) Jonne,
nin,
k)
ivykładki
Gostynin,
Sierpc,
hj Dobra,
Płock.
d)
pow.
pow.
I) Płock,
żelazne
b) Sanniki,
Płońsk,
i) Brzozów,
Maria
do drzwi,
pow.
Sierpc,
Sierpc,
(zwa
na
gołębie, jaskółki,
Ryc.
wię,
ej
a)
Krzy
Gostynin,
Sanniki,
c)
pow.
Mo
Go
g) Sanniki,
pow.
Gosty
i) Mochowo,
pow.
Sierpc,
pow.
Sochaczew.
Rys.
Data.
po
kwiatki
i t d . , p o t e m d o p i e r o suszono, p o l e w a n o g l e j t ą i w y p a l a
Zbiory
jednak
o z n a c z o n e , w o b e c czego
kie
no.
rownik
e k i p y z a p r o s i ł do M u z e u m w s p o m n i a n e g o
wy
Polewy
z miedzi,
używano
zielonej,
którą
otrzymywano
oraz „ w i ś n i o w e j " — z zendry.
Dawniej
robiono też dużo n a c z y ń
p i e l n i c z k i na
b i a ' y c h (np.
kro-
dziś,
kiedy
rytej
p r z y pomocy tzw. „ s i e ń c a " czyli blaszanego
żyka
ornament
garncarskiego.
a jego w y r o b y
Kiński
Grabowski
z Gąbina.
laty
i
na
do
i osiedlił.
50)
się
Obecnie
do
robi
ne
glazury.
Dawniej
„zza
Płocka,
doniczki,
gdzie
z
garnki,
do
Charakteryzują
jasnokremową
Płocku
s i ę one
piękną
(ryc.
jeszcze 5 5 - l e t n i
kilka
ski
jeść.
zimy,
kolejnych
wyrabia
Garncarstwem
w
Klęską
których
dla
nieudalych
przede
razem
z
żoną
przedmioty
na
targu
bardziej
w t y m swemu ojciu
w
w
naczyń,
wyjaśnień
technicznych * i
o poszczególnych twórcach.
kim
prace swego ojca
—
Naczynia
zieloną
mniejszych
ustalił
au
równo
informacji
R o z p o z n a ł przede wszyst
dzbany
jasnej, z b i a ł y m i o w a l n y m i
wypełnionymi
trudu
udzielając
o polewie
p l a m a m i na
zielonej
brzuścu,
cza
g a ł ą z k ą z l i s t k a m i (ryc.
37).
rozmiarów,
używane
jako
za-
nie
8
Kazimierzowi
Matlińskiemu zawdzięczamy
mię
dzy i n n y m i p e w n e s z c z e g ó ł y z z a k r e s u m i e j s c o w e j
t e r m i n o l o g i i g a r n c a r s k i e j , o d n o s z ą c e j s i ę do
części
dzbanków:
„dziobek",
„burta"
(wylew),
„uszko",
. k a ł d u n e k " ( m a k s y m a l n e w y c h y l e n i e b r z u ś c a ) , ..den
ko".
Dwa
polewą:
Matliński
cała
rodzina
garncarza
wypałów.
Dziś
Płocku.
ozdobne,
ale
swoje
nie
bylo
dzieżki,
sprzedaje
Dawniej
nie
od
pa
Matliń
doniczki,
Wyroby
Matsię
toczył
dorównywał
Franciszkowi.
garncarzy,
zgromadzony
wielu
większego
Płockim.
zajmuje
W Płocku, prócz materiałów znajdujących
cowniach
cześnie
bez
używał
każdego
wszystkim
garnki z uchami, podstawki.
prac
Kazimierz
N i e jest to z a w ó d p o p ł a t n y .
doskonale
okre
pozbawio
dwukolorową
niedawna.
co
poszczególnych
dawnych
34).
garncarza.
miała
się
indziej
„proszków".
liński, syn
mięta
więcej
a w
się w Muzeum
i brązową
pracuje
swych
kupnych
garncarzy
torstwo
produkcję
wy
ożenił
są „ z g r z e b n e " ,
dzbany jego r o b o t y z n a j d u j ą
W
Wisły",
się u swego ojca,
chętnie
przyrządzonej
Bo
płockich
sem
pochodzi
uczył
Obecnie jego w y r o b y
polewy
w
się w Łodzi, a dopiero przed mniej
sprowadził
no
zamówienie,
sie z b i e r a n i a j a g ó d — d z b a n k i ( „ b o k i e d y
idą").
kreski
Wyszogrodzie.
(lat
Garncarstwa
chowywał
20
robi
się
s p r z e d a w a n e s ą na j a r m a r k a c h
dzanowie, S t a r o ź r e b a c h
Józef
sprowadza
były
żej K . M a t l i ń s k i e g o , k t ó r y z n a j ą c
w o d ę ś w i ę c o n ą ) , bardziej zdobionych niż
cały
nie
wykorzystano
zbiorach
również
miejscowego
się w p r a
materiał
Muzeum.
Ryc.
18.
skrzyni.
Ozdobna
Mochowo,
wykladka
pow.
Sierpc
żelazna
Rys.
do
zamka
Maria
od
Data.
41)
Ryc.
20. Skrzynia
ludowa
wykonana
w
pow.
li)30 r.
przez
Leona
Plażewskiego
z
Gąbina.
Gąbin,
Gostynin.
bawki,
pokrywał polewąP-dwukolorową,
regularne
marmurkowe
Matlińskiego
plamy.
wykazują
tworzącą
Prace
duzą
nie
Franciszka
różnorodność
form
( r y c . 30, 32).
Z prac innj'ch
garncarzy
rozpoznał
informator w y
r o b y p r a c o w n i .Tana W i e r z b i c k i e g o , z m a r ł e g o n a
parę
lat p r z e d w y b u c h e m d r u g i e j w o j n y ś w i a t o w e j . W M u .
zeum z n a j d u j ą
się w y k o n a n e przez niego d w a
( r y c . 35). p o k r y t e g ł a d k o p o l e w ą
oraz
dzieżka
wydęciu
Dziełem
jest dzban
Ryc.
21. Podpis
na skrzyni
bina,
50
pow.
Leona
Plażewskiego
Gostynin.
Z Gą
„zgrzebna",
brzuśca
zielonawą
ozdobiona
dwoma białymi
nieżyjącego
już
na
dzbany
i brązową,
największym
paskami.
Walentego
Trzosowskiego
oraz z a b a w k i w f o r m i e d w o j a c z k ó w
polewanych,
w
ciemne
W Muzeum znajdują
plamy
się również
nałożone
biało
pędzlem.
dwojaczki wykona-
Ryc.
ne
22,
przez
Annę
23.
„Klapoki"
jednego
z
braci
—
wycinanki.
Świderskich
Wyk.
i
Zofia
Makowska
garncarkę
24. Ława
kilka
z
ozdobnym
oparciem.
Wyk.
Jan
Sannik.
Sanniki,
Powyższy przegląd produkcji
Maciejewską
'•' W z b i o r a c h
Muzeum
nie
są
reprezentowane
wszystkie płockie pracownie garncarskie. D l a infor
macji
przyszłych
badaczy
podajemy
orientacyjny
w y k a z n a z w i s k p o d a n y przez M a t l i ń s k i e g o :
4 garncarzy Swiderskich. 2 Lewandowskich, 2 Trzosowskich, 2 M a t l i ń s k i c h
(Franciszek
i
Kazimierz),
Ryc.
z
uwag
natury
ogólniejszej
garncarstwo,
żywotne
na
bieżącego
początku
upadać.
jeszcze n a
stulecia,
Starzy garncarze
pow.
Gostynin.
garncarskiej
Widać
z
Mazow.-zu
zaczyna
wymierają.
nasuwa
niego,
że
Płockim
gwatlownie
Częste są w y -
Jankowski, Skoneczny,
Lewiński,
Anna Maciejew
ska, J a n W i e r z b i c k i , p ó ź n i e j i p r z y b y l i z z e w n ą t r z
Józef Grabowski i Mąkol.
Borzęcki
z Czyżewa,
pow.
Gostynin.
Sanniki,
pow.
Gostynin.
51
padki
W
porzucania
żadnej
z
tego
poznanych
mało
intratnego
pracowni
nie
się
uczniowie.
Porównując
materiał
zabytkowy,
w Muzeum w Płocku, z wyrobami
dzimy
znajdujący
sie.
współczesnymi, w i
pogorszenie się i s p r y m i t y z o w a n i e
dzisiejszych
ważny
mieślników
dział
ludowych,
we i wiejskie.
na
Mazowszu
czo
na
trzy
artystycznej
małomiasteczko
podzielić
ozdobne okucia
zasadni
żelaznych
wozów, okucia w y s t ę p u j ą c e w budownictwie
do
zamków,
lazne,
zawiasy, k r a t y
spotykane
wiejskich.
przede
wszystkim
części
(wykład-
i krzyże
na
Prawie w każdej
przy czym majstrowie znają
nej
okienne)
że
cmentarzach
K o w a l i n a b a d a n y m p r z e z nas
stosunkowo wielu.
rze
z t e g o z a k r e s u , s p o t k a n e przez
Płockim, można
działy:
twórczości
to k o w a l s t w o
Wyroby
nas
ki
pochlebnym
t e r e n i e jest
w s i jest
s i ę c z ę s t o na
kowal,
„artystycz
robocie".
Ryc.
25. Wyroby
garncarza
Jana
Oszczyka
W e d ł u g opinii miejscowej, najpiękniejsze
Ma
ubogie. P i e r w o t n i e ,
gdy
w
użyciu
były
wozy
o s a d z o n y m i na
starej
konstrukcji
stałe w tzw.
„śnicach"
zdobnictwo
było
z
dyszlami
(wozy
takie są
Gąbinie, Sannikach,
nieco
bogatsze.
miejsce złączenia
i
mają
dyszla,
zwłaszcza
środkowy,
w postaci r o z k u t y c h
jednej
tarcz kolistych,
stronie esowato w y c i ę t y c h .
podobnie jak
i na
są stemplami
siadający
Od
tarczach
wojny
wytłaczane
ośrodka
małe
miasteczko,
kowalskiego
tamtejsi
rozchodziła
przyozdabiali
„floresy"
na
ale
swe
się
wozy
żelaznych
sława
i
daleko.
bryczki,
okuciach,
światowej
konstrukcja
dyszle
pierście
nie, k t ó r e z a s t ą p i o n o g r u b y m i
lub
z Leopoldowa.
Leopoldów,
blachami,
powierzchni
tych
k a ż d y d a w a ł swój specjalny
„znak".
ną
kowalstwie
rozwoju
zdobnictwa
w
Ważną
była
rencja. Jeden „sadził" się w zdobnictwie nad
starając
się p i ę k n y m
okuciem zdobyć
niejednokrotnie
„ślicznie"
zdobią
informowano
wozy.
mieli być koloniści niemieccy.
były tak
Kowale
nawet
w
swej
czym
przyczy
konku
drugiego,
odbiorców.
Nie m n i e j s z ą s ł a w ą niż B i e ż u ń cieszył się
terenie
te
robiąc
Kowalami
o
w
wozów
wyjmowane,
w z w i ą z k u z czym odpadły opisywane wyżej
Wzory
przy
po
formę.
Zastosowano
jako
jego
cień
tzw. „ k a c z k a " ,
prostokątnymi
pow.
Gostynin.
ściąganymi
przy
blach
pomocy
kowale również
w z o r y s t e m p l a m i , a czasem i s w o j e z n a k i l u b
to
po
tych,
geometryczne. Przy
niekiedy c i e k a w ą
zmianie.
śnie
formy
o w a l n y c h czy
powierzchni pierścieni,
proste wzory
pierwszej
uległa
ozdobne
Na
szym k o ń c u dyszla w b i t y jest hak,
filowanymi
Bieżuń
Pier
ścienie żelazne, które obejmują
Na
52
jest raczej
jeszcze d z i ś n i e k i e d y w u ż y c i u w
Go
tam
miejscowej
zowsza P ł o c k i e g o
wy
W
strony
terenie
wozy
różne
ze
w o z a c h na
rabiano w B i e ż u n i u , pow. Sierpc i L w ó w k u , pow.
stynin.
ocenom
l u d n o ś c i , z d o b n i c t w o o k u ć na
Sejkowicach),
wyrobów.
Drugi
Wbrew
zawodu-
kształcą
od
inicjały.
rozpowszechnione, że s t o s o w a ł a
produkcji
również
góry
zaś
ozdobny w
Ozdoby
śrub.
wybijali
fabryka
wozów
w
zamiast
kształcie,
stempelkowe,
„kaczki"
tzw.
o których
je
Płocku.
K o ń c e dyszli zaczęto o k u w a ć d w o m a p o d ł u ż n y m i
chami,
pro-
osadzano
bla
hak
„fornal".
wyżej
wspomnia
no, s ą n a o g ó ł m a ł o u r o z m a i c o n e . S p o t y k a m y t u u k o ś
ne k r z y ż y k i , r o m b y p u s t e l u b k r a t k o w a n e , s z e r e g i z ł o
Lwówek.
żone
między
dwiema
tym,
równoległymi.
Czasem obok k r e s k i prostej
występu
je, j a k o d r u g i
element zdobniczy, p u n k t . W
porówna
niu
zdobionymi
jak
Lwówku
z
z
linii
bogato
ukośnych,
biegnące
wozami
małopolskimi
czy
Ryc.
26, 27, 28.
Żelazne
krzyże
z końca
XIX
w. Kul
kowal
Żabka
z
Gąbina.
Cmentarz
w
Służewie,
pow.
Gostynin.
śląskimi,
zdobnictwo z okolic
Płocka
przedstawia
się
bardzo ubogo.
Wśród
wyrobów
n i c t w e m , na
żelaznych,
z
tzw.
zapadki (ryc
17 a—g),
z otworem
my
przy
się
czyzna,
w
druga
do
to p ł a s k i e
i klamką,
sprężynowych.
po
ozdobne
które
W
drugiej
Widły
Wisły
mamy
cały
i
wiele
form
Kielec
Lubel
przykładów
n a w i ą z u j ą c y c h do f o r m z p r z e ł o m u w i e k u X V I I I i X I X
(ryc.
i
i
17 h — 1 ) .
Tarcze
wariantach
zdobią
miasteczek
Mazowsza
skich
Ryc.
te
w
stare domy
licznych
odmianach
mieszczańskie
Płockiego
oraz
drzwi
miast
wiej
ozdobnych
na
zewnątrz
kończonych
wykladek
do
w
komorach,
zamków
leżący
— rzeźba
ludowa
z kościoła
wygiętych,
g'ówkami,
składające
z o d g i ę t y m i na
Z innych
i esowato
ptasimi
się
oraz
spotykamy
z
żelaznych
rozchylo
czasem
kraty
za
do
okien
pojedynczych
sztab
boki półksiężycowatymi
przedmiotów
zębami.
zdobionych
nale
ży w y m i e n i ć w y k ł a d k i do z a m k ó w od s k r z y ń ( r y c .
oraz
siekiery
wanymi
kać
z wybijanymi
na
ostrzu
tarnych.
wśród
żelaznych
Najciekawsze
kutych
krzyżów
są stare okazy
niekiedy
w formie
są
na
wami,
zdobione
na
powierzchni
które
zdobione bogato k u t y m i
rozrastając
parafialnego.
się p r o w a d z ą
zasadniczej (ryc.
Kobylniki,
pow.
XIX
(ryc.
26,
stempelkami
wielopromiennych gwiazdek. Nowsze
ogół
spot
cmen
z końca
wieku, o bardzo prostych techniczne formach
27),
18).
nieskompliko
zdobinami. Stosunkowo dużą rozmaitość
można
gubienia formy
kościołów.
29. Chrystus
nych
tar
pierw
Sanu,
szereg
wy
spotyka
grupie
wsiach
do
otwierania
okolic Polski (Opoczyńskie,
Krakowskie,
szczyzna);
budow
się w y k l a d k i
służącym
przeważnie
znanych i z innych
z
d w i e g r u p y . J e d n a to
kluczowym
zamkach
spotyka
na
„paluchem",
cze
szej
związanych
plan pierwszy w y s u w a j ą
z a m k ó w . D z i e l ą s i ę one
kladki
Prócz
z a w i a s y do d r z w i , r o z d w o j o n e , o r a m i o n a c h
i giętymi
krzyże
moty
c z a s e m do
za
28).
Płock.
Fot.
D.
Kacz
marczyk.
53
Hyc.
30.
„Flasza"
o polewie
z
Najsłabiej
ze
przedstawia
wszystkich
się
zielonej.
ornamentem
na
Wyk.
Franciszek
plastycznym
działów
Mazowszu
na
sztuki
ludowej
Płockim
plastyka.
R z e ź b y czy m a l a r s t w a l u d o w e g o n i e m a p r a w i e z u p e ł
nie.
Przez
drewnianą
w
cały
którymś
cnowbkiej
Ryc.
czas
figurkę
kościele
w
32. Duży
objazdu
Matki
znaleziono
typowym
dzbanek
na
Skępskiej,
obraz
M . B.
jedną
o zielonej
polewie.
33. „Krakowiak"
z
Wyk.
niczych.
Zbiór
rzeźby
Ryc.
31.
Doniczka
Płońska.
religijnej,
znajdujący
się
na
siadają
metryk, a według
rzeźba
kurpiowskiego.
ludowa
informacji
Na
uwagę
wyobrażająca
mają
Matliński
Wyk.
Antoni
z Parowa
Kiński
k. Płocka.
z
Płońska.
pochodzić
zasługuje
leżącego
(w k o ś c i e l e p a r a f i a l n y m w K o b y l n í k á c h ,
Franciszek
— garnek.
Płocka.
z
po
Często-
Wyk.
k.
Kiński
t y m miejscu p o m i j a m , g d y ż okazy p r z e w a ż n i e nie
z terenu
obraź-
Parowa
Antoni
w M u z e u m w P ł o c k u (zresztą bardzo i n t e r e s u j ą c y ) ,
czasem
wykonaniu warsztatów
Ryc.
54
natrafiono
Boskiej
Matliński
krawędzi.
Płock,
jeszcze
Chrystusa
pow.
Płock).
Muzeum.
Ryc.
ka.
34. Dzbanek
Płock,
zanotowana
Dziat
o polewie
Muzeum.
w
czasie
Inwentaryzacji
t u t u S z t u k i ( r y c . 29).
1 0
Ryc.
dwukolorowej:
35. Dzbanek
inwentaryzacji
Zabytków
kremowej
o polewie
zabytków
Państwowego
i brązowej.
zielonej.
1 0
W 1952 r o k u n a t e r e n i e M a z o w s z a P ł o c k i e g o p r o
wadził i n w e n t a r y z a c j ę Dział Inwentaryzacji
Zabyt
ków Państwowego Instytutu
Sztuki. W toku
prac
zanotowano r ó w n i e ż n i e k t ó r e zabytki sztuki ludowej-
Wyk.
Jan
Zebrane w
przez
Insty
Wyk.
nie
dają
Mazowsza
Józef
Grabowski
Wierzbicki
z Parowa
z Płocka.
ciągu pięciodniowego
oczywiście
Płockiego,
k.
Płock,
objazdu
pe!nego
obrazu
jednak
zebrana
sztuki
tu
Płoc
Muzeum
materiały
ludowej
garść
wia
d o m o ś c i zawiera pewne dane orientacyjne, k t ó r e
gą
okazać
przyszłości
się
pożyteczne
prowadzić
dla
badanie
badaczy,
na
tym
chcących
terenie.
mo
w