Text
Akos Engelmayer
„Żądamy wypaczeń bez socjalizmu!"
Historia Pomarańczowej Alternatywy,
czyli rzecz o surrealizmie socjalistycznym
Motto:
Waldemar
Fydrych
najwyższy
pod
petycją
Marszalka,
może
jest
tylko
rozpocząć
domagającą
albo
być
jeden
akcję
i może
wielu,
mu
miana
wszak
nawet
jeśli
czas
podpisów
się przyznania
i Generalissimusa,
w armii
już
zbierania
majorów
jest
to
armia
krasna/i.
( Z b i g n i e w Ż b i k o w s k i , Surrealizm
„Życie Warszawy",
z ludzką
twarzą,
28,04.89)
Pod koniec lat sześćdziesiątych krążył w W a r s z a w i e taki o t o
dowcip:
w obronie
oddamy",
zagrożonego
ustroju
czy głosiła pochwalę
milicjantom.
-
nik S o l i d a r n o ś ć " , nr 1 2 / 4 9 / 8 8 . )
???
- Lepiej na p e w n o nie będzie, ale za t o weselej.
- Piotr Frączak: Pomarańczowa
A może j e d n o i drugie? {...happeningi
natywy
są dla
rem, zaczął k a n d y d o w a ć na prezydenta, w y d a w a ł o się, ze a nuż
w dupie.
tych,
którzy
Rozumiesz?
może uda się i rzeczywiście będzie weselej. Próba ta j e d n a k nie
przeciw
samo jak opozycję.
Chciałbym
p o d t r z y m u j e nas na d u c h u donosząc: Po przedarciu
Żeby
mnie
szef wrocławskiej
demar Fydrych-Major
jest jedynym
Pomarańczowej
dotarł do Paryża. Stolica
miejscem
godnym
realizmu
socjalistycznego
obwołać
generała Jaruzelskiego
jego
ogłoszenia
nowej
się przez linię
Alternatywy
byłego
przez
Wal
cesarstwa
twórcę
propozycji.
sur
Zamierza
on
- Cesarzem Polski (przedtem już,
komunistom.
nie zmuszali
a którzy
z innymi
„Grudnia
rewolucja,
nie
„Tygod
Pomarańczowej
Alter
wszystko
i wszystkich
mają
przychodzę.
(...) Ja nie
jestem
Ja mam komunistów
w dupie. Zresztą
tylko, żeby mnie nie
do ciągłego
cacy. Nie chce
chodziłem
już
Dlatego
została u w i e ń c z o n a sukcesem. Ale „Gazeta W y b o r c z a " ( 4 . 1 0 . 8 9 )
Maginota,
skandując
Stalina, za nic nie chcąc oddać go
- Trzeba w y b r a ć na pierwszego sekretarza K o b u s z e w s k i e g o .
Trzydzieści lat później, g d y W a l d e m a r Fydrych, z w a n y M a j o
wybierania,
mi się, jest
i krzyczałem
którzy
mi to obojętne.
„Jaruzelski
tak
przeszkadzali.
są be,
Owszem
- smok
wawelski",
ale co z tego? - w y p o w i e d ź b e z i m i e n n e g o happeniarza na łamach
„ O d r y " , nr 6 / 8 9 ) .
M o z ę rzeczywiście j e d n o
i drugie,
skoro
W y s o k i e S t r o n y traktują ich ze śmiertelną p o w a g ą , c h o ć ulica,
t o znaczy w c z e r w c o w y m „ w y b o r o w y m " h a p p e n i n g u w War
gapie, uczestnicy b a w i ą się w y ś m i e n i c i e . Tydzień p o
szawie, padło hasło: „Jaruzelski królem P o l s k i " - przyp. a u t o r a ) .
m n i a n y c h w y d a r z e n i a c h S m o k W a w e l s k i p r z e m ó w i ł na VII ple
..Kapral
n u m КС PZPR, co dzięki telewizji oglądał cały kraj: Słyszałem
awansował,
- twierdzi
zdobyć
Major.
myślę, że i generałowi
Zwolenników
przeprowadzając
„Jaruzelski
na tron
w
awans
dla swojej
Paryżu
się
należy"
koncepcji
happening
zamierza
pod
hasłem:
imperialny".
- m ó w i ł - ze tak
rowała
zwana
niedawno,
cóż. Święty
Co t o jest? Co t o znaczy? - spyta mało z o r i e n t o w a n y czytelnik,
chociaż
Pomarańczowa
skandując:
Alternatywa
„Jaruzelski
Jerzy został podobno
smok
wspo
demonst
wawelski".
unieważniony,
No
dobrze więc, że
jest, kiepski, bo kiepski, ale smok. I tu nagle surrealizm
który nie miał d o s t ę p u d o p o d z i e m n e j i p o d w o d n e j prasy ( b o są
socjalistyczny: n a s t ę p n e g o dnia cała prasa przyniosła „ p e ł n y "
i tacy w Polsce), c h o ć ostatnio prasa naziemna zaczęła g w a ł t o w
tekst p r z e m ó w i e n i a , ale bez t e g o f r a g m e n t u . A n n a B a n i e w i c z na
nie odrabiać o p ó ź n i e n i a i dostarczać w i a d o m o ś c i , śmiertelnie
łamach „ T y g o d n i k a S o l i d a r n o ś ć " , nr 9 / 4 6 / 8 8 : Czy niechęć
p o w a ż n e rozważania o „ z a d y m a c h " i „ b u r d a c h " ś w i r ó w i c z u
starszych
b ó w s p o d znaku „ o b ł ą k a n y c h p r o w o k a t o r ó w "
nie jest
Pomarańczowej
członków
po
ruchu, tych, którzy dziś na przykład
prostu
niechęcią
i przeciwstawnych
Alternatywy.
A może rzeczywiście nie jest t o w y g ł u p , t y l k o p r o w o k a c j a !
z idiosynkrazji
P r o w o k a c j a t z w . ekstremy p r z e c i w k o o d w i e c z n y m w a r t o ś c i o m
przecież
realnego socjalizmu? ( W o b r o n i e w ł a ś n i e t y c h i d e a ł ó w w y s t ą p i ł a
naganną.
racji?
do
z władzą
do
A
wszelkiej
odpowiedzialności
pa też d a ł o się nieraz nabrać,
którego
miał
kilku
miejsce
naszych
a wielu poturbowanych.
zaskoczenie.
Wygląda
kolegów
Tak agresywnych
naszym
atak
zostało
idolem.
wtedy,
Przecież
w
skatowanych,
jeszcze
gdy
to
wyniku
na 48 godzin. Było to
interwencji
bije
milicji,
wręcz
Część zatrzymano
na to, że milicja
Dzierżyński
brutalny
placu
nie
młodzież
było.
skanduje
śmieszne.)
A
może
i pewnego
trzeba
A
oni
bawią
i śmieją się z surrealizmu
w biedzie"
mścimy
20
wywieszała
Wujka
i Ciocię"
tak bulwersujące
(w rocznicę
transparenty
13 grudnia),
jak
która
„Po
nagle
etycznie
społecznej
zakończonej
socjalistycznego,
nieraz w ł a ś n i e
W y s o k i e Strony: 24
Okrągłego
lutego
89.
Obrady
k a l n y c h w Ł o d z i - przyp. autora) ubrani
się
i
z a b s u r d u , paranoi sytuacji s t w o r z o n e j
była ta polityczność,
z czer
wrogą
wymagać
nieważ p o m a r a ń c z o w i w y s u n ę l i hasło „ Ż ą d a m y rehabilitacji L w a
kapturkami",
poznaje
utożsamianej
Trockiego - t w ó r c y Armii Czerwonej".
wonymi...
komunistów
dodatkowo
długo
np. d o n o s i ł o o
że dziwna
obok haseł „Precz
autorytetów
się
i n t e r w e n c j ą sił p o r z ą d k o w y c h d e m o n s t r a c j i t r o c k i s t o w c ó w , p o
świeżym
która
do
„rządzą ",
etosu. Zresztą Radio W o l n a Euro
p r o w o k a c j a p r z e c i w k o s o l i d a r n o ś c i o w e j świętości? (Zresztą jak
„Prawdziwych
tak
niszczycielską,
młodych
na ł a m a c h „ K o n f r o n t a c j i " , nr 2 / 8 9 : 7 października
na
elit,
też rodzi
władzy,
narzuconą,
Także od ludzi
wszelkich
może
milicja w W a r s z a w i e w d n . 7.10.88 r. - t w i e r d z i a n o n i m o w y świr
Dzierżyńskiego
I
stawała
(znaczki
Okrągłym
powietrzu.
„S"
i PZPR w klapach)
Stołem,
przechodniów.
WeteraniGalerii
podniecającym
Po krótkim
przez
Stołu
na
(tzn. Galerii Działań M a n i a
w nienaganne
garnitury
witają się na ulicy i zasiadają
już
powitaniu
od jakiegoś
przewodniczący
czasu
za
oczy
komisji
rządowej
żółtko
ciosem
i białko.
karate
STOLE, w dźwięku
polityczny
stałaby
a sanepid
aktywny
(...)
udział
Sztuki
w
Obecnej,
upadku
zakończył
urządzono
bokserskio
dnia
Solidarności
ekstazę
i okrzykami
tańcem
reggae
Festiwalu
rychłego
pikantny
dzień po wyborach
„Dzień
uwagę
do
Trybuny
Przegięcia
Pały".
sławy
zasługiwał
wielu
np.
mecz
zawodnikiem
się obopólnym
nokautem
stołka).
z towarzyszeniem
„Wszyscy
kilogramów
jesteśmy
w siedzibie
Ligii
czerwonej
czerwoni"
Kobiet
szablą,
on nie
wie,
czy płakać,
czy śmiać
się, czy
pałować...
( „ K u l t u r a Niezależna", nr 3 9 ) .
P o m a r a ń c z o w a A l t e r n a t y w a była t y t u ł e m pisma R u c h u N o w e j
Kultury, oficjalnie zarejestrowanego na U n i w e r s y t e c i e W r o c ł a w
skim po S i e r p n i u . Ruch
ugrupowaniem
Nowej
Ku/tury
- stwierdza statut - jest
społeczno-kulturalnym,
przezwyciężenia
wyobcowania
przemysłowym.
którego
człowieka
celem jest
w
próba
społeczeństwie
R u c h ten w 1 9 8 1 r. w s p ó l n i e z N Z S o r g a n i z o w a ł
pierwszą h a p p e n i n g o w ą , w ó w c z a s jeszcze legalną, manifestację
- Marsz P o k o j u . Podczas strajku s t u d e n c k i e g o , t z w . r a d o m s
kiego, w k t ó r y m uczestniczył r ó w n i e ż i R u c h N o w e j Kultury, Rada
Komisarzy P o m a r a ń c z o w e j R e w o l u c j i przy P W S S P w y d a ł a o d e
z w y o następującej treści:
periody
Wśród
Stołka" pomiędzy
(mecz zakończył
konkursowego
Zbiorową
wzięła
się do
jest światowej
„ Wysokiego
i PZPR
i rozwaleniem
Galerii
artystyczno-dentystycznym.
na szczególną
nagrodę
wolności
Ten niebywale
święto
prze
ekspertyzy
THE DA Y AFTER. Na wzór „Dni
Paly", jak wiadomo,
tego
ma
Wrocławiu
przyczyniła
się 5 czerwca,
wówczas
o charakterze
atrakcji
we
aktywnie
pierwszy
kura
celem
Szpicruta
organizowanym
sejmu i senatu, akcją
„Przegięcie
89.
śródziemnomorskiej.
sezon teatralny
Ludu"
1 czerwca
się
„Nie
jajko
na
OKRGIYM
niejedna
skandować.
jedno
podziału
PRZY
realizuje
którego
aresztuje
czym
kultury
i dokonuje
PIANY
trzepaczek
na widok
się nieść. Tłum zaczyna
ginekologicznej.
farby
jajko
się BICIE
pracujących
kogel-mogel,
bez jajek",
kiem
rozbija
Rozpoczyna
zakończono
(„Gazeta Wyborcza",
Odezwa 1
Wolna sztuka jest jedyną
z rzeczywistością
i najbardziej
niebezpieczną
rzeczy i rzeczywistość
o tym
sztuką
walki
wie.
Odezwa 2
Z tego względu, że rzeczywistość
szym wrogiem
człowieka,
jest najstarszym
schizofrenia
jest
i
najgroźniej
okopem
najwyższej
jakości.
4.10.89).
A c o t o w ł a ś c i w i e jest t e n surrealizm socjalistyczny?
Od
Precz ze sztuką
intelektualną!
p o w i e d ź daje f r a g m e n t M a n i f e s t u Surrealizmu Socjalistycznego.
Niech
Cala Polska
tak
(I teraz w k r o c z y surrealistyczna rzeczywistość: tekst t e n czer
twórcy. Jeśli t o
pałem z artykułu Ewy Szemplińskiej - „ a d " , nr 4 3 / 8 8 - i na t y m
absurda/na,
to wielkie
dzieło
sztuki. Rzeczywistość
jakby by/a dziełem nadrealistycznego
tu jest
żyje komiks
socjalistyczny!
p r a w d a , t o t o c o robi P o m a r a ń c z o w a A l t e r n a t y w a , jest r ó w n i e ż
miejscu w i d n i e j e znak [
sztuką.
punblikacji
- Surrealizm
stość
to jest rzeczywistość,
wzięta
ze snu
- stwierdza
- Widzisz, u nas zajmowanie
dzieci, jest niesłychanie
kraj happeningów.
tworzenie
faktów
jest odwrotnie.
lepiej
peningów
Major
uciążliwe.
Nawet
sytuacje
sprawami
Natomiast
gospodarka
odrębnych
rodzina,
wspaniały
jest u nas nastawiona
właściwości
A na
na
Zachodzie
ma sztuka, a w życiu
(dlatego
na zachodzie
hap
coraz mniej), a jeżeli wyraża się swoje emocje w mani
festacji, to też jest to po ważne. Tam brakuje
happeningów
tyczny
6/89).
jak
jest to
od rzeczywistości.
poważne
Rzeczywi
( „ O d r a " , nr
się takimi
Tam podobne
wychodzą
która nas otacza.
tak silnej inspiracji
jak u nas. (Ewa Szemplińska,
albo: Pomarańczowa
Surrealizm
Alternatywa,
do
socjalis
„ K u l t u r a Niezależna",
nr 3 9 ) .
Dz.U. nr poz.
Wiwat
terze i n t e r d y s c y p l i n a r n y m , u j m u j ą c y
przestrzennie
i czasowo
rewolucji
gmach
filozofii
tów.
drabiny
znajdujących
Wówczas
Czytelnik 1 9 6 7 )
budynku
historii
podjechały
trzeba
obronie
gmachu
wychylili
plastykowe
zmuszając
nocy...
ekipy
się do
pierwszego
filozofii
się studenci.
pod
porządkowe,
i pędzle, przygotowując
się na wysokości
z okien
użycie rzutników
zamalo
piętra
i stojącego
Niektórzy
plaka
naprzeciw
mieli na gło
hełmy. Wszyscy zaintonowali
ekipy porządkowe
się też do tego działanie
z błyskającymi
światłem.
fleszami,
„Mię
do wycofania
Użyto
a także
ze slajdami, przedstawiającymi
się.
aparatów
przewidywano
wizerunek
Mo
ny Lizy. W t a k i c h w ł a ś n i e w a r u n k a c h s f o r m u ł o w a n o m y ś l , która
P o m a r a ń c z o w a A l t e r n a t y w a , jak w i d z i m y , jest r u c h e m artys
o d d a j e sens teoretyczny w s z y s t k i c h p o m a r a ń c z o w y c h h a p p e n i n
t y c z n y m o r g a n i z u j ą c y m w krainie króla U b u , w krainie a b s u r d u ,
g ó w : Intencją
przestrzennie
dewiacji
logiczną
Uniwersytetu
które wyciągnę/y
fotograficznych
fakty, przedmioty,
(poza granicami
bez granic.
D o p i e r w s z e g o p o m a r a ń c z o w e g o h a p p e n i n g u doszło jednak
u c z e s t n i c t w a p u b l i c z n o ś c i i s y t u o w a n e są najczęściej w rzeczy
powiązane
najwyższa.
w czasie strajku. J a k z a n o t o w a ł y kroniki pewnej
w i s t o ś c i „ ż y c i o w e j " , j a k o zdarzenia j e d n o r a z o w e " , ( w : )
nie
instancja
p o w a g i akcji zastosowały r ó w n i e ż cenzurę w tekstach p o m a r a ń
Przyczyniło
i czasowo
1983
c z o w y c h alternatystów.
podczas realizacji; działania h a p p e n i n g o w e w y m a g a j ą na o g ó ł
P W N , 1974.)
dach, natura/na
Roger Garaudy, Realizm
dzynarodówkę",
Powszechna,
jest
d o d a ć , że w ł a d z e s t u d e n c k i e , kierujące strajkiem w
akcją; scenariusz h a p p e n i n g u zakłada i n t e r w e n c j ę
lopedia
kontroli
Żeby surrealizm socjalistyczny nabrał kształtu bez granic (zob.
wach dziecinne,
Encyk
z 31 VII 1981 o
204J.)
fakty, przedmioty, c z y n n o ś c i i zdarzenia nie p o w i ą z a n e logiczną
przypadku
] Ustawa
art. 2 pkt 6 [Dz. U. nr 20 poz. 99 zm.
sorbowit!
Sztabem
wania
„ H A P P E N I N G (ang.) szt. piast., u t w ó r artystyczny o charak
i widowisk
czynności
tej krainy
i
zdarzenia
- przyp.
autora)
akcją.
go racjonalizmu
realizmu
A gdzie początki? Pomarańczową A l t e r n a t y w ą (kolor p o m a r a ń
c z o w y o t r z y m u j e się przez w y m i e s z a n i e
czerwieni z żółcią)
akcji
psychicznych,
miało
być
uwolnienie
z nienawiści,
życiowego.
miały pokazywać,
z
przeróżnych
strachu i wąsko
stosowane
Happeningi
ludzi
w myśl
że sztuka i życie to
nowego
sur
jedno.
O w o usunięcie p l a k a t ó w , czy p o t e m n a m a l o w a n i e haseł na
m u r a c h po r a d o s n y m w p r o w a d z e n i u stanu w o j e n n e g o , s t a n o w i
w y m y ś l i ł Major, a b s o l w e n t historii i historii sztuki. A dlaczego
ły n o w y etap w artystycznym r o z w o j u P o m a r a ń c z o w e j
Major? - Dlatego, że na komisję w o j s k o w ą poszedł w m u n d u r z e
natywy
p r z e d w r z e ś n i o w y m z szablą przy b o k u i bardzo się cieszył, że
W r o c ł a w i u , a p o t e m w i n n y c h miastach Polski, bajecznie k o l o r o
nareszcie ma szansę spełnić s w ó j o b o w i ą z e k w o b e c Ojczyzny
w y c h k r a s n o l u d k ó w (Jak kiedyś rozwojem
- wyjaśnia
hippisi
Kadafi, bliski w s p ó ł p r a c o w n i k
t w i e r d z i : Od przedszkola
najbardziej
w sensie taktycznych
i strategicznych
wałem
Ulanów
w
się majorem
wojsko,
czy happening
chcesz dać i co rozgrywa
przykład
nie
lubiłem
M a j o r a . M a j o r zaś
bawić
rozrywek.
Jazlowieckich.
wymaga
się na poziomie
się w
wojsko,
Dlatego
miano
(...)
niczego
A
poza
doraźnej
sytuacji.
opracowujemy
strategicznie
natarcie
kawalerii
nego, szef SB zamyka
nam odwrót,
ja biegnę
obok
z rozwiniętym
parasolem
z napisem
zabawa
tym,
Al Fatah, albo z
a potem
Po zomowcach
gólny
rodzaj
M a j o r a . Zaczęto m a l o w a n i e
punkowie,
teraz miejsce
mogą tylko egzystować
kontrku/tury).
Alter
najpierw
we
form społecznych
byli
ich zajęli zomowcy.
(...)
krasnoludki,
jako
szcze
M a l o w a n i byli na p l a m a c h , przy
k r y w a j ą c y c h p i e r w o t n e , w r o g i e , antysocjalistyczne, i n s p i r o w a n e
co
przez C I A napisy. J a k t w i e r d z i ł Major, pierwszy napis na murze
Na
miał być tezą, kryjąca g o plama antytezą, a krasnoludek s t a n o w i ł
Budion
nyski
i samego
syntezę. Jest t o zaczerpnięte prosto z teorii
marksistowskiej
szefa
i w ł a ś n i e t o można stwierdzić na w s z y s t k i c h p o m a r a ń c z o w y c h
drewnianą
akcjach: teza - f o r m y i zwyczaje r e w o l u c y j n o - r o b o t n i c z e j legendy
21
II. 2, „ Ś w i ę t o W i o s n y " , W a r s z a w a
1989
i jej antyteza - uliczne w y s t ą p i e n i a p r z e c i w k o w ł a d z y l u d o w e j ,
ną p o d znakiem
a syntezy d o k o n u j ą c z e r w o n i krasnale, czyli p o d w ł a d n i M a j o r a .
instrukcja a n t y w o j e n n a głosiła:
Lecz d o k o n a n i e syntezy na m u r a c h lub na ulicach w y m a g a ł o
nie lada o d w a g i : zatrzymanie, przesłuchanie i nieraz n a w e t
k o l e g i u m , o pałkach nie m ó w i ą c . Raz n a w e t sam M a j o r z m u s z o n y
był p o d p i s a ć „ l o j a l k ę " w k o m e n d z i e w Ś w i n o u j ś c i u o ś w i a d
czając, że krasnal jest - w swej najgłębszej
istocie - postacią
apolityczną.
J e d n a k ani krasnale, ani działalność P o m a r a ń c z o w e j
n a t y w y nie były z n o w u tak apolityczne. Dowcip
cześnie
atak i obrona
słabszego
to jest
p a t r i o t y c z n o - r e l i g i j n y m i , s y m b o l a m i m a r t y r o l o g i i n a r o d o w e j . Po
trzebne jest t r o c h ę ś m i e c h u , luzu zwłaszcza
dla
młodszego
p o k o l e n i a . W kabaretach, p i s m a c h , gazetkach, p i o s e n k a c h p o d
z i e m n y c h , a n a w e t na niezależnych znaczkach i kartkach p o
c z t o w y c h , na miejscu czerni żałoby n a r o d o w e j
pojawiły
się
satyra, k p i n a , h u m o r , próba ośmieszania p r z e c i w n i k a . Trzeba b y ł o
nauczyć j e d n y c h , że na w i d o k o p a n c e r z o n y c h p o j a z d ó w
„Czterej
pancerni
- i pies"
na
(co
w p r a w i ł o o b a w i a j ą c e się koktajli M o ł o t o w a załogi w o s ł u p i e n i e ) ,
a d r u g i c h , że nie każde z b i e g o w i s k o jest o b i e k t e m p a ł o w a n i a , nie
każdego „ m a l a r z a " należy o d razu z a p u s z k o w a ć .
P o m a r a ń c z o w a A l t e r n a t y w a w formie ulicznego h a p p e n i n g u
- pełną parą - ukazała się na ulicach W r o c ł a w i a 1 c z e r w c a 1 9 8 7
r o k u , w D n i u Dziecka. Dziesiątki krasnali w c z e r w o n y c h czapecz
kach rozdając cukierki d z i e c i o m s k a n d o w a ł o na Ś w i d n i c k i e j „ N i e
ma w o l n o ś c i bez k r a s n a l u d k ó w " . Zatrzymani krasnale z g ę d n i e
z o b o w i ą z u j ą c y m r e g u l a m i n e m realnie istniejącego surrealizmu
socjalistycznego musieli w y j a ś n i ć s w ó j udział „ w nielegalnym
zgromadzeniu krasnoludków".
1 i 1 5 września M a j o r urządził w i e l k ą demonstrację a n t y w o j e n
22
się
się osoby świeże, które nie
WSUW. One stawiają
osoby,
które
były
pierwszą
gośćmi
linię. O 16.05
w gmachu
prezydium
wizytowa
pojawiają
milicji.
0 16.10 bywalcy
WSUW (weterani)
- trzecia linia. Papier! Na
samym początku rozdajemy szpileczki, wpinajmy male
kotyliony
z papieru. W drugiej fazie przypinamy
sobie papierowe
ogony.
KTO SIĘ BOI PAPIERU
TOALETOWEGO?
- pisał bodajże Karol Ćapek.
A s p o ł e c z e ń s t w o b y ł o słabe, z m ę c z o n e nie t y l k o sytuacją „ p o w o
można skandować
O godz. 16.00 pojawiają
ły jeszcze
okazji
Alter
jedno
j e n n ą " , ale również i d e m o n s t r a c j a m i , p a t e t y c z n y m i imprezami
ulicach
papieru t o a l e t o w e g o . W y d a n a z tej
Socjalizm z jego ekstrawaganckim
podziałem dóbr
konsumpcyj
nych, a także eskcentryczną
postawą społeczną wysunął
papier
toaletowy
na czoło marzeń. Obecnie jest on nieosiągalny.
Rów
nież krem do golenia należy do ścisłej elity produktów
wartych
poświęcenia.
Dzielono papier t o a l e t o w y s p r a w i e d l i w i e między p r z e c h o d
n i ó w . „ N i e c h s p r a w i e d l i w o ś ć zacznie się o d p a p i e r u ! " U d a ł o się
w c i ą g n ą ć r ó w n i e ż siły p o r z ą d k o w e w zabawę: patrole prze
s z u k i w a ł y damskie t o r e b k i , szukając d e f i c y t o w e g o t o w a r u i za
trzymały kilkadziesiąt osób.
7 października najwyższa w ł a d z a P o m a r a ń c z o w e j A l t e r n a t y t y ,
„najbardziej d e m o k r a t y c z n y parlament w P R L " , czyli Rada K o m i
sarzy L u d o w y c h z o r g a n i z o w a ł a Dzień Milicjanta i T a j n i a k a . Setki
m ł o d y c h ludzi w y s z ł y na ulice rozdając m i l i c j a n t o m k w i a t y .
Przedtem były p e w n e o b a w y : Major chodził
struty.
Myślał:
przyjdzie milicja, weźmie kwiaty, podziękuje
i odejdzie. Prze
skoczy nas. Nie pozostanie
nic innego, jak rozejść się. A to
w końcu bitwy na inteligencję
i poczucie humoru - o p o w i a d a
Robert, w s p ó ł p r a c o w n i k M a j o r a . Ale w tej wielkiej b i t w i e jednak
z w y c i ę ż y ł p o n o w n i e surrealizm socjalistyczny: przyjaciół m i l i c
j a n t ó w p o p e w n y m czasie zaproszono d o m i l i c y j n y c h nysek
1 z a w i e z i o n o na komisariat.
II. 3 - 5 . , , S t o s u n k o w o w i e l k i e m a n e w r y " . W a r s z a w a 1 9 8 8
12 października „ M a n e w r a m i w m a j o n e z i e " u c z c z o n o Dzień
W o j s k a Polskiego.
g l ą d y " , ukazującego się w Berlinie Z a c h o d n i m ) : Freduś
autobus, który wynajęliśmy
Wrocławia
ciliśmy
w celu zwiedzenia
miasta
- przyp. autora).
ubek. Nosiłam
lusz. Milicję
dom
od Towarzystwa
na nim hasło: „Solidność
nimi literami
wtedy
Józek,
oddaj
Byliśmy
a potem
szmal"
Józka
(chodzi
Umieś
(pisane
odpowied
poprzebierani,
ja sama jak
charakterystyczny
kwiatami.
to był
Miłośników
przez studentów.
zwycięży"
spodnie,
obrzuciliśmy
Frasyniuka,
czerwoną
flagi, pomaluj
Następna akcja (relacjonuje s t u d e n t k a na łamach pisma „ P o
odkryty
sąsiadki
płaszcz i kape
Pojechaliśmy
Piniora.
o 80
najpierw
Wołaliśmy:
min złotych,
pod
„Józek,
własności
czerwonego
czerwoni
(czerwone
Spotkamy
i praktyka
odbędzie
jednej
po
kartce z książki
Bratnego
ręce. Potem
kazaliśmy
nie
„Uwolnić
zamknęli
lisa. Zamknąć
około
Rok w trumnie.
się
wieźć
niedźwiedzia!"
20 osób spośród
pod
po
Brali,
wyciągali
zoo,
krzycząc:
Skończyło
się na tym, że
nas na czterdzieści
P r a w d z i w y rozgłos przyniosły P o m a r a ń c z o w e j
osiem.
palców.
bagietkę
twarze,
z braku
Jeżeli
z czerwonym
włosy, spodnie,
około
czerwonej
nie masz
keczupem.
usta)
„Psy
swojego
wiecznie
zgrupujemy
psów rasowych
widzine.
Hau/Hau!
Czerwone
Zakończenie
gdzie uczestnicy
czerwony
kokardy
wiecuspożyją
Ludowych
16.15 pod
i nierasowych
święta
oraz inne stosowne
Idea
żywa!
psa - o godzinie
na rzecz rewolucji".
nic
My
16-ej.
na wiecu, ku czci Rewolucji!!!
i Trockiego
się wystawa
barszcz
się ludziom
końce
Rada Komisarzy
„Barbara",
gromadzącym
W ostateczności,
się towarzysze,
Lenina
Przyprowadź
Solidarności, ukryte przed w ł a d z a m i 1 3 g r u d n i a - przyp. a u t o r a ) .
rozdawaliśmy
możesz kupić
się tego dnia pod zegarem
Podczas
postojów
torebkę.
na czerwono
zegarem
pod
hasłem
przy smyczy
odbędzie
się w
z jednej miski
mile
barze
wigilijny
potrawy.
W r o c ł a w s k ą milicję p o s t a w i o n o w stan p o g o t o w i a .
Funkc
jonariusze SB w ubraniu c y w i l n y m chodzili o d rana p o m i n i -barach zabraniając s p r z e d a w a n i a bagietek z k e c z u p e m .
G o d z i n a 1 6 . 0 0 . Niebieskich k o n t r r e w o l u c j o n i s t ó w
najpierw
Alternatywie
zaatakował pancernik „ P o t i o m k i n " . Natarcie nie t r w a ł o d ł u g o .
d o p i e r o o b c h o d y siedemdziesiątej rocznicy Wielkiej Socjalistycz
S t r ó ż o w i e porządku połamali k a r t o n o w e burty pancernika i w y
nej R e w o l u c j i Październikowej. Kilka d n i przed ś w i ę t e m p o j a w i ł y
ciągnęli p o m a l o w a n ą na c z e r w o n o załogę d o m i l i c y j n y c h nysek.
się ulotki: „ P r a w d a
(pisana cyrylicą)
Lenina, p o d n i m stempel
Pepsi Coli
nas w y z w o l i " i p o d p i s
- „ulubionego
napoju
- Pobili naszych c h ł o p c ó w ! - krzyczała p e w n a kobieta. I w t y m
w ł a ś n i e m o m e n c i e w ł ą c z y ł a się d o b o j u „ A u r o r a " w y p ł y w a j ą c
p r a w d z i w y c h r e w o l u c j o n i s t ó w " . Ulotka p o n a d t o głosiła: Towa
majestatycznie z d o m u t o w a r o w e g o „ M e r k u r y " . Przechodnie na
rzysze! Dzień
w i d o k s y m b o l i R e w o l u c j i o ż y w i l i się. „ R e w o l u c j a ! R e w o l u c j a ! " .
dziernikowej
Rewolucji
wybuchu
jest dniem
Towarzysze,
już 6 listopada,
Wydarzenia.
Rewolucji
Obecnie
Paź
Święto
wigilii.
czas przełamać
Wigilię
Proletariackiej
Wielkiego
nie ma swojej
my obchodzić
pod
Wielkiej
bierność
Rewolucji
mas ludowych!
Październikowej.
Zacznij
Zbierzmy
się
w piątek, o godzinie
16.00 na ulicy
Świdnickiej
ubierz się odświętnie,
na czerwono.
Załóż czer
zegarem.
Towarzyszu,
s z t a d s k i e g o " i k o n n i c a B u d i o n n e g o . W szyku b o j o w y m o d d a w a l i
salwę z drewnianych
karabinów.
„Rewolucja!
Rewolucja!".
Marynarze „ A u r o r y " i b o j o w n i c y z Kronsztadu znaleźli się w rę
kach k o n t r r e w o l u c j o n i s t ó w . W y g l ą d a ł o , że już koniec R e w o l u c j i ,
wone buty, czerwoną
czerwoną
- krzyczeli. K o n t r r e w o l u c j o n i ś c i przystąpili d o ataku. Na odsiecz
c z e r w o n y m marynarzom ruszyli „ t o w a r z y s z e z g a r n i z o n u k r o n -
opaską
czapkę, szalik. Jeśli nie dysponujesz
lub innymi
elementami
garderoby,
nawet
pożycz
od
lecz nagle z p o d z i e m n e g o przejścia w y ł o n i ł się M u r z y n w czer
w o n y m berecie na g ł o w i e . W c h w i l ę później r e w o l u c j a z n ó w
nabrała r u m i e ń c ó w . J e d n o c z e ś n i e z nadjeżdżającego a u t o b u s u
23
w y s y p a l i się c z e r w o n o g w a r d z i ś c i . Hasła na koszulkach i trans
parentach głosiły: „ Ż ą d a m y rehabilitacji L w a T r o c k i e g o - t w ó r c y
A r m i i C z e r w o n e j " , „ J u t r o będzie l e p i e j " , „ B ę d ę p r a c o w a ć w i ę
c e j " . P o d o b n o p e w i e n tatuś dziecka u b r a n e g o w c z e r w o n y
k o m b i n e z o n o d m ó w i ł m i l i c j a n t o m zdjęcia j e g o p r z y o d z i e w k u .
Ulica t r i u m f o w a ł a : „ R e w o l u c j a ! R e w o l u c j a ! " .
W k r ó t c e p o t y c h w y d a r z e n i a c h zebrał się T r y b u n a ł R e w o l u c y j
ny. D o o d p o w i e d z i a l n o ś c i - za sabotaż - p o c i ą g n i ę t o d o w ó d c ę
„ A u r o r y " (za bałagan w d o w o d z e n i u k r ą ż o w n i k i e m ) oraz j e d
n e g o z k a w a l e r z y s t ó w B u d i o n n e g o (za porzucenie k a r t o n o w e g o
k o n i k a ) . T r y b u n a ł uznał p o d s ą d n y c h w i n n y m i z a r z u c o n y c h im
c z y n ó w . (Za „ W p r o s t " , nr 3 / 8 9 ) .
2 7 listopada z okazji referendum P o m a r a ń c z o w a A l t e r n a t y w a
ogłasza na Ś w i d n i c k i e j : „ W r o c ł a w miastem s t u - d w u s t u procent
f r e k w e n c j i " , „ D w a razy t a k " , „ Ś w i ę t y M i k o ł a j nadzieją reformy
gospodarczej".
7 g r u d n i a - t r i u m f ! N o w y , nie d o obalenia d o w ó d słuszności
teorii M a j o r a o p o w s z e c h n e j paranoi. Radio W o l n a Europa
z a k o m u n i k o w a ł a , że we Wrocławiu
aresztowano
trzydziestu
świętych Mikołajów
- w tym jednego reżimowego.
A było to tak:
- Na Świdnickiej
pojawił się w godzinie szczytu
transparent
„Święty
Mikołaj przyjacielem
reformy" - opowiada
Kadafi, naj
bliższy współpracownik
Majora ( „ P W A " , nr 1 / 8 9 ) . - Niósł go
Major w stroju diabla. Obok szedł Mikołaj z... siekierą w plecach.
Przy przejściu podziemnym
zatrzymał ich pan Romek, szef SB
stałe kierujący akcjami przeciwko
nam. Prosił, żeby nie robić mu
przykrości
i skończyć z tymi pomarańczowymi
zabawami. Roz
mowa
trwała 5 minut, co umożliwiło
przejście
z
Oławskiej
w Świdnicką
13-osobowego
korowodu
powiązanych
sznurem
taterniczym
Mikołajów,
Śnieżynek, choinek z bombami.
Milicja
przystąpiła
do akcji, ale „trzynastka"
nie zmieściła się do nyski,
oplatała się za to wokół Jatami. Jak zawsze wokół gromadził się
tłum.
- Nie kry/ecie się przed
milicją...
- W naszych happeningach
wszystko jest znane
wcześniej.
I czas i miejsce, i ludzie z Pomarańczowej.
Rozweselamy
widzów
stających się uczestnikami, przechytrzamy
milicję i nawet staramy
się wzbudzić
ich sympatię.
Teraz było tak: milicja
otaczała
trzynastkę okręconą przy latarni, ich otaczał tłum widzów, a z Oła
24
wskiej w Świdnicką
wkroczyło
pięć par Mikołajów
ze Śnieżyn
kami... Witano ich entuzjastycznie.
Baliśmy się, że będzie do tej
akcji nas za mało, gdy wywiozą
korowód. Ale później
ludzie
bawili się już bez naszego udziału. Byli uradowani,
szczęśliwi,
rozbawieni. Byli wyzwoleni
od strachu przed milicyjną
interwen
cją. To według nas jest ważniejsze
niż transparent
polityczny.
Chcemy, by te pomarańczowe
akcje mobilizowały
ludzkie myś
lenie. A o liczbie włączających
się może świadczyć
150 za
trzymanych
ostatnio. Największy
kłopot był z wyciąganiem
ze
sklepów
przebranych
za urny do głosowania.
Bo były takie
prostopadłościenne.
Pytanie d o M a j o r a : - W teatrze rzeczywistości
kogo
mianujesz
artystami?
- Na scenie Jacka Federowicza.
Na scenie happeningu
Urba
na, który dla mnie jest facetem wielkiej klasy, gdyż tworzy
fakty
ponadrzeczywiste
różnymi środkami wyrazu z pełną
świadomoś
cią kreacji faktów. A że nie ma sztuki bez świadomości
tworzenia,
bez ekspres/i, więc on się w tym sprawdza. Inaczej jest z genera
łem, który nosi strój, oku/ary, ale nic z tego nie wynika. Więc jego
kwalifikowałbym
jako dzieło sztuki, a Urbana jako artystę, który
dodaje rzeźbie polichromii.
I to jest swoista sztuka
surrealistycz
na. A zwróć uwagę, że istnieją takie obszary w świecie, w których
sztuka happeningu,
surrealistycznych,
ekspresyjnych
zachowań
udaje się lepiej, w innych gorzej. Na przykład lepiej udaje się
w Afryce z czarnymi generałami
obwieszonymi
dekoracją
or
derów, czy koronacjami
cesarskimi. Lepiej udaje się w Ameryce
Południowej,
gdzie marynarka
i lotnictwo
dogadują
się i jest
zamach stanu, albo u Margueza
wybucha
sto
pięćdziesiąta
rewolucja.
Albo w Rumunii, gdzie drukuje się sfingowane
listy
gratulacyjne
do Ceaucescu...
Na to nie wszędzie można
sobie
pozwolić, a są miejsca, w których ze względu na surrealizm
całej
otaczającej rzeczywistości
przekroczenie
konwenansu
zachowań
jest zupełnie oczywiste
i na miejscu. ( „ K u l t u r a Niezależna", nr
39.)
Największy t r i u m f M a j o r o w i przyniosły uroczyste o b c h o d y
Dnia Kobiet w 1 9 8 8 r. A r e s z t o w a n o g o za r o z d a w a n i e k o b i e t o m
p o d p a s e k h i g i e n i c z n y c h w czasie u l i c z n e g o h a p p e n i n g u . P o
s t a w i o n y przed k o l e g i u m otrzymał z b o m b y d w a miesiące bez
w z g l ę d n e j odsiadki. Surrealizm socjalistyczny został na piśmie
u t r w a l o n y w aktach s ą d u ! J e d n a k n i e d ł u g o m ó g ł cieszyć się ze
z w y c i ę s t w a . Elita intelektualna PRL, z A n d r z e j e m W a j d ą na czele,
z a p r o t e s t o w a ł a i Major, o d z n a c z o n y nagrodą niezależnej k u l t u r y
Solidarności „za aranżacje h a p p e n i n g ó w u l i c z n y c h w 1 9 8 7 po
trzech d n i a c h n i e w o l i w y s z e d ł na w o l n o ś ć .
Po t y m w i e l k i m , c h o ć p o ł o w i c z n y m , z w y c i ę s t w i e g ł ó w n o d o
w o d z ą c e g o P o m a r a ń c z o w e j A l t e r n a t y w y (nie przyjął p r o p o n o
w a n e g o a w a n s u na p o d p u ł k o w n i k a ) p o m a r a ń c z o w a zaraza zala
ła cały kraj. O t o z a l e d w i e kilka p r z y k ł a d ó w :
Warszawa!
„Manewry a n t y - M O N " pod gmachem studium wojskowego
U W ( „ S y j o n i ś c i d o S y n a j u , pacyfiści d o P a c y f i k u " , „Pepesze na
lemiesze", „ D o ś ć p o k o j u " , „ G r a n a t y p o d s t r z e c h y " , „Żołnierz
w każdym d o m u " ) .
Impreza na Starym Mieście z okazji lanego poniedziałku p o d
hasłem „ S m e r f y kontra W o d n i k i " ( „ N i e ma w o l n o ś c i bez z i e l o n o
ś c i " , „ Z g w a ł c i ć S m e r f e t k ę " , „ P o m a r a ń c z e też z i e l o n e " ) .
A k c j a w pasażu z okazji Dnia Dziecka p o d hasłem „ R e w o l u c j a
K r a s n o l u d k o w a " ( „ M i l i c j a w krainie c z a r ó w " , „ C h c e m y Marysi
nie s i e r o t k i " , „ N i e ma w o l n o ś c i bez c z e r w o n o ś c i " , „ K a ż d y krasnal
jest c z e r w o n y " , „Krasnale nie głosują, są za m a ł e " , „ W i ę c e j
k a p t u r k ó w , mniej m u n d u r k ó w " ) .
Impreza „ w y b o r o w a " z okazji w y b o r ó w d o rad n a r o d o w y c h na
Placu Z a m k o w y m i na Starym Mieście ( „ J a r u z e l s k i k r ó l e m
P o l s k i " , „ N a j l e p s z a jest musztarda w y b o r o w a p o o b i e d z i e " ,
„ P r a c u j ą c dla kraju pracujesz dla k r a j u " ) .
Gdańsk:
Impreza e k o l o g i c z n a p o d hasłem „ U w o l n i ć ryby z puszek".
Poznań:
M i e j s c o w a P o m a r a ń c z o w a A l t e r n a t y w a poprzebierała m ł o
d z i a n ó w za panie i urządziła demonstrację przy R y n k u niosąc
transparent „ K o b i e t y polskie popierają politykę r z ą d u " . Milicja
nie w y t r z y m a ł a i rzuciła się na p r z e b i e r a ń c ó w , którzy zaczęli
piszczeć i krzyczeć „ B i j ą k o b i e t y " ( „ P W A " , nr 1 1 / 8 8 ) .
Łódź:
W rocznicę
Wielkiej
Rewolucji
Październikowej,
która dla
całego naszego pokolenia jest symbolem powrotu
do ery kamie
nia lupamnego
i kanibalizmu,
kilkanaście
osób z
tabliczkami
„Galopująca
inflacja" na piersiach galopowało
w tę i z powrotem
po ulicy Piotrkowskiej.
Dodatkowym
uzupełnieniem
tej kom
pozycji były sztafety z transparentami
„Niech żyje kryzys" i „Żą
damy byle czego". Milicja instynktownie
włączyła się do działań
ANTYKRYZYSOWYCH
zatrzymując
wszystkie „Galopujące
inf
lacje". Dokonano
także aresztowań
w ówczesnych
sferach rzą
dowych (zatrzymano m.in. ministra finansów próbującego
osten
tacyjnie żebrać na ulicy). W trakcie tej niekonwencjonalnej
próby
powstrzymania
inflacji
wszystkim
chętnym
wyspecjalizowani
funkcjonariusze
udzie/i/i bezpłatnego
masażu
pleców.
13 grudnia, na znak uznania i pamięci radosnych
wydarzeń
zorganizowano
„Dzień
Solidarności
z MON"
z
przewodnim
hasłem „Pomóż milicji - pobij się sam". Krytycznego
dnia na
wysokości łódzkiego Hortexu pojawili się osobnicy z tabliczkami
„Obiekt do zatrzymania"przybyła
też delegacja pragnąca
powi
tać chlebem i solą pierwszy
poranny
radiowóz.
Zgromadzeni
w liczbie ok. 2 tysięcy odśpiewali
niezwykle popularny
w Łodzi
hit „Do zatrzymania
jeden krok". Milicja
wbrew
miejscowym
tradycjom nie pojawiła się. W wyniku tego sabotażu
happening
przekształcił się w wiec żądający przywrócenia
stanu
wojennego
oraz natychmiastowej
koronacji
Wojciecha Jaruzelskiego.
(„Ga
zeta W y b o r c z a , 4 . 1 0 . 8 9 . )
Temat P o m a r a ń c z o w e j A l t e r n a t y w y w cenzurze został o d
b l o k o w a n y w lipcu ub.r. Na łamach „ P r z e g l ą d u T y g o d n i o w e g o "
(nr 2 7 / 8 8 9 ukazała się r o z m o w a z kpt. Leszkiem M a j e m , d o w ó d
cą p o d o d d z i a ł u Z O M O , który n a d z o r o w a ł stołeczne h a p p e n i n g i
Białej A l t e r n a t y w y 1 czerwca ( „ R e w o l u c j a K r a s n o l u d k o w a " ) i 1 9
czerwca ( A k c j a „ W y b o r o w a " ) . Tekst pełen w y r o z u m i a ł o ś c i w o
bec młodzieży, u ś m i e c h u , p o g o d y , c h o ć dzielny kapitan o p o w i a
dał w ł a g o d n y m t o n i e i o t y m , c o m u się nie p o d o b a ł o : Za mną
przez pewien czas noszono transparent, określający
mnie jako
radykała. - A co w tym z/ego? - Nic, tyle tylko, że był napisany tak:
„RADY - KAŁ", więc ten transparent zabrałem, mówiąc, że jest
głupi. - Krasnale zaczęli skandować
wtedy: „Głupi
transparent,
mądry milicjant".
Fragment w y p o w i e d z i Gargamela ( c h o ć k a p i
tan s t a n o w c z o zaprzeczył, j a k o b y nim był) o b i e g ł prasę: ...
uczestnicy happeningów
nie zachowali się agresywnie,
s/ucha/i
niemal wszystkich poleceń, współpraco wali z nami przy utrzyma niu porządku,
a w końcu rozeszli się spokojnie.
Pani A l d o n a
Krajewska napisała ( „ P o l i t y k a " , nr 3 0 / 8 8 ) : Wygląda na to, że
milicjanci
warszawscy mają inne poczucie humoru niż ich kole
dzy z Dolnego Śląska, a może stołeczna alternatywa
różni się od
wrocławskiej
celami i metodami
działania.
Inna s p r a w a , że wszystkie późniejsze h a p p e n i n g i w Warszawie
( „ D z i e r ż y ń s k i naszym i d o l e m " z okazji 4 4 rocznicy p o w s t a n i a
M O i SB, „ R e w i a soc. m o d y " , „ W i e l k i e żarcie" z okazji 1 rocznicy
referendum w s p r a w i e reformy gospodarczej itp.) zostały mniej
l u b bardziej brutalnie rozbite.
J e d n a k w letnim okresie z a p a n o w a ł a sielanka dla P o m a r a ń c z o w c ó w całej Polski. Dziennikarze, którzy odkryli, że w h a p
p e n i n g a c h bardzo w a ż n ą rolę o d g r y w a milicja, z a p o w i a d a l i
n a w e t zmierzch p o d o b n y c h imprez, t y m bardziej, że M a j o r p o
akcji Tajnej Spółdzielni M i e s z k a n i o w e j „ M a t a H a t a " , w czasie
której krążył t y l k o j e d e n j e d y n y - t e k t u r o w y - r a d i o w ó z , w y d a ł
„ K o m u n i k a t W o j s k o w y , nr 4 / 8 8 " : Zwracam się do Was mężni
pomarańczowi
rycerze, zwycięskie hufce, wielcy hepenarzy
ulicy
Świdnickiej. Apeluję też do pomarańczowych
małolatów
i ciotek
rewolucji. Od kilku miesięcy w naszym mieście szerzy się zdrada.
Powiedzmy
sobie wprost. Happeningi
i ich sukces
zosta/y
poważnie zagrożone przez zorganizowany
na wielką skalę spisek.
Kim są sabotażyści?
Kto chce zniszczyć ruch
happeningowy?
Milicja podstępnie
przestała zamykać, wycofała się z ulicy, aby
skompromitować
nas brakiem pomysłów. Sami widzimy
podczas
akcji, jak trudno zastąpić milicję, która dokłada wszelkich
starań,
aby happeningi
były urozmaicone,
to funkcjonariusze
efektownie
kończyli każdą akcję. A teraz, bez obecności niebieskich
dżentel
menów jest niezwykle
ciężko. (...)
P o d o b n e w r a ż e n i e mają uczestnicy h a p p e n i n g ó w : Zastana
wiam się, jak oni by kończyli akcję, gdyby milicja się nie włączyła
(Pablo). To jest niesłychane
uczucie, gdy masz za sobą trzysta
osób, gotowych
na wszystko. Oni czekają tylko, żeby ich prowa
dzić... Dokąd? Na szczęście pojawia
się milicja i ona zawsze
wszystko kończy ( M a m u t ) .
Okazało się jednak, że i bez milicji m o ż n a się b a w i ć : / czerwca
we Wrocławiu
zebrało się pięć tysięcy osób. Krasnoludki
za
trzyma/y ruch na największym
moście wrocławskim,
obmalowali
sprayami Urząd Wojewódzki,
nie powstrzymane
przez
nikogo
rządzi/y miastem. Tak duże demonstracje
Wrocław oglądał chyba
W 1983 roku. Krzyczano wtedy na ulicach: „Chcemy Lecha, nie
Wojciecha".
Wtedy były palki i gazy, mogło skończyć się wyro
kiem. Teraz palki czasem idą w ruch, ale nikt przed nimi nie ucieka
w panice, dają też wyroki za happeningi,
a skandowane
przez
krasnoludki
hasło brzmi: „Chcemy
Śmieszka, nie
Wojcieszka".
Ogólnie rzecz biorąc, trochę pozmieniało
się. Do tej pory, jak nas
po happeningach
zatrzymano
na kilka godzin,
tłumaczyliśmy
cierpliwie,
że to bez sensu, że policyjne
interwencje
tylko
wzmacniają
surrealistyczne
efekty. Tym razem nie było
policji,
a pierwszoczerwcowa
impreza wypad/a jeszcze lepiej niż zwykle.
Sama już nie wiem, co też radzić funkcjonariuszom
(„PWA",
24/89).
Teoretycy, uczestnicy snują rozważania na temat roli m i l i c j a n
t ó w w h a p p e n i n g a c h , piszą o różnych etapach tworzenia
nowej
formy rzeczywistości
w happeningu,
w y l i c z a j ą różne elementy
i s y m b o l e w akcjach. Niektórzy oskarżają M a j o r a : Swoimi
akcjami
nie wyprostowuje
pan tej chorej
świadomości.
Przeciwnie
- wprowadza jeszcze większy mętlik. Po chwili radosnego
ryku,
zapomnienie
o nędzy egzystencji, bezmyślne twarze znów zasia
dają przed swoimi telewizorami.
Dla mnie pełni pan rolę wiel
kiego nadmanipulatora,
jeszcze sprytniejszego,
jeszcze
inteligen
tniejszego niż inni, który patrzy na to wszystko zza rogu i śmieje
się jakimś diabelskim chichotem. Te akcje są potrzebne panu. Dla
zaspokojenia
własnego egoizmu ( W o j c i e c h G ł u c h , „ R e p o r t e r " ,
nr 1 0 / 8 9 ) .
Natomiast p r a w i e nikt nie z w r ó c i ł u w a g i na istotę całej sprawy,
którą Ewa Szemplińska, autorka pierwszej m o n o g r a f i i P o m a r a ń
c z o w e j A l t e r n a t y w y , s f o r m u ł o w a ł a lapidarnymi s ł o w a m i : Może
zabawy na Świdnickiej
chronią
nas przed paranoją,
a może
przed
nienawiścią.
Prawie nikt nie u ś w i a d o m i ł sobie w pe
łni s ł ó w M a j o r a podejrzewając g o o o d w i e c z n e k p i n y : Działanie
bez
przemocy
wywołujące
pozytywne
skutki. To jedyne
działanie godne zainteresowań
prawdziwego
człowieka
dzisiej
szej epoki ( M a ł y M i n i f e s t z w a n y M i n i - f e s t ) .
Czy ktoś pomyślał o t y m , że p o m a r a ń c z o w e h a p p e n i n g i są
o r g a n i c z n ą częścią w i ę k s z e g o , o g ó l n o n a r o d o w e g o h a p p e n i n g u ,
h a p p e n i n g u , k t ó r e m u c h y b a p o raz pierwszy o d h a p p e n i n g u
G a n d h i e g o udało się p r z e p r o w a d z i ć r e w o l u c j ę bez k r w i . Gdy
niektórzy w i d z ą w Majorze W i e l k i e g o Błazna, ekstremę, ś w i r a ,
artystę, n a d m a n i p u l a t o r a , m o ż n a z a r y z y k o w a ć t w i e r d z e n i e - c h o ć
M a j o r z d e c y d o w a n i e zaprzecza - że jest o n m ą d r y m , r o z w a ż n y m
a jednocześnie o d w a ż n y m p o l i t y k i e m , który s p e c y f i c z n y m i ś r o d
kami artystycznymi w ł ą c z y ł się d o działania d r u g i e g o mistrza
h a p p e n i n g u z G d a ń s k a : . . . / tym razem odbyło się bez nienawiści.
Surrealizm socjalistyczny
podbija serca i umysły.
Pomarańczowa
Alternatywa
naprawdę
uczyniła hokus-pokus
ze
świadomością.
Milicja
nie wzbudza
agresji ani lęku, tylko zdrowy
śmiech
i odrobinę współczucia.
To pachnie
rewolucją,
nieko
niecznie
surrealistyczną
( „ P W A " , nr 9 / 8 8 ) .
Teraz, o d k ą d stróże porządku poczęli w s t r z y m y w a ć się o d
udziału w z a b a w i e , h a p p e n i n g i straciły na surrealności i w i g o r z e .
Czyżby nadszedł czas surrealizmu z ludzką twarzą? - zapytuje
z nadzieją Z b i g n i e w Ż b i k o w s k i na ł a m a c h „ Ż y c i a W a r s z a w y "
( 2 8 . 0 4 . 8 9 ) . J e d n a k nie spełniły się nadzieje, bo realnie istniejący
socjalizm (o ile jeszcze rzeczywiście istnieje!) dostarczył n a m
takiej dozy surrealizmu, o jakiej M a j o r nie m ó g ł marzyć n a w e t
w najbardziej surrealistycznych snach. W d n i u 17 listopada 1 9 8 9
r. w W a r s z a w i e na placu Dzierżyńskiego, k t ó r e g o rok t e m u tak
dzielni broniły przed C z e r w o n y m i Krasnalami Smerfy p o d d o w ó
d z t w e m b o h a t e r s k i e g o Gargamela, o b a l o n y został p o m n i k idola
C z e r w o n y c h K r a s n o l u d k ó w , „ d u m y (litera „ m " poprzedniej n o c y
została z m i e n i o n a na „ p " ) p o l s k i e g o n a r o d u " Feliksa Dzierżyńs
kiego. W m o m e n c i e z d e j m o w a n i a z c o k o ł u s p i ż o w e g o bohatera
przy p o m o c y sprzętu p o d z n a k i e m f i r m o w y m „ W a r y ń s k i " okazało
się, że Żelazny Feliks nie jest ze spiżu, nie jest z żelaza, tylko
z b e t o n u p o m a l o w a n e g o na k o l o r brązu, tak samo, jak p o m a l o
w a n a była na c z e r w o n o zatrzymana przez SB w e W r o c ł a w i u
załoga pancernika „ P o t i o m k i n a " i „ A u r o r y " w d n i u W i g i l i i
R e w o l u c j i Październikowej. Żelazny Feliks - t o B E T O N !
Panie Majorze, m e l d u j e m y posłusznie, że surrealizm socjalis
tyczny jest n i e z w y c i ę ż o n y !
czerwiec 1 9 8 9
HASŁA I NAPISY NA TRANSPARENTACH
Naszym celem mieszkanie - naszym mieszkaniem cela
Byliśmy, jesteśmy, b ę d z i e m y - ludzie b e z d o m n i
Socjalizm t o p o k ó j - kapitalizm t o d w a p o k o j e z k u c h n i ą
Żądamy k w a d r a t o w e g o stołu
W s z y s t k o jest jasne
Więcej b i a ł y c h p l a m
Uwolnić Świętych Mikołajów
C h o d ź c i e z nami krasnalami
Precz z c z e r w o n y m i . . . krasnalami
Precz z u P A Ł A M I
Dość p o k o j u
W i e m y , że niektórzy nas jeszcze nie kochają, ale my będziemy
ich k o c h a ć tak d ł u g o , aż nas p o k o c h a j ą
A n t y k o n c e p c j a w a r u n k i e m czystości w łonie partii
Ś w i ę t y M i k o ł a j tak - Dziadek M r ó z nie
A r m i a t w o j a mać
Baby d o w o j a
Nie ma w o l n o ś c i bez w o j s k o w o ś c i
Zamienić czołgi na w o ł g i
Żądamy rehabilitacji L w a T r o c k i e g o - t w ó r c y A r m i i C z e r w o n e j
J u t r o będzie lepiej
VI etap reformy - k o c h a j m y się
U w o l n i ć misia
C h c e m y chatki zamiast pałki
Naszym hasłem bułka z masłem
Układ Warszawski awangardą pokoju
Krasnoludki w s z y s t k i c h k r a j ó w łączcie się!
Mniej k o n d o n ó w - więcej p o l i g o n ó w
Kingsajz dla w s z y s t k i c h
Pisarze d o pióra, studenci d o nauki, pasta d o z ę b ó w
Fot.: Erazm C i o ł e k - N. 2, Krzysztof S a b a k - il. 3 - 5
26