Kronika / ETNOGRAFIA POLSKA 1999 t.43

Kronika / ETNOGRAFIA POLSKA 1999 t.43

ETNOGRAFIA POLSKA 1999 t.43, s.241-243

/ ETNOGRAFIA POLSKA 1999 t.43

Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Instytut Historii Kultury Materialnej PAN

1999

oai:cyfrowaetnografia.pl:publication:1658

application/pdf

application/pdf

pol.

oai:cyfrowaetnografia.pl:1535

K

R

O

N

I

K

A

„Etnografia Polska", t. X L I I I : 1999, z. 1-2
PL ISSN 0071-1861

INSTYTUT KASZUBSKI

Idea utworzenia Instytutu Kaszubskiego jako miejsca w którym współpracowaliby ze sobą
reprezentanci świata nauki związani z ruchem kaszubsko-pomorskim z racji swoich zainteresowań
badawczych, korzeni rodzinnych czy też utożsamiania się z programowymi celami tegoż ruchu
była od dawna obecna w gronie działaczy regionalnych. Wielokrotnie w różnych dokumentach
programowych Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego wracano do tego pomysłu, wskazując na
konieczność powstania takiej placówki oraz duże osiągnięcia kaszubsko-pomorskiego środowiska
naukowego. Wychodząc z założenia, że idea Instytutu jest atrakcyjna i dla ruchu kaszubskiego
bardzo istotna grono przedstawicieli świata nauki na początku 1996 r. podjęło działania przygo­
towujące do jego założenia. Pierwsze spotkanie dyskusyjne odbylo się 24 stycznia 1996 r. Uznano
wówczas, że istnieje konieczność poszerzenia i intensyfikowania interdyscyplinarnych badań nad
społecznością kaszubską, jej przyszłością i dniem dzisiejszym, problemami społecznymi, ekonomi­
cznymi, ekologicznymi itp. W stworzeniu programu takich badań pomocny może okazać się
właśnie Instytut, jako miejsce spotkania osób reprezentujących różne ośrodki i dziedziny nauki,
a jednocześnie przywiązanych do idei regionalnych. Instytut powinien ponadto spełniać zadania
rozproszonego po całej Polsce kaszubsko-pomorskiego środowiska naukowego oraz pomóc
w rozwijaniu współpracy międzynarodowej i promowaniu problematyki regionalnej za granicą.
Zebranie założycielskie Instytutu odbyło się w Gdańsku 20 listopad 1996 r. Przyjęto na nim
statut oraz stworzono rejestr najpilniejszych prac badawczych związanych z szeroko pojętą pro­
blematyką kaszubsko-pomorską: Opracowanie historii Kaszubów oraz pełnej, naukowej mono­
grafii regionalizmu kaszubsko-pomorskiego na tle innych podobnych ruchów w Polsce i Europie,
opracowanie i wydanie mapy administracyjnej Kaszub (z podziałem na gminy) z jednoczesnym
opracowaniem nazw miejscowości w języku kaszubskim, opracowanie i wydanie serii biografii
naukowych głównych twórców regionu, opracowanie stanowiska wobec projektów ustawy
o mniejszościach narodowych i etnicznych (w ten sposób podjęcie dyskusji nad statusem Kaszu­
bów jako grupy etnicznej), opracowanie i wydanie bibliografii kaszubskiej, uczestniczenie w przy­
gotowaniu strategii rozwoju regionalnego w poszczególnych województwach oraz w dyskusji nad
projektami reformy ustroju terytorialnego państwa, kontynuacja i rozszerzenie badań nad profi­
lem socjologicznym Kaszubów a zwłaszcza wpływu transformacji ustrojowej, w tym wydanie serii
monografii społeczno-ekonomicznych poszczególnych gmin, przygotowanie historii literatury, piś­
miennictwa i języka kaszubskiego, reedycja podstawowych dzieł literatury kaszubskiej w opraco­
waniu krytycznym, badania nad dziejami rodzin pomorskich, prowadzenie studiów porównaw­
czych nad Kaszubami i innymi grupami etnicznymi w Europie (w tym również wydawanie
materiałów dotyczących tych grup).
Instytut Kaszubski ma siedzibę w Gdańsku i jest niezależnym stowarzyszeniem grupującym
ludzi, którym idee instytutowe są bliskie. Jednocześnie Instytut ściśle współpracuje ze Zrzeszeniem
Kaszubsko-Pomorskim oraz Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej w Wej­
herowie, co zostało zapisane w odpowiedni sposób w statucie Instytutu.
Instytut został zarejestrowany 22 stycznia 1997 r. Zgodnie ze statutem, głównym jego celem
jest „w nawiązaniu do potrzeb i oczekiwań społeczności kaszubskiej oraz tradycji badań kaszuboznawczych, organizowanie prac badawczych i popularyzowanie ich efektów, wzbogacenie i roz­
wijanie regionalnego ruchu kaszubsko-pomorskiego, integrowanie kaszubsko-pomorskiego środo­
wiska naukowego oraz podejmowanie działań na rzecz jego rozwoju". Cele te Instytut zamierza

242

KRONIKA

osiągnąć poprzez organizację konferencji i seminariów naukowych, tworzenie zbiorów bibliotecznych,
nawiązywanie kontaktów międzynarodowych oraz pomoc w rozwijaniu młodej kadry naukowej.
Grono założycieli Instytutu stanowią: prof. Józef Borzyszkowski - historyk, Uniwersytet
Gdański, prof. Edward Breza - językoznawca, Uniwersytet Gdański, prof. Hubert Bronk - eko­
nomista, rektor Uniwersytetu Szczecińskiego, dr Klemens Bruski - historyk, Uniwersytet Gdań­
ski, prof. Krystyna Dziworska - ekonomista, Uniwersytet Gdański, prof. Andrzej Groth - histo­
ryk, Uniwersytet Gdański, prof. Zbigniew Grzonka - biochemik, Uniwersytet Gdański,
prof. Gerard Labuda - historyk, Polska Akademia Nauk, Poznań, ks. dr Wiesław Mering - filo­
zof, rektor Wyższego Seminarium Duchownego w Pelplinie, dr Cezary Obracht-Prondzyński
- historyk i socjolog, Uniwersytet Gdański, prof. Wiktor Pepliński - historyk, Uniwersytet
Gdański, red. Stanisław Pestka - publicysta, Gdańsk, prof. Hanna Popowska-Taborska - języko­
znawca, Polska Akademia Nauk w Warszawie, dr Kazimierz Przybyszewski - historyk, Uniwer­
sytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, dr Tadeusz Sadkowski - etnograf, Muzeum - Park Etno­
graficzny we Wdzydzach, prof. Jerzy Samp - historyk literatury, Uniwersytet Gdański, dr Witold
Stankowski - historyk, Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Bydgoszczy, ks. mgr Eugeniusz Stencel
- teolog, Wyższe Seminarium Duchowne w Pelplinie, prof. Brunon Synak - socjolog, Uniwersytet
Gdański, prof. Marian Szczodrowski - germanista, Uniwersytet Gdański, prof. Zygmunt Szultka
- historyk, Polska Akademia Nauk w Poznaniu, prof. Jerzy Treder - językoznawca, Uniwersytet
Gdański, prof. Edmund Wittbrodt - Politechnika Gdańska, prof. Mieczysław Wojciechowski
- historyk, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu.
Decyzją Prezydium Zarządu Głównego Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego Instytut otrzy­
mał siedzibę w Domu Kaszubskim, ul. Straganiarska 20/22 (рок. 20).
Zarząd Instytutu stanowią: prof, dr hab. Józef Borzyszkowski - Prezes, prof, dr hab. Edward
Breza - Wiceprezes, prof, dr hab. Edmund Wittbrodt - Skarbnik, dr Cezary Obracht-Prondzyński
- Sekretarz, prof, dr hab. Marian Szczodrowski, mgr Stanisław Pestka oraz prof, dr hab.
Zygmunt Szultka - Członkowie Zarządu;
Komisja Rewizyjna: prof, dr hab. Krystyna Dziworska - Przewodnicząca, prof, dr hab.
Brunon Synak i dr Tadeusz Sadkowski - Członkowie.
Sekretariat prowadzi p. Monika Nowicka.
W 1998 r. zorganizowano:
- Sesję z okazji 75-lecia Związku Polaków w Niemczech, w Buczku Wielkim na Krajnie,
w ramach Kongresu Pomorskiego, 14 lutego (wspólnie z Oddziałem ZKP i dr J. Kęcińską);
- Sesję popularnonaukową z okazji 650-lecia miasta Kościerzyny, Kościerzyna, 7 maja
(wspólnie z Radą i Zarządem Miasta);
- Konferencję „Biblioteka i szkoła w służbie kultury i literatury regionalnej", w Luzinie,
22 maja (wspólnie z biblioteką i władzami gminnymi);
- „Żece i przigode Remusa, Aleksandra Majkowskiego. Powieść regionalna czy arcy­
dzieło europejskie?", Słupsk, 27-28 maja (wspólnie z WSP, Oddziałem ZKP, Tow. Literackim
im. A. Mickiewicza);
- Spotkania z prof. J.J. Smoliczem z Uniwersytetu w Adelajdzie (Australia) na temat roli
wielokulturowości we współczesnym świecie, 26 czerwca;
- Promocję książki Morze i Pomorze w Poezji, 22 czerwca;
- Seminaria kaszubskie - spotkania z rzeźbiarzami przygotowującymi kaszubski wystrój
ołtarza na pielgrzymkę Ojca św. w Gdańsku, 8 września w Łączyńskiej Hucie oraz 18 listopada
i 4 grudnia w Gdańsku;
- Promocję książki prof. В. Synaka, Kaszubska tożsamość - ciągłość i zmiana, 30 września;
- Wystawę „Stryjec mało znany", Lębork, 12 października (główny organizator: Muzeum
w Lęborku), Szczecin, 16 listopada (główny organizator: Książnica Pomorska);
- „Muzea pomorskie i ich rola w umacnianiu tożsamości regionalnej" - konferencja z okazji
35-lecia MPiMKP w Wejherowie, 24 października;
- Wystawę „1000-lecie Gdańska w wydawnictwach" (wspólnie z B G PAN, Fundacją B G
PAN oraz Towarzystwem Miłośników B G PAN), 14 października;

243

KRONIKA

- Konferencję poświęconą F . Lorentzowi (giówny organizator: IFPOL UG), 7 listopada 1998;
- Konferencję poświęconą 150 rocznicy Wiosny Ludów i ruchu ludowego na Pomorzu,
Piaseczno, listopad, połączona z odsłonięciem tablicy pamiątkowej ks. A. Wolszlegerera (główny
organizator: J. Ejankowski i Muzeum Historii Ruchu Ludowego w Warszawie).
Wydawnictwa:
- Wspólnie z Książnicą Pomorską w Szczecinie, dzięki wsparciu wydawnictwa „Bernardi­
nům" w Pelplinie, wydano antologię Morze i Pomorze w poezji, z okazji zakończenia Kongresu
Pomorskiego w Szczecinie, 5-7 czerwca 1998;
- I K jest współwydawcą książki B. Synaka, Kaszubska tożsamość - ciągłość i zmiana (główny
wydawca: Uniwersytet Gdański);
- I K jest współwydawcą Księgi Jubileuszowej Królewskiego Miasta Stargardu Gdańskiego;
- I K jest współwydawcą katalogu do wystawy „Stryjec mało znany" (wspólnie z Muzeum
w Lęborku).
opr. Józef Borzyszkowski

WYSTAWA K I R G I S K I E G O FILCOWNICTWA W MUSEUM OF MANKING
W LONDYNIE
Wystawa ta, szeroko reklamowana w londyńskich muzeach, określana była jako przegląd
„fascynujących namiotów Azji środkowej z Kirgizstanu." Wbrew tym zapowiedziom w Muzeum
ukazano tylko wyroby z filcu. Nie pokazano żadnej jurty, dając tylko jej fotografie Widocznie
sprowadzenie większej liczby zabytków, sponsorowane przez firmę British Petroleum, okazało się zbyt
kosztowne. Wystawa dała przegląd 25 dużych, wzorzystych dywanów filcowych, przede wszystkim
najefektowniejszych, dwustronnie wzorzystych syrmaków i podłogowych tekemetów. Resztę tej
czasowej, umieszczonej w dwóch salach, wystawy zajęły typowe wykonywane dla turystów wyroby
0 mieszanych technikach pełnego spilśniania, aplikacji, haftu a nawet patchworku, czyli zszywania
barwnych kompozycji z łatek. Była to technika do niedawna nieznana w Kirgistanie i nie mająca nic
wspólnego z tradycjami filcownictwa tego kraju. Pokazano trochę przykładów ludowej odzieży
wykonanej technikami tkackimi i zdobionej haftami. Na wystawie znalazła się także torba wykonana
z haftowanej skóry. Słaba selekcja przedstawionego materiału świadczy zapewne o niewielkich
zasobach kirgiskich muzeów, gdy idzie o tak dawną i rozpowszechnioną jeszcze technikę spilśniania.
Brak danych co do datacji wyrobów (pochodzą one z X X w. a część jest zupełnie nowych). Nawet
pamiętając o względnej nietrwałości filcu braki te trudno usprawiedliwiać. W pobliskim Kazachstanie
przechowuje się w wielu muzeach znacznie starsze i lepiej poklasyfikowane wyroby.
Nie wydano katalogu a niewielki folder daje jedynie podstawowe informacje o zamieszkiwaniu
Kirgizów w jurtach co najmniej od VIII w. Dane o technikach wykonywania wzorzystych filców są
skąpe. Brak wyraźnego rozróżnienia syrmaków czy syrdaków, nie wspomina się o tekemetach
1 tuskizach. Informacje o najnowszych syrdakach nie dają prawie wyobrażenia o nieco dawniejszych
tradycyjnych rozwiązaniach uzyskiwanych spilśnianiem całych powierzchni. Przedstawiając drewnianą
konstrukcję jurty nie wspomina się prawie o sposobach spilśniania dużych, jednobarwnych wojłoków,
które ją pokrywały. Brak także informacji o wykonywaniu tradycyjnej odzieży z filcu, obuwia, nakryć
głowy i całych okryć. Jedynie analizie ornamentu dywanów poświęcono nieco więcej uwagi.
W organizacji tej wystawy, tak cennej ze względu na pionierski temat, zabrakło konsultacji
naukowych. Można je było uzyskać w Międzynarodowym Stowarzyszeniu Filcarzy i u Mary
Burkett, która zorganizowała w Anglii wspaniałą wystawę światowego pilśniarstwa. Wystawa
ukazała głównie przeznaczoną dla turystów produkcję filcownictwa Kirgizstanu, nie informując
o jej dawnych tradycjach.
Irena Turnau

W A R U N K I P R E N U M E R A T Y - „ R U C H " S.A.
1. Wpłaty na prenumeratę przyjmowane są na okresy roczne. Cena prenume­
raty krajowej na 2000 r. wynosi 18.00 zł., a cena prenumeraty ze zleceniem
dostawy za granicę jest o 100% wyższa od krajowej.
2. Wpłaty na prenumeratę:
- na teren kraju-przyjmują jednostki kolportażowe „ R u c h " S.A. właściwe
dla miejsca zamieszkania lub siedziby prenumeratora.
- przyjmuje „Ruch" S.A. Oddział Warszawa 00-958 Warszawa, ul. Towaro­
wa 28, Konto: PBK X I I I Oddział Warszawa 11101053-16551-2700-1-67,
zapewniając dostawę pod wskazany adres pocztą zwykłą w ramach opłaco­
nej prenumeraty.
- na zagranicę - „Ruch" S.A. Oddział Warszawa, 00-950 Warszawa, ul. To­
warowa 28, Konto: PBK X I I I Oddz. W-wa 11101053-16551-2700-1-67.
Dostawa odbywa się pocztą zwykłą w ramach opłaconej prenumeraty
z wyjątkiem zlecenia dostawy pocztą lotniczą, której koszt w pełni pokrywa
zleceniodawca.
Dokładniejsze informacje o warunkach prenumaraty i sposobie zamawiania
podaje: „ R u c h " S.A. Oddz. Warszawa, tel. 620-10-39,620-10-19, w. 2442,2366