Text
wet w (najtrudniejszych
fragmentach
nie d ą ż ą c y do
sztucznego „ s t e c h n i c y z o w a n i a " , a mimo to, a m o ż e dla
tego, nie tracący nic z w a l o r ó w języka naukowego.
Ż e b y jednak nie m n o ż y ć k o m p l e m e n t ó w pod adre
sem pracy, k t ó r ą — jak przypuszczam — k a ż d y czytel
nik w pełni doceni, trzeba z a p r a w i ć recenzję k r o p l ą go
„ D E M O S " Internationale
Elhnographische
und
ryczy. Niestety, całość fatalnie obniża koszmarny po
ziom reprodukcji. Znaczna ilość ilustracji zamieszczo
nych w pracy w ogóle jest nieczytelna. Pod t y m wzglę
dem w poprzednich zeszytach Atlasu nie było zbyt do
brze, ale o wiele lepiej n i ż w prezentowanym.
Ryszard
Kantor
Folklorislische
R o z w ó j nauk, w t y m i etnologicznych, sprawia że
coraz t r u d n i e j jest śledzić w y d a w n i c t w a k s i ą ż k o w e oraz
a r t y k u ł y zamieszczane w czasopismach u k a z u j ą c y c h się
z a g r a n i c ą . T r u d n o ś ć pogłębia fakt, że w i e l e pozycji,
k t ó r e m o g ą być przydatne, -ukazuje się w j ę z y k a c h ob
cych, nie znanych zainteresowanym. Z r o z u m i a ł e więc,
że problem informacji naukowej staje się coraz w a ż
niejszy.
Nawet ś l e d z e n i e d z i a ł ó w receinzyjno-infcrmacyjnych
czasopism u k a z u j ą c y c h się u nas i w krajach obozu
demokratycznego nie wyczerpuje zagadnienia. W i a d o m ą
jest rzeczą, że d z i a ł y te nie n a l e ż ą do najlepszych, że
redakcje o d c z u w a j ą duże t r u d n o ś c i z uzyskaniem re
cenzji. W takiej sytuacji szczególnej
wagi
nabiera
istnienie .czasopisma, k t ó r e regularnie omawia wszyst
kie istotniejsze p u b l i k a c j e z zakresu k u l t u r y ludowej
w zasięgu europejskich k r a j ó w socjalistycznych. Czaso
pismem t y m jest k w a r t a l n i k „ D e m o s " w y d a w a n y od
I960 r. w stolicy N R D — Berlinie. U k a z u j ą się w n i m
n a d e s ł a n e przez poszczególne redakcje krajowe noty i n
formacyjne w języku niemieckim.
Recenzowane prace dotyczą
zagadnień
ogólnych,
jak r ó w n i e ż dociekań szczegółowych z zakresu k u l t u r y
ludowej, s t r u k t u r y s p o ł e c z n e j , historii k u l t u r y m a t e r i a l
nej, historii k u l t u r y robotniczej i f o l k l o r y s t y k i . Recen
zje, oprócz podania noty bibliograficznej r e f e r u j ą k r ó t
ko t r e ś ć omawianych publikacji, o k r e ś l a j ą ich cel ba
Injormationem.
dawczy, p o d a j ą d o k ł a d n ą
sową, o k r e ś l a j ą metody
autora, wreszcie w y n i k i
cza r ó ż n e informacje .o
folklorystycznego ruchu
stycznych.
Akademie-Verla.
l o k a l i z a c j ę geograficzną i cza
badań,
założenia w y j ś c i o w e
k o ń c o w e . Czasopismo zamiesz
przejawach etnograficznego i
naukowego w krajach socjali
Poziom opracowania poszczególnych not
informa
cyjnych jest niejednolity. Jest to w tego typu w y d a w
nictwie nieuniknione. R ó ż n y jest poziom szczegółowości
informacji o k s i ą ż c e czy artykule, niemniej noty dają
w sumie r z e t e l n ą i b o g a t ą d o k u m e n t a c j ę .
Redakcja polska mieści się w O ś r o d k u Dokumen
tacji i Informacji Etnograficznej przy katedrze Etno
grafii
Uniwersytetu
Łódzkiego, a o jej s p r a w n o ś c i
świadczy duża liczba dobrze i n f o r m u j ą c y c h not o p u
blikacjach polskich. Tak np. a r t y k u ł y u k a z u j ą c e się w
„Polskiej Sztuce L u d o w e j " omawiane są w „ D e m o s i e "
w 5—9 miesięcy po ich ukazaniu się.
W 1979 r. redakcja „ D E M O S U " planuje wydanie
zeszytu specjalnego poświęconego muzealnictwu etno
graficznemu, a w r o k u 1980 zeszytu z informacjami o
instytucjach etnograficznych i folklorystycznych zajmu
jących się badaniem k u l t u r y ludowej.
Kwartalnik
pośrednictwem
wvnosi 430 zł.
„ D E M O S " m o ż n a z a p r e n u m e r o w a ć za
„ R u c h u " , cena
rocznego
abonamentu
A
N
O
Berlin
VII—XII 1978
Jubileusz 50-lecia pracy prof, dr Marii Znamierowskiej-Prufferowej
We w r z e ś n i u minęło 50 lat pracy naukowej prof,
dr M a r i i Znamierowskiej-Prufferowej. Uroczysty j u b i
leusz obchodzono podczas obrad 53 Zjazdu Polskiego
Towarzystwa Ludoznawczego w Toruniu. Rada P a ń
stwa n a d a ł a prof. Prufferowej K r z y ż K o m a n d o r s k i Or
deru Odrodzenia Polski w uznaniu Jej zasług dla n a u
k i .polskiej.
S t u d i o w a ł a h i s t o r i ę sztuki i k u l t u r y w Warszawie,
n a u k i humanistyczne i matematyczno-przyrodnicze na
Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie, potem etno
grafię i etnologię. Jeszcze w cza.sie s t u d i ó w , w 1927 г.,
została a s y s t e n t k ą profesora Cezarii Baudoin de Courtenay-Ehrenkreutzowej w Muzeum Etno graficznym w
Wilnie. W 1939 r. została doktorem etnografii i etno
logii, wtedy działała t a k ż e w Towarzystwie Ludoznaw
czym, w y d a w a ł a pismo „ E t n o g r a p h i e a " .
Po wojnie, w latach 1945—1949, jest a d i u n k t e m ka
tedry Etnologii i Etnografii U M K , przez 9 lat pracuje
jako kustosz Muzeum Miejskiego w T o r u n i u , oraz- or
ganizuje t a m ż e samodzielne Muzeum Etnograficzne. W
t y m też czasie uzyskuje t y t u ł profesora nadzwyczajne
go, kieruje K a t e d r ą Etnografii U M K . Podejmuje dzie
s i ą t k i z a d a ń i prac naukowych jako prezes .oddziału
Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, wiceprezes Za
r z ą d u G ł ó w n e g o P T L , honorowy k i e r o w n i k Zespołu Et
nograficznego I H K M Polskiej A k a d e m i i Nauk. Muzeum
Etnograficzne w Toruniu, zorganizowane od podstaw,
stało się szybko j e d n ą z n a j w a ż n i e j s z y c h p l a c ó w e k tego
typu w k r a j u . Przez 13 lat kierowania Muzeum prof.
Prufferowa pracuje naukowo, p u b l i k u j ą c w y n i k i swych
pionierskich .badań nad r y b a c k i m i n a r z ę d z i a m i k o l n y m i .
Od 1972 r o k u prof, dr Mairia Znamierowska-Pruff er owa przeszła na e m e r y t u r ę , jednak nadal prowadzi
w y k ł a d y .na Podyplomowym Studium Etnografii U M K ,
działa w P T L , intensywnie pracuje naukowo.
Ż y c i o r y s naukowy i .bibliografię prac prof. Pruf
ferowej zamieścił Rocznik Muzeum Etnograficznego w
Toruniu, Т. I , T o r u ń 1978.
57
7
Imprezy folklorystyczne i
regionalne
w y s t ę p y zespołów i j a r m a r k
k i ludowej.
12—15.VII — w Piwnicznej nad
Popradem z okazji 630-lecia m i e j
scowości zorganizowano m.in.: w y
stawę
rzeźb
Eugeniusza K u r y ł y ,
Józefa Gruceli, Krzysztofa K u l i g a
i S t a n i s ł a w a Lebdowicza z P i w
nicznej, Nikodema Bołoza z Ł o m
nicy i Tadeusza K u l i g a ,z Miodo
wa. Odbył s i ę t a k ż e kiermasz w y
r o b ó w Cepelii, oraz w y s t ę p y zespo
łów „ L a c h y " i „Dolina Popradu".
V I I — odbył się I ogólnopol
ski P r z e g l ą d Twórczości K u l t u r a l
nej Wsi w Przytocznej, podczas
k t ó r e g o w y s t ą p i ł y 34 zespoły i ka
pele. „ Z ł o t y m p ł u g i e m " nagrodzo
no „Wisieloki" z Szymanowa, w o j .
leszczyńskie, „ S r e b r n y m P ł u g i e m "
— k a p e l ę dudziarzy z PGR Czem
piń w Poiznańskiem,
„Brązowym
P ł u g i e m " — zespół „ T u r s k o " z Taczanowa w Kaliskiem.
W czasie przeglądu pokazano
wiele mniej lub bardziej stylizo
wanych widowisk,
przedstawiają
cych o b r z ę d y i zwyczaje z r ó ż n y c h
okolic
—
wesela,
zrękowiny,
„ p r z ą d k i " , ś m i g u s - d y n g u s i inne. W
p a r k u znalazły się stoiska t w ó r c ó w
ludowych, otwarto w y s t a w ę r z e ź b y
ludowej.
6—9.VII — w Bukowinie T a t r z a ń
skiej odbył się po raz dwudziesty
konkurs g a w ę d z i a r z y , instrumenta
listów i ś p i e w a k ó w ludowych ziem
górskich
pn.
Sabałowe
Bajania.
Wzięło w n i m u d z i a ł ok. 80 uczest
n i k ó w . J u r y pod przewodnictwem
Tadeusza Staicha p r z y z n a ł o nagro
dy i w y r ó ż n i e n i a .
R ó w n o r z ę d n e nagrody I otrzy
m a l i : Maria K u ł a k i Helena Ple
wa z L u d ź m i e r z a za śpiew w due
cie, L u d w i k M ł y n a r c z y k z L i p n i c y
Wielkiej na Orawie za g r ę na l i s t
k u , Andrzej O b r o e h t a - B a r t u ś z K o ś
cielisk za g r ę na skrzypcach, Jan
Stoch za g r ę na złóbcokach, Jan
Szewczyk z L i m a n o w e j za g r ę ha
fujarce. R ó w n o r z ę d n e nagrody I I
przyznano: Franciszkowi Cahro z
Białego Dunajca za śpiew, F r a n
ciszkowi Hodorowiczowi
z Buko
w i n y za g a w ę d ę , Janowi J ę d r o l o w i z Poronina za śpiew, Francisz
k o w i J u r k o w s k i e m u ze Szczawy za
g r ę na fujarce, S t a n i s ł a w o w i K l i m
k o w i z Z a b r z e ż y za g a w ę d ę , L u d
w i k o w i ŁoJasowi z Ł o p u s z n e j za g r ę
na skrzypcach, Janowi i Tadeuszo
wi Krzeptowskim-Sabałom z Koś
cieliska za śpiew, Stanisławowa Sasakowi z J o d ł ó w k i za g r ę na skrzyp
cach, M i e c z y s ł a w o w i Sojce z K r a u szowa za śpiew, S t a n i s ł a w o w i Su
checkiemu z Nowego Targu za g r ę
na skrzypcach, Stefanii T y r a ń s k i e j
.ze Skrzydlanej za g a w ę d ę , Stani
s ł a w o w i Trebuni z Poronina za
grę na
skrzypcach,
Bolesławowi
T r z m i e l o w i z Zakopanego za g r ę
na r ó ż n y c h
instrumentach
ludo
wych, Helenie Z a p a ł o w e j z Buko
w i n y za śpiew. W kategorii m ł o
dzieżowej
wyróżniono
nagrodami
( r ó w n o r z ę d n y m i ) R e n a t ę Bandy к z
Łomnicy Wielkiej, kwartet wokal
ny: Zofia Bieniek, S t a n i s ł a w a Czer
n i k , Genowefa Florek i M a r i a Sta
siak z Brzegów, Andrzeja i Macie
ja Chotarskich z Kościelisk i ma
łą M a r y s i ę z L i p n i c y Wielkiej na
Orawie.
*
V I I — w Ż y w c u odbył się Fe
stiwal F o l k l o r u
Górali
Polskich.
W y s t ą p i ł o 21 zespołów, k t ó r e oce
niało j u r y
pod
przewodnictwem
prof. Romana Reinfussa. Przyzna
no t r z y I nagrody — „Złote T r o m
bity Pasterskie" —• zespołom: „Sądecczanie" i „Dolina Dunajca" z
Nowego Sącza
oraz „ B e s k i d y " z
Żywca. Konkursowi
towarzyszyły
58
I
sztu
*
V I I — w ramach
gdyńskiej
Cepeliady zorganizowano j a r m a r k
ludowy, w y s t a w y sztuki i r ę k o
dzieła regionalnego, w y s t ę p y zespo
łów, r e w i ę mody w y k o r z y s t u j ą c e j
tradycyjne m o t y w y stroju ludowe
go, p r z y g o t o w a n ą przez warszaw
s k ą spółdzielnię „Moda i styl".
dzielni p r e z e n t o w a ł o swoje wyroby,
„Moda i S t y l " p o k a z a ł a kolekcję
u b i o r ó w . W y s t ą p i ł y zespoły pieśni
i t a ń c a — „Ondrasizek" ze Szczyr
ku, „ P i l s k o " z Ż y w c a ,
„Przepió
reczka" z Bodzentyna, „ K a p e l a " z
J ę d r z e j o w a , „ K o r o n k a " z Bobowej.
26,27.VIII — w
Sieradzkiem
święto „ T r y b u n y Ludu", w ramach
k t ó r e g o odbył się Festyn Sztuki
Ludowej i F o l k l o r u w o j . sieradz
kiego, Cepeliada i k o r o w ó d zespo
łów. Otwarto w y s t a w ę pokonkur
sową „ S z t u k a ludowa w o j . sieradz
kiego", na k t ó r e j znalazły się r z e ź
by, stroje, wyroby z w i k l i n y , za
b a w k i . Eksponowano r ó w n i e ż pra
ce laureata konkursu, rzeźbiarza —
Szczepana Muchy.
*
•1.IX — w G n i e ź n i e m i a ł y m i e j
sce tradycyjne spotkania z h i s t o r i ą .
Pokazano wielkie widowisko ple
nerowe nad jeziorem będące i l u
stracją
legend g n i e ź n i e ń s k i c h ,
a
ulicami miasta przeszedł b a r w n y
k o r o w ó d ś r e d n i o w i e c z n y c h miesz
czan. O d b y ł y się w y z w o l i n y cechu
malarzy, a potem J a r m a r k B a r t ł o miejski. W pokazach b r a ł o udział
1000 u c z n i ó w szkół g n i e ź n i e ń s k i c h .
*
*
1—3.VIII — w G d a ń s k u t r w a ł
J a r m a r k D o m i n i k a ń s k i . W ramach
j a r m a r k u odbyły sdę różne impre
zy, m.in. kiermasz t w ó r c ó w ludo
wych, I V Festiwal Zespołów F o l
klorystycznych
Polski
Północnej,
pokazano wj"stawę sztuki ludowej
Kaszub i Kociewia. I m p r e z ę uroz
m a i c i ł y wielkie widowiska na u l i
cach miasta — wjazd k r ó l ó w p o l
skich w asyście 17 p o c z t ó w sztan
darowych r z e m i e ś l n i k ó w g d a ń s k i c h ,
chrzest drukarzy, wesele g d a ń s k i e
i corso k w i a t o w e .
*
5,6.VIII — w W ę g o r z e w i e przy
gotowano I Suwalski Jarmark F o l
klorystyczny, k t ó r y rozpoczął się
korowodem kapel i zespołów. Ot w a r t o w y s t a w ę sztuki ludowej pn.
„Węgorzewo—Giżycko 78" a t a k ż e
kiermasz sztuki ludowej i pamią/tek.
*
8 . V I I I — rozpoczął się X V T y
dzień K u l t u r y Beskidzkiej. W y s t ę
py
zespołów
folklorystycznych,
kiermasze i wystawy
spółdzielni
cepeliowskich
odbywały
się
w
Szczyrku, Ż y w c u , Wiśle i Makowie
P o d h a l a ń s k i m . W Szczyrku poka
zano widowisko „Złote Gody", w
Wiśle odbył się przegląd pieśni i
t a ń c ó w Tatr i B e s k i d ó w , w Ż y w c u
prezentowano n u t y i g ó r a l s k i e i n
strumenty muzyczne.
1—4.IX — w K r a k o w i e o d b y ł y
sdę V I Ogólnopolskie, I I I M i ę d z y - '
narodowe Targi Sztuki
Ludowej.
Udział wzięło 21 spółdzielni cepe
liowskich, 85 t w ó r c ó w
ludowych,
oraz — po raz pierwszy — f i r m y
zagraniczne. Salon „ C o o p e x i m — C e
pelia 78" p r e z e n t o w a ł oferty Jugo
sławii i Tajlandii. Zorganizowano
szereg: wystaw, m.in. r z e m i o s ł a ar
tystycznego, w y s t a w ę pokonkurso
w ą „ M o t y w y sakralne we w s p ó ł
czesnej sztuce ludowej" w galerii
P A X - u , prac t w ó r c ó w — członków
STL-u.
O d b y ł y się kiermasze — Cepe
l i i , S T L - u , fajansu w ł o c ł a w s k i e g o ,
rękodzieła (z pokazem technik w y
twarzania) oraz szereg imprez ar
tystycznych, w t y m „ W i a n e k k r a
k o w s k i " w wykonaniu dzieci k r a
kowskich, pokazy mody sięgającej
do w z o r ó w ludowych, w y s t ę p y ze
społów „ H o r n y " z Zakopanego, „ K o
r o n k a " z Bobowej, „ K o n i a k ó w " z
Koniakowa, „ W i t k o w i a n i e " z W i t
kowa. Uczestnicy T a r g ó w
mogli
r ó w n i e ż obejrzeć widowisko „ W e
sele krakowskie" oraz w y s t ę p y ze
społów z Norwegii i T a d ż y k i s t a n u .
Targam t o w a r z y s z y ł o
sympo
zjum naukowe na temat „ w s p ó ł
czesne f o r m y mecenatu nad s z t u k ą
l u d o w ą " , na k t ó r y m referaty w y
głosili: W ł a d y s ł a w Sandecki, A l e k
sander Jackowski, Tadeusz W i ę c
k o w s k i i B r o n i s ł a w Cukier.
*
22—27.VIII — w Częstochowie
J a r m a r k Jurajski,
zorganizowany
pod patronatem Cepelii. 13 spół
3—10.IX — w Zakopanem, ob
c h o d z ą c y m 400 lat istnienia miasta,
zorganizowano szereg imprez pn.
Tatrzańska Jesień. Otwarto kilka
wystaw, m.in. „400 prac na 400-lecie", p o k a z u j ą c ą malarstwo, rzeźbę,
grafikę i t k a n i n ę p o w s t a ł ą z inspi
racji T a t r a m i i Podhalem oraz w y
s t a w ę sztuki ludowej.
*
7.IX — w N o w y m Targu odbył
się J a r m a r k P o d h a l a ń s k i n a w i ą z u
j ą c y do tradycyjnych, od X I V w .
poczynając, targów.
*
5—10.IX — zorganizowano X I
Międzynarodowy
Festiwal
Ziem
G ó r s k i c h , na k t ó r y p r z y j e c h a ł y ze
społy z 16 k r a j ó w , r e p r e z e n t u j ą c e
folklor A l p , B a ł k a n ó w , Kaukazu,
A p e n i n ó w , P i r e n e j ó w i gór Skan
dynawii.
M i ę d z y n a r o d o w e j u r y oceniało
w y k o n a w c ó w w k i l k u kategoriach.
W kategorii
zespołów
autentycz
nych „Złote Ciupagi"
otrzymały:
„Cunana" z Rumunii i „Poloniorze"
z Kościelisk, „ S r e b r n e Ciupagi" —
„ L i p n ł c z a n i e " z Lipnicy. W kate
gorii zespołów artystycznie opra
cowanych „Złotą C i u p a g ę " przy
znano „ C z a s z m i e " z ZSRR. „ S r e b r
ne Ciupagi" zdobyły „ B e s k i d y " z
Ż y w c a i „ S ą d e c c z a n i e " z Nowego
Sącza.
W konkursie kapel ludowych
r ó w n o r z ę d n e I nagrody u z y s k a ł y
zespoły: „Milliyet" (Turcja), „Doli
na Dunajca" (Polska) i „ C z a s z m a "
(ZSRR).
9Д0.1Х — w Słupi Nowej, na
skraju
Puszczy J o d ł o w e j
można
było zobaczyć, jak w y g l ą d a ł w y t o p
żelaza w piecach ziemnych. T r a
dycyjne już D y m a r k i Ś w i ę t o k r z y s
kie to r ó w n i e ż szereg imprez o
sportowo-historycznym charakterze
(strzelanie z ł u k u , rzucanie do ce
lu podkowami, wchodzenie na słup).
G r o m i zabawom t o w a r z y s z y ł y w y
stępy zespołu folklorystycznego.
*
12—16.IX — o d b y ł y się D n i W i
nobrania i V I I I M i ę d z y n a r o d o w y
Festiwal Zeispolów Pieśni i T a ń c a
w Zielonej Górze. Udział wzięło 12
zespołów z 11 k r a j ó w (2 zespoły z
Polski). Oceniała komisja pod prze
wodnictwem prof. Józefa Burszty.
Impreza nie m i a ł a charakteru k o n
kursu, wszyscy uczestnicy otrzy
m a l i p a m i ą t k o w e puchary i me
dale.
15— 17.IX — Krasnystaw zapra
szał na Chmielaki Krasnystawskie,
organizowane od 1971 roku. Można
było obejrzeć widowisko plenero
we, w y s t a w ę chmielarstwa i p i w o warstwa, kiermasze w y r o b ó w l u
dowych .
16— 17.IX — w Skierniewicach
Ś w i ę t o O w o c ó w , K w i a t ó w i Wa
rzyw, k t ó r e m u t o w a r z y s z y ł a wysta
wa spółdzielni „ S z t u k a Ł o w i c k a "
oraz w y s t ę p y zespołów f o l k l o r y
stycznych.
*
17.IX — w Sannikach
miała
miejsce
Niedziela
Sannicka.
Na
kiermaszu sztuki ludowej m o ż n a
było kupić p i ę k n e bukiety z b i b u
ły i m a t e r i a ł u , p a j ą k i i inne ozdo
by. W y s t a w i l i swoje prace r z e ź b i a
rze z Sierpeckiego i kowale z Ł ę
czycy.
17.IX — w Zawodziu kolo M y
szyńca W D K z Ostrołęki zorgani
zował „Miiodobranie Kurpiowskie".
Na leśnej polanie odbyło się w i d o
wisko plenerowe, podczas k t ó r e g o
pasowano m ł o d y c h b a r t n i k ó w . W
w i d o w i s k u b r a ł y udział zespoły z
Ostrołęki, M y s z y ń c a , D ę b ó w i O l
szyn. Czynne b y ł y stoiska z regio
n a l n y m i potrawami i miodem.
*
I X — w wielu miastach odby
w a ł y się uroczyste Dożynki, k t ó r y m
t o w a r z y s z y ł y kiermasze sztuki l u
dowej, festyny i zabawy ludowe.
I X — w Żninie, w ramach D n i
K u l t u r y P a ł u c k i e j , odbył się zjazd
180 t w ó r c ó w
ludowych z P a ł u k ,
K u j a w i Kaszub. Najaktywniejszym
przyznano stypendia i nagrody.
*
Łęczycy, gdzie przedstawiono rzeź
by i tkaniny; w Krakowie, z oka
zji D n i P o d g ó r z a , w czasie k t ó r y c h
ovwarto r ó w n i e ż w y s t a w ę „Artyści
ludowi na P o d g ó r z u " .
Konkursy i wystawy
1.VII — w Starej Kordegar
dzie w warszawskich „ Ł a z i e n k a c h "
wystawiano prace tegorocznych l a
u r e a t ó w nagrody i m . Oskara K o l
berga. W y s t a w ę wzbogaciły zdjęcia
oraz życiorysy t w ó r c ó w i działaczy
ludowych.
*
5.VII — w Muzeum Etnogra
ficznym w K r a k o w i e otwarto po
konkursowa, w y s t a w ę „Rolnik i je
go praca w twórczości ludowej".
14. V I I — z okazji otwarcia w
Łowiczu w y s t a w y rękodzieła ludowegO' spółdzielni „ S z t u k a Ł o w i c k a " ,
która
obchodizdła 30 lat istnienia
z a s ł u ż o n y m t w ó r c o m l u d o w y m zo
s t a ł y w r ę c z o n e odznaki Działacza
Kultury.
Otrzymali
je:
Justyna
Grzegory ze Z ł a k o w a
Borowego,
Agnieszka Majer ze Z ł a k o w a Boro
wego, S t a n i s ł a w a Bogusz c. A n t o
niego z Łowicza, Julian Brzozowski
ze Sromowa, Emilia P u d ł o w s k a z
Łowicza, Helena Niedzielska z M a ł szyc, Regina D ą b r o w s k a z R ó ż y c -Błota, Helena G r u s z c z y ń s k a z Ł o
wicza.
*
I X / X — na p r z e ł o m i e w r z e ś
nia i p a ź d z i e r n i k a odbyła się Ba
b i o g ó r s k a J e s i e ń . Na terenie parku
etnograficznego w Zubrzycy G ó r
nej w y s t ą p i l i góralscy g a w ę d z i a r z e ,
przedstawiono tradycyjne
obrzędy
pasterskie.
*
8.X — w Czempinie koło Poz
nania odbył się I X T u r n i e j D u
dziarzy Wielkopolskich. Wzięły w
n i m udział 23 kapele oraz muzycy
indywidualni. Obecni b y l i muzyko
lodzy z Poznania, Warszawy i K r a
kowa.
20—22.X do Zabrza przyjechało
ponad 40 t w ó r c ó w z kraju i Za
olzia na Ogólnopolski P r z e g l ą d Ga
w ę d z i a r z y Regionalnych.
N a g r o d ę g ł ó w n ą przyznano gru
pie g a w ę d z i a r z y z Czeskiego Cie
szyna. Indywidualne w y r ó ż n i e n i e I
stopnia o t r z y m a ł W ł a d y s ł a w M ł y
nek, a r ó w n o r z ę d n e I I stopnia A n
na F i l i p i a k (Czeski Cieszyn) i J ó
zef Wójcik (Żywiec). W t y m samym
czasie odbyła się sesja f o l k l o r y
styczna.
*
W m i e s i ą c a c h letnich, od maja
do p a ź d z i e r n i k a , w całym k r a j u or
ganizowano „ D n i " miast, festyny i
festiwale.
Zazwyczaj
jednym
z
g ł ó w n y c h p u n k t ó w programu były
targi sztuki ludowej, nie zawsze
dostateс znie przygotowane.
Do ciekawszych n a l e ż a ł y k i e r
masze: w Warszawie, podczas ś w i ę
ta „ T r y b u n y L u d u " w dniach 2 i 3
I X (organizowany przez Cepelię);
w I n o w r o c ł a w i u (w ramach Jar
m a r k u Kujawskiego — 23 I X ) ; w
Gorzowie; w Bydgoszczy (gdzie 12
V I I p r e z e n t o w a ł y się P a ł u k i ) ; w
15. V I I — w Olsztynku, w ga
l e r i i sztuki otwarto w y s t a w ę „Sztu
ka ludowa. W a r m i i i Mazur". Po
kazano na niej modele i fragmenty
c h a ł u p , s p r z ę t y domowe i meble.
Osobno eksponowano t k a n i n y w y
konane na krosnach, ręczniki, ob
rusy, narzuty i szmaciaki, a także
rzadko spotykane kobierce strzy
żone i tkaniny dwuosnowowe. Na
czynia i kafle mazurskie oraz daw
ne rzeźby z kapliczek i k r z y ż y i
rzeźby w s p ó ł c z e s n e d o p e ł n i ł y ob
razu twórczości W a r m i i i Mazur.
We w r z e ś n i u wystawa została prze
niesiona do N R D (Weimar i Lipsk).
*
15.VII — w Muzeum Ziemi K u
jawskiej i D o b r z y ń s k i e j we W ł o c
ł a w k u m i a ł miejsce konkurs na
współczesną siztukę l u d o w ą obu re
g i o n ó w z a k o ń c z o n y ekspozycją prac
w salach Muzeum. K o n k u r s y od
b y w a j ą się co 2 lata, w tegorocz
nym
udział
wzięło 64 t w ó r c ó w .
Przyznano szereg n a g r ó d I I i I I I
stopnia; w dziedzinie haftu otrzy
m a ł y je hafciarki z 2 o ś r o d k ó w :
radziejowskiego
(Kazimiera
Kęp
ska, Leokadia M a c h t y l , S t a n i s ł a w a
Ignasiak) oraz w ł o c ł a w s k i e g o (Ire
na Najdek, M a r i a Szewczyk, Zofia
Bielecka).
W
dziedzinie
rzeźby
z w r ó c o n o u w a g ę na p o c z ą t k u j ą c y c h
t w ó r c ó w ( S t a n i s ł a w Jamrozik, J ó
zef Brzeziński, K a l i k s t G ó r e c k i ) . W
dziedzinie
malarstwa
nagrodzono
Władysławę Włodarzewską,
Marię
Żołnowską i Eleonorę Adamską. W
dziedzinie zdobnictwa w y r ó ż n i o n o
L e o k a d i ę Wolską (pająki słomiane)
L e o k a d i ę Gontarek i M a r i ę Szew
czyk (bukiety b i b u ł k o w e ) .
59
I
V I I — w Tomaszowskim M u
zeum Regionalnym odbyła się w y
stawa s t r o j ó w ludowych w o j e w ó d z
twa zamojskiego.
*
VII
w Klubie Slow. P A X
w Kielcach czynna b y ł a pokonkur
sowa wystawa współczesnej ludo
wej sztuki sakralnej. Eksponowano
prace 40 t w ó r c ó w z w o j . kieleckie
go, rzeźby w drewnie, obrazy i ce
ramik ę.
*
V I I — w „Belwederze" pmczowskim
można
było
zobaczyć
diwie wystawy pokonkursowe ple
cionkarstwa Kielecczyzny. Najcie
kawsze prace n a d e s ł a n o z gminy
K i j e , a przede wszystkim ze wsi:
Umianowice (wikliniarstwo), G o ł u
chów (prace z korzenia), Remby,
K o k o t y i Kliszów (wyroby ze sło
my). Konkurs i wystawy zorgani
zowało Muzeum Regionalne w P i ń
czowie przy
udziale
Spółdzielni
Zrzesz. T w ó r c ó w Ludowych „Mile
nium" w Krakowie.
V I I — w Wieluniu otwarto w y
s t a w ę „Współczesna ceramika l u
dowa z obszaru Polski Ś r o d k o w e j " .
Pokazano wyroby garncarskie z 31
warsztatów, ceramikę bolimowską,
s i e r a d z k ą i w i e l u ń s k ą . Obok garn
ków, misek, d w o j a k ó w i doniczek
z n a l a z ł y się na wystawie m i n i a t u
r y n a c z y ń i ceramika dekoracyjna.
Eksponaty pochodzą ze z b i o r ó w
Muzeum w Wieluniu, Sieradzu, Ł o
wiczu, Łodzi, Piotrkowie T r y b u n a l
skim i Radomsku.
*
V I I — w Żywcu rozstrzygnięto
konkurs na k w i a t y b i b u ł k o w e . 30
żywieckich
kwiaciarek
nadesłało
blisko 300 prac. Przyznano 3 na
grody zespołowe: I — rodzinie
D r e w n i a k ó w z Międzybrodzia B i a l
skiego, I I I — rodzinie G r u s z k ó w z
Sopot ni Małej i I V — rodzinie K o
sów z P o r ę b k i . 3 pierwsze nagro
dy indywidualne o t r z y m a ł y : Roza
lia Kastelik, Franciszka Ufland i
Maria W r ó b e l z Peweli W i e l k i e j .
*
V I I — w Klubie Morskim w
Gdyni czynna b y ł a wystawa t w ó r
czości
amatorskiej
ludzi
morza.
Wystawę
poprzedził
konkurs,
w
którym
wyróżniono
twórców: w
dziale malarstwa I n a g r o d ę otrzy
mał
Maksymilian
Grajewski, I I
Marian Sarba, I I I Franciszek B i e l man i I V Marek Kosiba. W dziale
modelarstwa n a g r o d ę dostał Piotr
Pruszek, w technikach r ó ż n y c h A n
tonina G ó r s k a (za zestaw gobeli
nów), w dziale r z e ź b y I nagrody
nie przvznano, I I uzvskal Kazimierz
U r b a n i a k , . I I I H . Hewelt.
V I I — pokonkursowa wystawa
amatorskiej twórczości plastycznej
woj. koszalińskiego w w o j . Domu
K u l t u r y w Koszalinie. Konkurs na
rękodzieło ludowe i twórczość pa
m i ą t k a r s k ą zorganizowano po raz
16. Oceniono 112 prac 26 t w ó r c ó w .
60
N a g r o d ę g ł ó w n ą przyznano Ryszar
dowi
Rabiedze za zestaw rzeźb.
Nagrody otrzymali
t a k ż e : Michał
Gilewicz, Adam T y l i m o n i u k (rzeź
by), Katarzyna Janicz (pająki), Bo
żena G ł o w i ń s k a (haft) i Edmund
Rydzkowski
(modele
dawnego
s p r z ę t u tkackiego). W y r ó ż n i e n i a I
stopnia otrzymali: Roman Kona
rzewski, W ł a d y s ł a w Godyla i Jan
Brzeski. Przyznano 9 w y r ó ż n i e ń I I
stopnia.
V I I — w Domu Sztuki w Rze
szowie m o ż n a było obejrzeć wysta
w ę plastyki nieprofesjonalnej i r ę
kodzieła
artystycznego zorganizo
waną
w
ramach
Rzeszowskiego
P r z e g l ą d u Dorobku
Artyst.ycznego
Ruchu Amatorskiego „A;rtama-78".
Jury, k t ó r e m u p r z e w o d n i c z y ł
Je
rzy Majewski p r z y z n a ł o trzy r ó w
norzędne
nagrody,
otrzymali je.
Franciszek
Franus za
rzeźbę w
drewnie, W ł a d y s ł a w a Prucnal za
zestaw r z e ź b ceramicznych,
Zyg
munt
Zabłyseez
za
malarstwo.
Przyznano 12 w y r ó ż n i e ń .
V I I — w Muzeum Regional
n y m P T T K w Gorlicach czynna
wystawa „Świat N i k i f o r a " .
*
V I I / V I I I — na p r z e ł o m i e lipca
i sierpnia w Muzeum
Pomorza
Środkowego w S ł u p s k u
otwarto
w y s t a w ę plecionkarstwa ze zbio
r ó w m u z e ó w w G d a ń s k u , Szczeci
nie, Kartuzach, Toruniu, Bytowie,
Lęborku, Słupsku.
*
2 . V I I I — w W o j e w ó d z k i m Oś r o d k u K u l t u r y w G d a ń s k u otwar
to w y s t a w ę pn. Sztuka ludowa Po
morza G d a ń s k i e g o .
10.VIII — w
Bielsku
Białej
zorganizowano I p o k a z o w ą wysta
w ę tkanin dawnych i współczes
nych (inspirowanych wzorami l u
dowymi).
*
5—18.VIII — w Szczecinku za
kończył
się doroczny, 7 z kolei,
konkurs pn. Las w sztuce ludowej
i amatorskiej, organizowany przez
Muzeum Regionalne.
N a d e s ł a n o 65 prac, spośród nich
nagrodzono 3: grafikę
Zbigniewa
Tracza z Laska, gobelin Barbary
Bandrowskiej z Białego Boru i
świecznik
oraz broszki z poroża
autorstwa Piotra Iwanowskiego ze
Szczecinka. Przyznano r ó w n i e ż 5
wyróżnień.
21.VIII — odbył się V Sejmik
Łęczyckich
Twórców
Ludowych.
Referat wygłosiła prof, dr Anna
K u l r zeb a -Po jn ar owa.
Ogłoś zon o
w y n i k i konkursu pn. Współczesna
łęczycka sztuka ludowa. Przyzna
no trzy I nagrody, otrzymali je:
Maria S ł o m c z y ń s k a z Gołocie za
pająki, Helena Jackiewicz za re
k o n s t r u k c j ę chust karnetowych, A n
drzej Wojtczak z K u t n a za rzeźby.
Nagrody I I otrzymali: Andrzej Dębowski z P i ą t k u
za
drewniane
ptaszki,
Wojciech
Drążczyk
ze
Zdun za plecionki, B o l e s ł a w Grab
ski z L e ś m i e r z a i S t a n i s ł a w Kopka
z D z i e r z b i ę j o w a za rzeźby. Przy
znano 9 trzecich n a g r ó d i w y r ó ż
nień.
26.VIII — zaczął się trzytygod
niowy I G d y ń s k i
Przegląd
Pla
styki Amatorskiej. Jury pod prze
wodnictwem artysty plastyka Ro
mualda Bukowskiego p r z y z n a ł o 10
r ó w n o r z ę d n y c h w y r ó ż n i e ń . Otrzy
mali je: Czesław Adamkiewicz za
miedzioryty,
Jerzy
Duklamd
za
drzeworyty oraz Zygmunt Dziecichowicz, Maksymilian
Grajewski,
Jerzy Haponiuk, Józef
Kawecki,
Cezary Sieracki, M i e c z y s ł a w Sko
w r o ń s k i , Marian S o k o ł o w s k i i Ed
mund Walentynowicz.
*
V I I I — w Muzeum O k r ę g o w y m
w Ostrołęce pokazano w y s t a w ę pn.
K u r p i o w s k a rzeźba ludowa, na k t ó
rej znalazły się dawne rzeźby z
kapliczek i k r z y ż y p r z y d r o ż n y c h i
prace współczesne.
V I I I — w Galerii Plakatu „ R u
chu" na Starym Mieście w War
szawie a n a s t ę p n i e w o l s z t y ń s k i m
klubie M P I K - u czynna b y ł a w y
stawa prac malarskich E w y Siekierskiej-Floryan, ehemiczki
pol
skiej p r a c u j ą c e j i z a m i e s z k a ł e j w
Danii. Jako malarka może się ona
poszczycić
wieloma sukcesami w
Danii.
V I I I — Muzeum w Gliwicacn
p r z e d s t a w i ł o ekspozycję pn. Plasty
ka nieprofesjonalna na Ś l ą s k u ze
zbiorów Muz. Ś l ą s k a Opolskiego w
Opolu, Muz. G ó r n o ś l ą s k i e g o w B y
tomiu i Muzeum w Zabrzu. Na
wystawie
znalazły
się
prace T.
Ociepki, Eug. Marca, M . Kurdziela.
*
(5.IX — w gmachu Politechniki
Warszawskiej
otwarto
wystawę
malarstwa z o r g a n i z o w a n ą z okazji
20-lecia
istnienia
Warszawskiego
Stow.
Plastyków
Nieprofesjonal
nych.
Stowarzyszenie
liczy
230
członków. W ciągu 20 lat działal
ności
zorganizowało
600 wystaw
zbiorowych i indywidualnych.
12.IX — z okazji D n i Zielonej
G ó r y otwarto w y s t a w ę pn. Lubus
ka Folklor Muzyczny, na k t ó r e j po
kazano oryginalne instrumenty l u
dowe oraz dokumenty d o t y c z ą c e
działalności zespołów muzycznych.
16.IX — w ramach Dożynek
Wojewódzkich otwarto w K a r t u
zach w y s t a w ę „ S z t u k a ludowa Z i e
m i G d a ń s k i e j " , na k t ó r e j pokaza
no m.in. hafty z Kaszub i Kocie wia, c e r a m i k ę z K a r t u z i Chmiel
na.
I X — W y s t a w ę p o k o n k u r s o w ą am a t o r ó w otwarto w Rudzie Ś l ą s
k i e j . W konkursie „ R u d z k a j e s i e ń "
wzięło udział 27 p r a c o w n i k ó w k o
p a l ń i huty „ P o k ó j " . Przedstawio
no
prace z zakresu
malarstwa,
rzeźby, metaloplastyki i grafika.
I X — w Skoczowie odbył się
V P r z e g l ą d Prac P l a s t y k ó w A m a
t o r ó w Podbeskidzia. W dziale sztu
k i ludowej (!) I n a g r o d ę u z y s k a ł
Józef Mentel z Koszarawy, w g r u
pie malarzy a m a t o r ó w K . Namys
łowski z B i e l s k a - B i a ł e j .
skie swego k r a j u . Wykonywane są
w różnych technikach - - papiero
we greckie, drewniane z Tajlandii,
w ł ó c z k o w e z R u m u n i i . Wiele w y
posażono w r ó ż n o r o d n e rekwizyty,
maski, pióropusze, instrumenty, na
czynia.
15.X — w Muzeum Etnogra
ficznym w Warszawie czynna była
wystawa
„Zwyczaje
rodzinne w
kulturze ludowej — miłość i m a ł
ż e ń s t w o " . Zgromadzono na tej w y
stawie wiele zdjęć, listy i p a m i ę t n i
k i m a ł ż o n k ó w i narzeczonych, nie
k t ó r e r e k w i z y t y weselne (skrzynia
posażna, wianka, korale itd.).
*
I X — w Poznaniu czynna była
Regionalna
Wystawa
Twórczości
Artystów
Amatorów,
na
której
przedstawiono prace t w ó r c ó w zrze
szonych w spółdzielniach i n w a l i
dów.
I n a g r o d ę w dziale malarstwa
i rzeźby u z y s k a ł Ryszard Anus, w
grupie tkanin i haftu — Elżbieta
W a r c z y ń s k a za t k a n i n ę i K r y s t y n a
P ę c z k o w s k a za haft.
I X — Centralny Z w i ą z e k Rze
miosła w Warszawie i Izba Rze
mieślnicza w S ł u p s k u zorganizowa
ły w Muzeum Pomorza Ś r o d k o w e
go „Ogólnopolską w y s t a w ę plasty
k i amatorskiej rzemiosła cechowe
go". Eksponowano ok. 350 obrazów,
rzeźb, grafik i l i n o r y t ó w , wyroby
z metalu, bursztynu, hafty i ple
cionki.
5.X — w Starej Kordegardzie
w „ Ł a z i e n k a c h " warszawskich od
była się wystawa kowalstwa ludo
wego Ziemi Radomskiej zorganizo
wana przez Muzeum Wsi Radom
skiej i Z w i ą z e k ..Cepelia"
1
15X—8.XI — w K r a k o w i e odby
ło się M i ę d z y n a r o d o w e
Biennale
Lalek Regionalnych. Zgłoszono ok.
800 lalek z 24 k r a j ó w obu A m e
r y k , A z j i , Europy i A f r y k i . J u r y
pod przewodnictwem prezesa „Ce
pelii"
Tadeusza
Więckowskiego
p r z y z n a ł o w grupie
oryginalnych
lalek regionalnych trzy r ó w n o r z ę d
ne
Złote
Pawie
P i ó r a — pani
Tongkorn Chandavimol z T a j l a n
dii, pani Kovacs Jozsefne z Węgier
i k r a k o w s k i e j spółdzielni i m . Sta
nisława
W y s p i a ń s k i e g o (za p r a c ę
zbiorową
wg
projektu
Jadwigi
Chojnowskiej i Magdaleny
Zięby
pt. Chleb). 5 Srebrnych Pawich P i ó r
otrzymali: Muzeum Greckiej Sztu
ka Ludowej w Atenach, Papp Fe
renc z Węgier, przedstawiciele I n
donezji!, I r a k u i Nepalu. W grupie
adaptacji I I miejsce zajął Z w i ą z e k
M i s t r z ó w Sztuki Ludowej z B u ł
garii,
I I I Czechosłowacja i pani
Augustina Sawiz Blanco iz Hiszpa
n i i . Przedstawiciele Tajlandii, I r a k u
i Szwecji przekazali swoje l a l k i M u
zeum Lalek, k t ó r e powstanie w
Częstochowie. L a l k i p o k a z u j ą stro
je, ale nie
tylko.
Ustawione w
grupach
przedstawiają
obrzędy,
t a ń c e rytualne, czynności gospodar
18.X — w Opocznie rozstrzyg
n i ę t o konkurs na k r a j k i opoczyń
skie, zorganizowany przez Spół
dzielnię „ O p o c z n i a n k a " dla tkaczek
współpracujących
ze
Spółdzielnią.
Pierwsze nagrody o t r z y m a ł y : Regi
na Koska z Libiszowa, Teresa Białos i Teresa Chmal
z
Sobawin,
Aniela Jurek i Zofia Pecyna z M i ę
dzyborza. Przyznano 5 n a g r ó d I I
i 2 I I I oraz 11 w y r ó ż n i e ń .
X — w Muzeum Regionalnym
w Ł u k o w i e czynna była wystawa
pokonkursowa pn. Twórczość ludo
wa — k r o n i k ą polskiej wsi. Na
konkurs, ogłoszony przez Muz. Ok r ę g o w e w Siedlcach i Centrum
K u l t u r y i Sztuka w o j . siedleckie
go, n a d e s z ł o 71 prac t w ó r c ó w l u
dowych. Poziom konkursu wysoki.
Jiury, k t ó r e m u p r z e w o d n i c z y ł a A n
na Bełz z Z a r z ą d u G ł ó w n e g o S T L
•nagrody I nie p r z y z n a ł o , nagrody I I
otrzymały
Leokadia
Kryczka
z
Gózd, Helena Zdun z J a r c z ó w k a i
Marianna Kubajek z Rudna. I na
grodą za r zeźbę w y r ó ż n i o n o M a r i a
na Ł u b i a n k ę z B a ć a i s k , I I — Ta
deusza Lemieszka z Budzisk oraz
Jakuba C ą k a ł ę z Sobisk. I I I nagro
dy otrzymali Tadeusz Adamski z
Sobisk, Ryszard Sęk z Budzisk. Za
w y c i n a n k i nagrody I nie przyzna
no, I I o t r z y m a ł y Marianna Ż u r a w
ska z Rudzienka i Maria Zgutka
z Kołbieli. W dziedzinie instrumen
t ó w ludowych
nagrodę
otrzymał
Jan
Trapił z Mierżączki,
jedyny
reprezentant tej dziedziny, k t ó r y
n a d e s ł a ł 16 i n s t r u m e n t ó w .
X — w ramach D n i Inowroc
ławia zorganizowano pokonkurso
wą
wystawę
Kujawskiej
Sztuki
Ludowej. Nagrody o t r z y m a ł y : Te
resa D ą b r o w s k a , Halina Faligowska, Elżbieta Pastuch, Maria
Pa
tyk, Cecylia Turkowska (ze S ł a w
ska Wl.), M a ł g o r z a t a Kowalska i
Stefania Wypijewska z Pieck oraz
Teresa Radzikowska z Bydgoszczy
(za fartuszki); Halina Faligowska,
Barbara Kawalerska i Maria Patyk
ze S ł a w s k a oraz A l i n a Witek z
Kruszwicy (za czepce).
17.XI — r o z s t r z y g n i ę t o konkurs
pn. Ś w i a t mojej w y o b r a ź n i , ogłoSizony przez Muzeum Etnograficz
ne we W r o c ł a w i u dla malarzy i
r z e ź b i a r z y ludowych
oraz amato
r ó w z a m i e s z k a ł y c h na terenie Ś l ą s
ka, a więc
w
granicach
woje
wództw: w r o c ł a w s k i e g o , j e l e n i o g ó r
skiego, w a ł b r z y s k i e g o , legnickiego,
opolskiego,
katowickiego,
często
chowskiego, a t a k ż e leszczyńskiego
i zielonogórskiego'. Celem k o n k u r
su było danie t w ó r c o m możliwości
„swobodnego wypowiedzenia się w
bliskiej i m dziedzinie
twórczości,
nie ograniczając ich ż a d n ą tema
t y k ą " . Chodziło r ó w n i e ż o to, aby
„sięgnęli po tematy n o z a z m y s ł o w e ,
arealistyczne". W konkursie wzięło
udział 95 osób zgłaszając 11 rzeźb
i 241 o b r a z ó w . Hasło konkursu nie
w p ł y n ę ł o na t e m a t y k ę większości
prac, ale też nie ograniczało swo
body wypowiedzi. Nowe nazwiska
warte z a p a m i ę t a n i a , to w rzeźbie
W ł a d y s ł a w Sikora z Częstochowy,
a w malarstwie Krzysztof Szatny
z Zabrza. J u r y p r z e w o d n i c z y ł A l e k
sander Jackowski.
W dziale
rzeźby
nagrodę I
(5000 zł) o t r z y m a ł Jan G'ejson z
Barda Śl.; I I Józef L u r k a z B y
strzycy G ó r n e j oraz W. Sikora; I I I
— Tadeusz Borkowski z Wiechlic,
J a r o s ł a w F u r g a ł a z Polwicy oraz
W ł a d y s ł a w Migacz z Koźla. W y r ó ż
niono 5 osób.
W dziale malarstwa n a g r o d ę I
otrzymał
Eugeniusz K r a w c z u k z
G l i w i c ; I I — Janina Motyka z Za
brza, M i c h a ł Rusewicz z Jerzmanic oraz K . Szatny; I I I — B r o n i
sław K r a w c z u k z Gliwic (ojciec
Eugeniusza), W ł a d y s ł a w L u c i ń s k i z
Halemby. Przyznano 6 w y r ó ż n i e ń .
13.XI—i27.XII—'W warszawskiej
Zachęcie
otwarta
była
wystawa
„ K u l t u r a Ludowa — K u l t u r a Na
rodowa". Założenia programowe op r a c o w a ł komisarz w y s t a w y A l e k
sander
Błachowski.
Scenografię
przygotowali: Jan K o s i ń s k i i W i
told Janowski.
Zgromadzono ok. 1000 ekspo
n a t ó w z 40 instytucji i od wielu
prywatnych
właścicieli.
Wystawa
objęła okres od k o ń c a X V I I I w.
po dzisiaj.
W pierwszej sali znalazły się
dokumenty historyczne, literackie i
in. p r z y p o m i n a j ą c e udział chłopów
w powstaniach oraz h i s t o r i ę r u c h ó w
chłopskich. W salach drugiej i trze
ciej pokazano inspiracje ludowe w
literaturze i muzyce, a t a k ż e ory
ginalne instrumenty ludowe. W na
s t ę p n e j sali znalazły się nieliczne
zresztą r e k w i z y t y i kostiumy (m.
in. Wyspiańskiego, Stopki, Kiliana).
W sali p i ą t e j ukazano (posługując
się m.in.
przezroczami)
plastykę
obrzędową, a więc m.in
Lajkonika,
wieniec d o ż y n k o w y , maski zapust
ne. Podobne zestawienia — auten
t y k u ludowego z i n s p i r a c j ą — zna
lazły się w d w ó c h kolejnych
sa
lach, p o ś w i ę c o n y c h
drzeworytowi,
rzeźbie, malarstwu, tkaninie, cera
mice. Z n a l a z ł y się tu obok siebie
prace Kulisiewicza,
Makowskiego,
Gierymskiego,
Dwurnika,
Rząsy.
Dudy-Gracza, Kulona, Hasiora, obrazy na szkle, wycinanki, dywa
ny, k r z y ż e z kapliczek p r z y d r o ż
nych. Brak komentarza u t r u d n i a ł
jednak zrozumienie przyczyn, dla
k t ó r y c h znaleźli
się
obok siebie
Malczewski, Duda-Gracz, G i e r y m
ski, Waliszewski, Bereś i Hasior.
W aneksie — salach na parterze
pokazano dawne w n ę t r z a i stroje
61
oraz współczesne p r z y k ł a d y inspi
racji w sztuce u ż y t k o w e j (nie za
wsze p r z e k o n y w u j ą c e ) .
*
17.XI — w Bydgoszczy otwar
to I I Ogólnopolską w y s t a w ą ama
torskiej twórczości plastycznej i fo
tograficznej e n e r g e t y k ó w . Zgroma
dzono blisko 500 prac, na wystawie
znalazło się 180. I n a g r o d ę przy
znano malarzowi Jerzemu Kozioł
kowi z Gliwic, I I — rzeźbiarzowi
Stefanowi Palce z Jaworzna.
*
21—24.XI — na Targach Haftu
Ludowego Muzeum Ś l ą s k a
Opol
skiego oferowano stroje i n i e k t ó r e
elementy ubioru górali szczawnic
kich, sądeckich, limanowskich, spis
kich, koronki z Ż y w c a , koszule i
bluzki z Opoczna.
*
X I — w Hrubieszowie zorga
nizowano I I I w o j . przegląd plasty
k i amatorskiej pn. Człowiek i jego
praca. Wystawie t o w a r z y s z y ł o se
m i n a r i u m dla p l a s t y k ó w a m a t o r ó w
na temat: „ F o r m a i t r e ś ć jako ele
menty warsztatu malarskiego ama
t o r ó w " (!!!).
*
X I — w Sieradzu otwarto po
k o n k u r s o w ą w y s t a w ę „Człowiek i
krajobrazy". Przyznano' nagrody za
malarstwo i g r a f i k ę : M a r k o w i K u
bickiemu ze Z d u ń s k i e j W o l i , I I —
Janinie Walczakowskiej z Wieluni
i K . Banat ze Z d u ń s k i e j W o l i , I I I
—-Aleksemu Nowakowi i B r o n i s ł a
w o w i Tomaszewskiemu. W dziedzi
nie g r a f i k i przyznano 3 r ó w n o r z ę d
ne I I nagrody za l i n o r y t y , otrzy
m a l i je: K . Banat, S. Pokornowski
i P. Staszewski ze Z d u ń s k i e j W o l i .
*
X I — r o z s t r z y g n i ę t y został I I I
konkurs plastyki nieprofesjonalnej
„ B a r w y przyjaźni", zorganizowany
przez K l u b TPPR w Zabrzu. Za
najciekawsze uznano prace E r w i n a
S ó w k i ( I nagr.), B r o n i s ł a w a K r a w
czuka i Czesława Boguckiego ( I I
nagr.), M i r o s ł a w a Kujawskiego ( I I I
nagr.). W dziale r z e ź b y I nagr. ot r z y m a ł Benedykt Mart, I I — H e n
r y k Foks.
X I — w Radomiu zorganizowa
no I V w y s t a w ę
Klubu
Plastyka
A m a t o r a . Prace wystawiali
m.in.
Urszula Baranowska-Tkaczyk, W o j
ciech G ł o w i a k , Maria K ą d z i e l o w a .
tej kategorii: w grupie szopek du
żych I nagr. o t r z y m a l i : S t a n i s ł a w
P a c z y ń s k i , Eugeniusz W o ł k o w i c z ; I I
nagr. — Zygmunt Grabarski, W i
told Głuch, B r o n i s ł a w Piącik, Ta
deusz
Gillert;
I I I — Kazimierz
Gadek; przyznano t a k ż e 3 nagr.
I V . W grupie szopek ś r e d n i c h I
nagr. uzyskali: A n t o n i Wołek, N .
M a r k o w s k i , Maciej Moseew; I I —•
W ł o d z i m i e r z Ł e s y k , Witold Głuch,
Janusz Rozpędzik; przyznano pięć
I I I a cztery I V nagrody. W grupie
szopek m a ł y c h I n a g r o d ę zdobył
A n t o n i Wołek, I I — Jan M a l i k ,
Andrzej N o w i c k i i Grzegorz Piech,
przyznano 3 nagrody I I I i 7 czwar
tych. Specjalny puchar ufundowa
no dla Z d z i s ł a w a Dudzika.
9 . X I I — w Muzeum O k r ę g o
w y m w L u b l i n i e otwarto w y s t a w ę
„ Ł u k o w s k i ośrodek r z e ź b y
ludo
wej". Z n a l a z ł y się na niej prace
Adama
Adamskiego,
nieżyjącego
już Tadeusza C ą k a ł y , B o l e s ł a w a i
Wacława
Suski, Ryszarda
Sęka,
B r o n i s ł a w a Chojęty, Tadeusza Lemieszka, Zenona i Tadeusza A d a m
skich, Adama W y d r y
i
Mariana
Łubianki.
Polska sztuka ludowa za granicą
V I I — wystawa „Mikołaj K o
pernik w polskiej sztuce ludowej"
eksponowana była w Budapeszcie
a n a s t ę p n i e w Warnie na kongre
sie e s p e r a n t y s t ó w , wydano katalog
w języku esperanto.
*
7 . X I I — po raz 36 zorganizo
wano w K r a k o w i e konkurs szopek
połączony z pokazem pod pomni
k i e m Mickiewicza. Szopki oceniano
w
dwóch
kategoriach w i e k u —
młodzieży do lat 14 i dorosłych. W
62
I
Sztuka ludowa innych narodów
V I — w połowie lipca w ta
t r z a ń s k i e j wsi Wychodna odbył się
X X V Festiwal F o l k l o r u . Uczestni
czyły 42 zespoły z całej Słowacji,
a t a k ż e grupy folklorystyczne z
ZSRR, B u ł g a r i i , Francji, Hiszpanii.
5.IX — w O ś r o d k u
Kultury
Czechosłowacji pokazano w y s t a w ę
sztuki ludowej, a na niej r ę c z n i e
m a l o w a n ą c e r a m i k ę pol. Czech i
Moraw, drewniane zabawki, l a l k i ,
stroje
ludowe z k i l k u
regionów.
O d b y ł się r ó w n i e ż koncert kapeli
„ D y n d a k " z Telcza.
*
21 . I X — w Muzeum Historycz
n y m w K r a k o w i e otwarto w y s t a w ę
m e k s y k a ń s k i e j sztuki ludowej i r ę
kodzieła.
I X — w hotelu Forum w W a r
szawie czynna b y ł a wystawa kore
a ń s k i e g o haftu artystycznego, zor
ganizowana z okazji
30 rocznicy
powstania K o r e a ń s k i e j
Republiki
L u dow o - D e m ok r a tус z n e j .
*
Dni
29.Х — w Polsce obchodzono
Kultury Słowackiej.
*
•+
V I I / V I I I — w Instytucie Pol
skim w Sztokholmie m i a ł a miejsce
wystawa polskiej sztuki nieprofe
sjonalnej,
zorganizowana
przez
Centralny O ś r o d e k Metodyki Upo
wszechniania K u l t u r y . Komisarzem
wystawy b y ł a Zofia Bisiakowa.
2 7 . X I — 2 . X I I — w Tarnowie ob
chodzono D n i K u l t u r y W ę g i e r s k i e j .
1 L V I I I — podczas M i ę d z y n a r o
dowego Festiwalu F o l k l o r u w Confolens we Francji eksponowana by
ła wystawa z Muiz. Etnograficznego
w Toruniu pn. Dziecko w polskiej
sztuce ludowej. Wydano
katalog
w j ę z y k u francuskim.
*
18—30.IX — w O ś r o d k u I n f o r
macji i K u l t u r y Polskiej w Buda
peszcie czynna była wystawa pn.
Polska sztuka ludowa w fotogra
fiach J. Swiderskiego.
Zorganizo
wano spotkanie z autorem, k t ó r y
ofiarował O ś r o d k o w i 25 fotogra
mów.
*
X I — Muzeum O k r ę g o w e
w
Siedlcach z o r g a n i z o w a ł o
wystawę
„Tradycyjna
k u l t u r a ludowa
za
chodniego Podlasia".
p o w a ł y zespoły polonijne, zorgani
zowano w y s t a w ę polskiej sztuki l u
dowej.
18—21.IX —- w M e l n i k u (Cze
chosłowacja) obchodzono D n i K u ' t u r y Polskiej. Wystąpił zespół p i e ś
ni i t a ń c a „ B a z u n y " z Leszna, po
kazano w y s t a w ę
sztuki
ludowej
Kaszub i Kocicwia.
X I — w Sztokholmie z okazji
60-lecia niepodległości Polski ośro
dek polonijny „ O g n i w o " zorganizo
w a ł D n i K u l t u r y Polskiej. W y s t ę
X I I — w Muzeum Etnograficz
n y m w Warszawie
eksponowano
w y j ą t k o w o p i ę k n ą i doskonale po
k a z a n ą g r e c k ą s z t u k ę l u d o w ą . Na
wystawie z n a l a z ł y się stroje, haft
i w y r o b y ze srebra (biżuteria i
przedmioty k u l t u ) .
X I I — w Muzeum Etnograficz
n y m w Toruniu pokazano wysta
w ę ze zbiorów Muzeum Sztuki L u
dowej w D r e ź n i e pn. Sztuka l u
dowa Rudaw, na k t ó r e j pokazano
m . i n . p i ę k n e koronki klockowe i
zabawki drewniane oraz cynowe.
Inne
Opolskie Stowarzyszenie T w ó r
ców
Ludowych
obchodziło 5 lat
swego istnienia. W ciągu tego cza
su o d b y w a ł y się spotkania z t w ó r
cami z całego k r a j u , p o w s t a ł klub
kroszonkarzy, zespół Wessla Ś l ą s
kiego i wiele innych.
26—29.VIII — w Sieradzu od
było się I I F o r u m Folklorystyczne
na temat dokumentacji f o l k l o r u i
sztuki ludowej, k o n k u r s ó w i festi
w a l i folklorystycznych oraz przygo
towania
kadry
specjalistów
do
spraw f o l k l o r u .
do spraw m u z e ó w i s k a n s e n ó w w
Polsce pod przewodnictwem dr Fr.
M i d u r y . Udział wzięło k i l k u n a s t u
dyrektorów skansenów, etnografów
i h i s t o r y k ó w sztuki.
25.IX—15.X — w Szczecinie, na
zamku Książąt Pomorskich otwar
to I Biennale Plastyki Amatorskiej
Krajów
Nadbałtyckich.
Pokazano
ok. 1000 prac a u t o r ó w z Ł o t w y ,
L i t w y , Estonii, NRD, Szwecji i Pol
ski.
14—16.XI — w B i a ł o w i e ż y od
było się I V Ogólnopolskie semina
r i u m z cyklu „ K u l t u r a w gminie"
na temat w s p ó ł c z e s n e j twórczości
artystycznej wsi. Referat3 wygłosi
7,8.XI — w Muzeum Wsi L u
belskiej o b r a d o w a ł zespół badawczy
S
U
M
M
A
R
r
I
E S
•
l i doe. dr B r o n i s ł a w G o ł ę b i o w s k i ,
prof. Józef Burszta i dr Roch Su
lima.
*
W m i e s i ą c a c h letnich w całej
Polsce organizowano plenery dla
twórców
ludowych i
amatorów.
Prace plenerowe prezentowano na
s t ę p n i e na wystawach, część z nich
p r z e k a z u j ą c na d e k o r a c j ę i n s t y t u cji-gospodarzy.
Р
Е
З
Ю
М
Е
SUMMARY O F A R T I C L E S
A l e k s a n d e r J a c k o w s k i — F O L K A R T I N PO
L I S H CONTEMPORARY ARTISTIC CULTURE
Irena
LING
Domańska-Kubłak
— GOING
CAROL
The author draws attention to the fact that people
have looked for different things i n folk art at different
times and that its position i n the general model of c u l
t u r e has changed as w e l l . The romantics saw different
values i n i t , still others were noted by the ideologists
of the national style. For them the style, the ornamen
tation was i m p o r t a n t . B u t as early as 1901 young ar
tists oaf the applied art school saw i n folk art a logic
i n construction, composition, ornament, a respect for
materials, tools and technique. The experience of the
folk artists became for them a school of functional
t h i n k i n g . Ten years later Skoczylas and the formists
discovered the logic and expression of the sculpture,
the wood out, the painting. Folk art became i n Poland
what African sculpture and masks were to the european avant garde. I t accompanied the breakthrough
away from academic convention towards new artistic
discoveries.
Folk art becomes — up to the fifties — one of the
most important sources of inspiration for our artistic
culture. Simultaneously the experiences of cooperation
between the artist animator and the w o r k i n g class or
r u r a l creator brings interesting results.
After the fifties the place of folk art clearly chan
ges i n our culture. I t ceases to inspire contemporary
artists and instead becomes a very important part of
mass culture. The artistic rank of folk sculpture or
paintings on glass is lowered but they become u n i v e r
sally k n o w n , popularised by many exhibitions, compe
titions, festivals, television programmes and i n the i l l u
strated press as w e l l as i n books and albums.
Folk motifs now come up i n songs, i n rock music,
i n advertising posters and graphics i n general as w e l l
as i n large scale spectator events and especially i n the
tourist industry, i n gastronomies and i n the souvenir
business.
Folk art no longer accompanies the avant garde.
Contemporary artists have today gone their separate
way. The situation has changed a 180 degrees. Against
the background of modern day fashion and changes in
art folk art has become a bastion of t r a d i t i o n and an
invocation of the past. I t is no longer a place where
one seeks new truths but rather easily recognizable
native patterns. I t is to the external aspect that one
turns first and foremost, to the style, the folk motifs.
References to folk traditions today are rather more
conscious than i n the past when they were sponta
neous. But i n the past artits were surrounded by a
l i v i n g folk art and now they refer to w o r k k n o w n
from exhibitions, books, museums. I n the past they
were struck by the authenticity of r u r a l art, today
they see around them patiche and adaptations.
I n the last part of the article the author discusses
contemporary artistic handicrafts i n Poland. He points
also to the experience of Finnish and Japaneses art
and of the Soviet Baltic Republics which shows that
native values cam be l i n k e d i n the crafts to modernity.
A n d native qualities do not morely derive from folk
art but come f r o m the artists experiences i n the h i
story of a country.
R u r a l Christmas customs were closely tied to ve
getative and agrarian symbolism as w e l l as to the sym
bolism associated w i t h A l l Soul's Day. This at first
glance strange j u x t a p o s i t i o n does have a certain logic
behing i t . The souls of ouir forefathers have come back
to earth to become the protectors of the crops and the
bringers of good harvests. The custom of going carol
ling from house to house w i t h an old man, a goat,
stork, a giant or other figures also has a sense con
nected w i t h the vegetation and A l l Soul's Day. The
rounds were made between 2 4 . X I I . and 6.1 (chrismas
eve and the feast of the three kings) wishing the head
of the house and the inhabitants a l l of the best.
T h e goat, the bear, the stork, auroch or the cock
were a l l linked i n popular belief w i t h f e r t i l i t y . These
same figures also come up i n Easter customs that is
at a period w h e n everything is coming to life, spring.
The author has analised many folklore documents
and draws attention to the role straw plays, both i n
the dress of the carollers as w e l l as i n the Christmas
customs. Straw as w e l l as the other requisites and ac
tions performed by the carollers are a l l closely connec
ted w i t h steps to ensure f e r t i l i t y .
On one of t h e days i n the period between the 26
X I I and 2.H t h e „ H e r o d s " are enacted, a folk version
of the medieval mysteries. I n these there is also an
element of this agrarian symbolism. A j e w wishes a
good harvest and f e r t i l i t y . I t was also typical for this
symboilisim to have devils p l a y i n g pranks etc. Here also
we come across death and a conning to life, i n sum
analogical figures and requisites to those of the carol
lers. The j e w plays a role similar to t h a t of t h e old
man. Both wear a sheepskin coat t u r n e d inside out
(like straw). The death of herod and t h e b i r t h of Christ
have the same sense as the death and the coming to
life of the goat i n t h e carolling custom. The author
albo sees t h e appearance of the same elements of vegetatational magic both among the herods as the ca
rollers.
J a n K u r e k — T H E TREE O F L I F E - T H E A L T A R
OF T H E A S S U M P T I O N OF T H E F A M I L Y - B Y S T A
NISŁAW MAJEWSKI.
The author discusses S. Majewski's altar w h i c h was
done in 1978. H e analyses the scenes on the altar i n
the context of t h e artist's belifes. T h e altar is a sum
ming up and at the same t i m e a development of the
sculpture's viwes w h i c h the author has already w r i t t e n
about i n Folk A r t (4—1977). K u r e k ' s analyisies of the
ideological 'content of the altar is based on conversa
tions w i t h the sculptur. H e distinguishes t w o sets of
scenes out of the 24 i n the altar: one represents the
„open w o r l d " and the second the „closed w o r l d " w h i c h
aims at getting t h e viewer to reflect on the nature of
this w o r l d . Majewski's interpretation of various biblical
themes is peculiar to h i m and is a far cry f r o m theo
logical rectitude.
63