Text
ISSN
00'7~-1435
LUD, t. 65, 1981.
GRZEGORZ SKALSKI
czĘSC
I
Przewodnik 'Po muzea,ch francuskich 1, 'prez.entująte ważniejs,z.e kolekcje muzealne, a wymienia ich o!koło 700,zawiera
również informacje
o zbiorach etnQgralHczmych. W indeksie iematy,cznyrn prz.ewodnika wyróżnia się dwie 'zasadnk,ze gxlU'py.tych ,zbiorów: pierwsza, dotycząca irancuskirej tTadycyj'nej kuliury i sZ'tulki audowej, reprezentowana jest w 65
muzeach; druga zaś, ohejmująca l1iemaltykęsztuki afrykańskiej, pr~oluanbijslkiej, Ooea'niii Alaski - z:najduj.e swe odibicie w 16 muz,each,
Należy jednalk ,zdać sobie s:pra1wę z tego, Iże podawane tu lkzby nie
w pełni oddają obecną 'MOŚĆ zbiorów e.tnogiraficznych, gdyż dotyczą świadomIe wyłbranych, rciekawszyC'h i zma~ejszych
kolekcji prezentowanych
na ekspozycjaich 2. Nie wdając się w doldadne ustalenia ilości ilro[e!kcji
etnografioznych trzeba stwierdzić, że francuskie muzealnictwo etnograficzne znane jest w świecie, a :z<lTR'ZI€lffi
u nas,I>OiP.r:ze'Z
działalność dwóch
oen1ralnych muz€'Ów oparylskleh: Musee de 1'H0'lll1ffi€i Musee national
des Arts et 'Traditions Populaires (Atp). Czy }ednalk oprócz tych dwóch
wiodących irustytucj'i nie ma niczego int&esująoego IW porosta1łiej marsie
mu~eów poZJaparyskich - okT,eślanych ,przez Francuzów mianem prowincjonailnyrch? Jalk wygiądają lte muzea, jakie są 'ich działania i I1lroIdności? Takie :pytania nasuwają się, gdy zapoznamy się z polską lilteraturą dotyczącą .fran'CUSlk:iego
muzrealni'Ctwa etnograficzmego nie uwzględniającą w swym zalkresie p'l."oblematy!kimuzeów prowincjonalnych 3. Próbą
1
219,
Guide
m.
des
musees
cLe FT'OJ7tCe, o.MJilce diu IJiJvr€, FrIIi1boIulJ1g SuiilS/Soe,Hll7rO, 95. LX,.
I ~r.
J. TulwarnQwina, ~'T~
orgam-i:lJacj,i muzeów
we F,rancji
ze s'pecjaLnym
uwzgrlędmiermern 111IU2eÓW etnograf'ricznych,
"Luid" , t. 39: 1'952, ,s. 4712, kItÓTa rpodaj,e:
"Na 9'00 mulZeQW na rproolWlirnK:ljIi.
rpitaJWl1e600 'POIsliarda zbiory
eltnoglI1a1fjlclZJnewa:TIJcusrkie, przeważnie
jednak pomiesloarne z, okaloami archeologiczmymi
i historyclonymi" .
a J. TrUlW'8Jn6iwrn!lł, Zarys
or,gani,.za(cji ... , s. 4167 - 400;
J. T<Ołpoilislkti, DfZli;siejllzt1
etnografia
fTanctuSrIoo,
"K'WIaI1taIl1Iliilk rHiJsltoT'ii
KiulJWry Maite:l'1allrn.er',
R. VIm: 1000,
In" 1, s. 15tł - 1617; w.. Jos.towa, Pol.!Skie Zlbtiory eil;nograf.i'C~e w Musee de l'HI(Jmme
w ParyŻlU, "Lud"" t. 46: 1961, s. 4i63 - 4/70; I. Ttwmau, Fl1'a..-ncl\J.<Skie
i wlookie m'UlZea
ettrwgrafrilcrzne, "Klw<lll1ta<1Mk: Hrirsltioirtri lK.ul]JtrUrry Malter'iaI1nej",
R. IX : 19M51,nr 2, s. 3116- 321; B. K.cpciz.yńJSkJa-JIaJWIOTlSIka,
OrgamJi:rocja i d2lialalnaść
,ncz;wkowa M,usee des ATit'S
€It Traditions
Popul.-air€s, "KlwaI'ltallinJilk Hiilsiooid
KlUrltu.ry Malterialnej".,
R. XiI: 1003,
nr 1, s. 200 - 203; tejże, Dokumentacja
muzealna.
Doświadcze1tia
i osiqgnięcia
paryskJie.go Mu;z,eum Ertnogrrafii
Fr<1l7U:WSkiej, "P.I1aIOe Ii. MaiterliJaiły Mutwum Airdheol1rolgiloz.-
272 ,
GRZEGORZ
~AJLSIK.[
odrr>owiedzina te pytania ma być 'po'Il'iiJszytekst artykułu. Jest on wynikiem oooerwacji poczy;nionychpodczas stypendialnego pobytuautO:ra
we Francji w r. 1979. I.ruforma'cjetu za1warte dotyczą sześciu muzeów
zawierających łwlekcje etnograficzne z terenu FraIllCji i mają charakter
przY1czynlkarski,,a ,całO'Śćnie, ,pretenduje do miana opracowania monogTafioz,ne,go.Zamierzeniem au<toTajest przybliżenie polskiemu czytelnikowi francu\Slkiegomuzealniebwa etnograficzneg'o poprzez przedstawienie róiŻnych typów muzeów i wybranych zagadnień murealnych. Omówione więc zostaną:. M'Ul5eenatiouail des Arts et Traditions Popuilaires
w Pary,żu, MUlSeea1lsacien w Stre~bUlf'gu,Musee s'avoisien w Chambery ,
Musee de Bratagne w Rennes oraz Musee CamaT'guais w Mas du Pont
de Rousty.
,Wy.bór tych muzeów dokonany zo.9tał dość przYiPacllkowo,lecz animo
to dobrze odz,w:ierdedła o'hecną sytuację muzealnictwa francuskiego. Zaz,nacza się w niej pT,zede wszystkim duży rozdział muzeów paryskich szczególnie Atp - od muzeówprowiJncjonalnych, prrejawiają'cy się we
wszystkich niemal dziedzinach. Jes1t Ito wynikiem uprzywilejowanej pozycji MI>, które z racji statusu muzeum narodowego jest w pełni utrzymywane, zarządzane i kontrolowane przez państwo. Do osiąg-uięcia tej
wiodącej roh 'W du'Ż€j mi~l'ze przYlczyniła się dzia'łalność dwóch kolej,nych dyr·eMorów, G. H. Riviere'a i J. Cuiseniera, ktÓTZykładli szczególny nacisk na wybitnie ,naukowe podejście do proib'lematyk'i muzealnej, ro:z:szerzają·cją '2illa~nie w rama·ch tPrac Centre d'ethno,logie fran·
~aise 4. Jednak w ostartnrch lata'ch obserwowany jest proces powolnego
zacierania się tych różnr.c, pr~eja'Wia'jący si~ zwłasZlcza w wysta1wiennictwie. Atp ze swoją nO'woczesnąekspozycją stałą jest wzorem .dla szeregu muzeów regionalnych, które szeToko korzystają z wypracowanych
w ParY1żu ~deii metod ,eikspo'zycyjnY'ch(np. Musee de Bretag,ne w R·ennes czy Musee dauphinois 'Vi GrenO'b1e).
negQ i Etnogmaifiraz,nego", Serlia BtnQgraflila:zma, Łóidź, nr 1(7: lam, s. 131 - 1~; L TUirnau, AiYLgielcSk4.e i fmncusk.ie
1J1.iU.Zea
histo,T1iri włókrLenni'c,f;wa
i 'lLbio'rów, "KlwalI"tailnJijk
Hi~toriJi Kultury
Ma,terialnej",
R. XXII: 1974, nr 2, s. 375 - 383; J. Bednarski,
Etnowgia
froiYLCt/..ska. Hrist01T!in, stain, osiq.g.mę'Cli:a, "Luld", t. &1: 191717, s. 47'-74, G. Ska'1!slki,
Działaloość
ruawkowa
OŚorodka E.trnJo;logii FWThC1J;,sk'iJe} w Paryżu,
"I.iUld", t. 614:19i80,
s.235 - 2516, K. iReiJnf'Uis:s, HicStoria porwstarnia mu.zeów etnograficznych
w Paryż'lL,
"Lud" t. 64 : 1.000, s. 37 - 5~.
4 Centre
d'erthnologie
fran~aise,
Cef (Ośrodek
Etnologii
Francuskiej)
to instytucja bardz.o ściśle z,wiązana z At~, która IDieruje wszys.tkdmi ważniejszymi
badan:iami el1morgr.aIfklZJnylm~we FiraflJCti~. Powtsitał w 11". 1~6,6 jajko pr'ac()WIIlIi<a tprIZy Centre
N:a.tWonal de 'la Roohffi"C!he SiaierJJbifJiąlU,e(OŚOOldelkN:arOOlQlwy Badiań Nl3IUikOlWY10h),
zaJmrująiC etzęść bUJdj'!l'l1lw murzeall\ll€łg1O, co sItiw.amza moż1'i/wość jeSłZ'c;z.eblHJŻ<S.zetgo
W\SIPÓłdI2liała:rJiia mięldizyrlm.sJ1;y;t.u!CO<maJ1Jn'eg<o. Wlięcej ill'llfiOlItrnalcji o dlziabaJlnoŚ!Cd Cefru zna1jdrzńe
azy1Je1mJi!k IW pracacll J. Bedn~i~,
EtnoLogia
... oraz G. Sk;al,slkiiego, Działalność
Ośrodka
... OSlbaJbIl'i aoctty.kiuł zaJW'~era aIk!tluaJnYSlClhemalt
oIlgarnzacyjny
Cefu i A'bp.
Tabela por6wnawcza
niekt6rych
Rodzaj
muzeum
~
danych dotyczących
Typ
muzeum
wybranych
Obszar
działania
etnograficznych
zbior6w
Data
powstania
Budynek
muzealny
muzealnych
we Pranej.
Pracownicy
w dziedzinie
etnografii
Data powstania obecnej etnogr. ekspozycji stałej
wybudawany w r.
1969 na cele
muzealne
ok. 80'
1970
Muzeum
I gmach
1. Musee national des
Arts et Traditions
Populaires, Paryż
narodowe
etnograficzne
Francja
r. 1937
2. Musee de Bretagne.
Rennes
miejskie
historyczne
Bretania
r. 1964
adoptowany
bud. uniwersytetu z
pał. XIX w.
2z
lata 70-te
XX wieku
3. Musee alsacien,
Strasburg
miejskie
etnograficzne
Alzacja
r. 1904
adoptowane
kamieniczki
z XVI i XVII
wieku
l
ekspozycja
w przebudowie
4. Musee savoisien.
Cham bery
miejskie
wielodziałowe
Sabaudia
r. 19703
adaptowany
dawny pałac
arcybiskupi
2
S. Museon arIaten,
ArIes
prywatne
etnograficzne
Prowansja
r. 1896
adaptowany
pałac z w.
XVI
-
6. Musee Camarguais,
Mas du Pont de
Rousty
podległe
Parkowi
Narod.
ecomusee
Camargue
r. 1978
in situ zachowane zabudowania
owczarni
l
Obejmuje również Cer, a także dokumentalistów
i sekretariat.
Osoby te zajmują się całością zagadnień tello muzeum.
3 Data powstania
Dualu EtDograficmego.
• Zbiorami opiekuje się naczelny konserwator
muzeów w Aries,
J
2
z wykutałcenia
etnograf,
zatrudniony
w innym
muzeum.
-
4
I
XIX/XX
r. 1978
w.
274
GRZEGORZ
SKALSKI
Ocharakt'erze pOlSz'czególnychmuzeów mówi tabela na 'So273, zestawiająca porównawczo ki]ka dany;oh: typ muzeum, obsz'ar działania, datę
pows'tania, rodz,aj budynku muzealnego, i1iOŚ(~ zatrudnionych etnografów,
charakter i datę powstania współczesnej ekspozycji etnograficznej.
MUSEE NATIONAL DES ARTS ET TRADITIONS POPULAIRES
6, l10ulte M:a!J1Ja,'tm,a
Ghallldi, 75'116 iPa'l1is
Najwięksże muzeum etnograficzne Francji, poł'ożone na zachodnim o'brzeż:u Paryż,a, na skr,aju wie!i.kiego zielonego obszaru Lasku Bulońskiego. Mieści się ono w 12-kondygnalCyjnym budynku z .betonu, stali
i szikła, o wSIPół:ezesnejarchitelkturze zaprojektowanej przez Jeana DubuisiSona (ry;c. 1). W be:zJpo:średniejibliskości zaplecza muz,eurm leży Ogród
Ryc. 1. Musee nationa'l des A,r1;,set Traditions Po:pulaires w Paryżu. W.iJdok z route
Maha,tma Ghaooio Wg diapolZyiywu a:utomrys.
Klaudyna JasiewJi:crl.
BO'ta'lliczno-Zoologic21ny(Jardin d'Acalimatisation) przyciągający swoimi
atrakcjami du:iJe rzesze dzieci i młodzieży oraz dorosły,ch, ,co niewą,tpliwie korzystnie wpływa na ,frekwencję w mU71eum.Budynek zaprojektowany i wzniesiony w latach sześćdziesiątych naszego stulecia nic nie
stra'cił na swej nowoczesnej funk'cjona1lnościo WJiffiogi w zakresie przechowywania, konserwa1cji i udostępniania zbiorów stawiane przez współczesną muzeologię znalazły swoj'e odbi:ci,e w programie użytkowym tego
gmachu, jak i w jego ar'chitelk:tur'ze. Charalkteryzuje ją dwuosiowy poziomy i piono1wy - ukł,ad brył podkreślający dwie zasadnicze funkcje
muzeum: dydaktyczno-rdkreacyj!ną ara'z naukoWlo-konser'wa'torską. Realiza,cja pierwszej następuj1e 'przede wszystkim pO'przez ekspozY1cje- stałą
i czasowe zlolkałizowane w pOZiiomej części budynku, której tylko,
Francuskie
muzea
etThOgraficzrne
275
jedna z w~ech ,kondJ'lgnacji JUikazujesię nad powierzchnią ziemi. Obok sa]
wystawowych 'znajdują się w tej części m. in. magazyny: muzealiów,
książek i zaplecza technicznego, dalej sala odczytowa, tzw. "auditorium"
oraz pomieszcz.enia związane z przyjmowaniem i obsługą ZJwiedzającYJch
5.
DziałwIność naulkowo-konserwatorskaskupia
się w !pomieszczeniach pionowej 'bryły wyrastającej dziewięcioma 'piętrami ponad .płaski korpus
budYnJku.Pos'ZJczególnepoziomy budyniku łączą 'Ze sobą windy osohowo-towarowe, a ta1k'Żie
.awi'e odrębn.e kIa-tiki schodowe (ryc. 2). Dużo ;przestrzeni ;przeznaczono na tzw. "sall1.esde 'consultation et de travail". Są .to
pomieszczenia, w których osoby z zewnątrz mają okaz'ję poprzeq; ogólnodostępne ka1'tateki i katalogi zapoznać się z oryginalnymi do!kumentami wraz z możliwością uzyskania reprodukicji. Sale taikie posiada !każda
Unite i(Jednosbka) muzeum 6 Na uwagę rćwnie:ż zasługuje stosowanie
klimatyzacji przede wszystkim tych pomiest:c~eń, w których gromadzi
się muzealia (ekispozycje i magazyny), dokumenty (w różnej postaci) 7
czy ksią~io
Musee national des Arts et Traditions Populaires swój ro~głos w świecie zyska,ło niewątpliwie dZJięlkiniesłychanie prężlnej działa'lności na'Ulkow.ej, o Ik1tórej,była już mowa I(rob. "Lud", t. ,64, s. 235); mocną pozycję stanowią tu 'Vwłaszcza działania w zakT'esie dokum.enta,cji 8. Ro'zgłos
zyskało muzeum także dzięiki :llo<wo:cześnieskorus,truowan.ej ekspozycji 9
Mimo dość krótkiego, jak na wystawę stałą, istnienia, bo 10 lat, eikspozycja odidziałał:aw widoc:zmyspusób na powstające później wystawy etnograficzne, przede wszY'S'tkilmwe Francji, ale i poza nią, np. w słowackim Martinie. iWydaj.e!Się więc 'celowe, aby poświęcić j.ej nieoo miejsca.
Ek~pO'zycjastała .pre~entuj.e tradycyjną kulturę ,ludową Francji wra-z
z procesem jej przej'ścia IW kulturę indUiStrialną. Przedstawion.e OIbiekty
0
0
5
tacja
SZJc:z.egółowy plam buidY'nJkJu lPUibl'ilk'llje B. KOIpClZyńsika-JawOT!S'ka, Dokumen... , 6. 1412.
W ,S/t,llUlkt:U!I1z,e
or,gtal!'ldimJcyo:nejMip
8
istnieją
cztery podJst~wow,e dlmały 7Jwane
Unite (Jednostka):
są to: Jednostka
Obieidy (Muzealia), J. Obrazy, Jo Dokumenty,
J. Dźwięk. O całej sJ\;ruikituI1ZJeAtlP zolb. G. Sika'lslkli, DZ'iav.zlność Ośrodk,a
s. 2315 - 2137.
7 DQa przyIkłaidu podam,
ż'e malgarzY'n neg,a~YlWó'N i filmó'iW :.majldude się IW dość
dużym pomies:wzeniu
bez okien. Jest ono wyłożone białymi płytkami
ceramkznymi, a wewnąt'l1z ui1mz.ymy,wana jest 'oKiIP'OIw['edIl'ia
dla tego ,roidza1j'Umateri,ałó'W it,emperature
oj wli:lgoltność pOlWietrtz.a. Dostę,p
do maga:zyDJU j€lSt ograni.crrony - ty1Lko
dla 'Wyt7JOOIcronY'c'h
pralColWn,LkólW,w olk.r,e'ŚikJnyuncZ'3L5lie(alby zalPolbiiec I'<JrzJk'lJm.aityrowariliu).
8 B. ~OIpcrzyńslka-J,alwoll"!slka,Doku:rrue,ntacja ... ; G. SlkallSlki, Działalność
Ośrod-
ka ."
9 S!zik.OIda,że ddt.ąid e!kJsporz.Y'Clja
ta nie z0'9Lała 'PJlil.y'bJ.iŻJonanaszemu
mu'ZeaJIl'iotWlUw formJi'e clwćby opiJslu, tak jak z pol\Slkiej C'.zęści wystawy
stałej w MuiSee
de l'Homme uczyniła W. Jostowa; tejże, Polskie zbiory ...
J URZĄOZ.
TECH.l
AUDYTORIUM
SALE
PRZYJĘC
POZIOM
'2
POZ
"
10M
FONOTEKA
STUDIO
NAGRAŃ
POZIOM
10
rONOTE~A
PRACOWNIE
MAGAZYNY
POZIOM
•
BIBLIOTEKA
CZYTELN
lA
POZIOM
BIBLIOTEKA
MAGAZYNY
POZIOM
ARCHIWUM
INFORMACJA
NAUK
,
6
10M
5
POZIOM
IKONOTEKA
POZ
PRACOWNIE
TECHN.
I KONSERWATORSKIE
SALA
WYSTAW
CZASOWYCH
~
AUDYTORIUM
I
EKSPOZYCJA
HALL
WEJŚCIOWY
GALERIA
EKSPOZYCJA
MAGAZYNY
GALERIA
POl10M
.•
POZ
3
STAIA
KULTUROWA
STAlA
SrUDI6w
l:I;'//~
/
/
/
10M
POZIOM
MAGAZYNY
POZIOM
Ryc. 2. Musee natÓ!onal des Art's eIt Trad1t1;ions P.opulaJires w Palryżu. Schemat użytkowy bu<dyu1'~uw pr.zekroju pionowym pOO!Jużnym. Rys. K.!lau:dyna Jasi·ewklz.
2
277
,w zależności od tematu pochodzą z oikresu rt::rwającegood epoki żelaza
do XX wi'e'ku. Są to generalme J"amy merytorycznej zawartości wystawy. Przy talk sZJeroikowyzna'czonym za'kresie o jasności narracji i jednoznaczności odbroru wystawy często decyduje wybór wiodących tematów, jak i sposób irch rea:1ie.a'cji.Lecz lp1'zede'Wszystkim niezbędne jest
określenie, dla jakiej puibli<cznościskierowana jest 'wyS'tawa: dla ifa'chQlwców, czy też odbior'ców niefachowy.ch? 'W Atp zdecydowa'no przy'g'otować dwie różne ,ekspozy,cje, które różnią się między sobą odmiennym
punktem wilCiz'e.nia
oraz poziomem 'wgłęhienia się w przedstawiane zagadnienia, siwarz·ając jednocześnie moiliwości do dowolJ:negodafWlkowania wiedzy przez. samego odbi'orcę. W ten sposób !powstała ikonc,epcja
dwóch wystaw stałych zwanych "Galerie ,culturdle" (Galeria kulturowa)
ara'z "Gailerie d'etude" {Galeria studiów). Pierwsza '.l; nich,zorganiwwana
na powierz'chni 23·80 m2, przeznaczona jest dla szerokiej publiczności,
która ma dzięki niej poznać francuską trady,cyjną ,kulturę ,ludową w możliwie jej najpełnJiejszym wyrazie. Mottem tej Galerii są słowa Claude'a
Levi-8'traussa, które zostały przez ek'Spo:zycjęrozwinięte i wzbogaoone.
Otóż Levi-Strauss spos,trzegł, re ,cała 'cyw1hzacja ludzka ukazuje się nam
w dwóch aspektach: z jednej strony jest częścią wszechświata (univers),
z drugiej zaś 'tworzy go, jest nim samym. Myśl ta iIlarzUlCiłaautorQlIl110
wystawy !koncepcję dVł'U'Członowego
UKazania kultury /ludowej. W .pierwszym, zatytJułowanym "Univers" (:W15ze.chświat)przejawia się stosunek
człowieka do otaczającego go świa'ta natmy, człowieka, który modelując
przyrodę tworzy własną !kulturę opartą na 1iechrrke, wi€'r'Zeniach:i zwyczaja·ch. W drugim członie wystawy pod hasłem "Societe" (Społeczeństwo), ,człowiek 'ten występuje w określonej społeczności, jalko jego element wykorzystują'cy swoje wierzenia i wiedzę dla ce[ów praktycznych,
ol'galJ1izującystosunki społeczne i ekonomiczne, wypowiadający się przez
swoje dzieła artystyczne. Galeria studiów natomiast, to ekspozycja o ,charaikter'ze studyjnym, nastawiona na odbiorcę 'pragnącego pogłębić :swoje
wi'adomości z wy'hranej dziedziny kultury ludowej. OczekJuje się tu naukowców i stuidentów, specjaHstówi amatorów, !którzy pobudzeni i zafascynowani prohlema'tyką 'e'tmologi'Cznąukazaną na wystawie Galerii
kulturowej z,echcą bli:żej się z nią zClipoznać.Galeria studiów, o nie
mni'ejszej ni'ż poprzednia powierZ'chni, znajduje się be:apośr'ednio ;poniżej
Ga1erii kulturowej i komun~kacyjni'e po·wlą7.ainajest IŻ nią schodami.
10 W tj'lm mi-ej.s'clll 'Wy1Jlalda prneidlstalWić aubo<rów
elksipOlzy:cji. Pod ,k!ierOIWJl!iJatlwem
J. CuiseIliier,a 'i pnzy w.slPÓ>ilPoolCynau\k<bwej. G.-H. Riv,iere'a
programy
naulk!Qwe
PI1ZY'g,dtaw.aJi: M. A<nidTail, F. Bea'lllddin, M. Bouieli'l['er, M. BruUlihes-!DeiI·am~lI'Te,
J. Demoiuruet, A. DeslValiJlees, D. G[ijjdk, F. Wux, C. Marrrcel-Duiboilis, E. M:anlll'i,a,nge,
H. RaJullin, M. RiilC'het, M. Sega!len, P. SOI\l[lie,r, S. Tall1dlioo, H. TTemanl:d. Od srt;:l'ony
mUlzOOl1Q1giuclZneje~OiZYlCję
I\lsttaiWił A. DesMal1aees WI1aIZ z asYiSltentJką C. CoMll,
278
GRZEGORZ SKALSKI
W ten sposób schodzenie 'z Ga1erii 'kulturowej w dół do Galerii studiów
może wYW10łaćdodatkowe wrażenie 'zalglęhiania się we własnej ikUJttur,ze,
dociekania, studiowania. Odmienny iCharakter omawianej wystawy zaznacza się przede wszystkim w j,ej 'programie naukowym. Ohiekty tu znajdujące się ulożone są w serie i ciągi ty.po~()Igicznew rama'ch 17 programówomawiającychcałość
tradycyjnej kultury ludowej. Zastosowany
układ analityczno-typologiczny daje odbiorcy moż,liwość pneś'ledzenia
wybranych ,zjawisk w ich w:lJględnej'Chronologii, tj. w procesie ,pr'zyozynowo-skutkowym. Chronologia hezw:lJg'lędna oraz pochodzenie geograficzne :nie mają zasadnic:rego znaczenia.
:Powyższe uwagi o obu wystawa,ch stałych dają już w zarysie pewien
ich obraz. PrzejdŹlilly się więc teraz nieC'odnkladniej po ekspozycji, notując również uwagi dotyczące jej muzeologicznego aspektu.
G a Ie r i a Iku,l t u r
J)
wa
EkspozYJCjaT'O'zpoczynasię wielIką planszą, na której 'widnieje wspomniane już motto C. Levi-Straus-sa 11. Bod nią, :na dużym pullpicie, u!illies:zJczonyjest plan ekspozycji z zaznaczoną trasą zwiedzania. Wiedzie ona
krętymi zaułkami uibwor2JonymiIprzez gabloty i wielkie witryny, nie powodując u widza, dzięki swej różno'rodności, zbyt znacznego zmęcz€ma.
Przyczynia się do tego również :merytory.czny uikład ekspozYcJi OTazjej
plastyczna aranżacja. Jak już wyżej nadmieniono, całość Galerii kulturowej podzielono w myśl idei Levi-Straussa na dwie 'Części: "Wszechświat"'
oraz "Społeczeń'stwo". Wewną'trz nich 'wyróżniono 'tematy.
Dział "Wszechświata" rOZlpoczynatemat "ŚrodowiSko ,l histoJ"ia" (!Milieu et histoir,e). Ma on umiejscowić Francję w 'pT,z'es,trzenii czasi,e, ukazując historię jej !kultury od ,epoki żelaza do czasów współJczesmych.
Eksponaty ulkazująoe zasadni'cze kroki w rozwoju cywilizacji luzupełniają mapy poświęcone geolog'ii i geogralfii, a ta'kż€ zrugadnieniom antropologic~nym, prehistorycznym, lingwistycznym oraz ioponimitcznym Francji. W dwóch gablotkach, w sposób symboliczny, przedstawione są narodziny, TO:lJWójiprzemiany fJrancuskiej kultury ludowej. Rozszer,zeniem
tego tematu są dwie diaporamy, ij.zestaw przeźrOiC-zy,których wyświe11 "Toult<e civi,II~SIat'i!O<I1
,hulrnarine, aJusl;;;ihiumjj1,e soiJt-'eille, se pre.oonte sou,s deux
aspects rnajoo'I's: d'une part elle eBItdaJDISl'u/l1jiv€ll1sd'aJU:tJrepart elle est 'e1:Je--meme
wn univers. Eil~'e eSlt daIlls l'unIiJv,ers', ce q.ui S1~i.e
d'abotrd qu'elll,e s',insere darus
I.e terIl!ps et J'es'PaJcoe.Ens<uJte qu'el[e s'alrtJilClUll,e
a~ec lia ooltu[l'1e.p'hy;s~que. Endi~n que
ses mem:bres sont eux-lll1emes d ~s etres bil()1;(]g'iques, dont la s'ooeieite rytihm'e par
ses usages la naissance, l.a croLssance et Ie decllin. Mais aussi cette soch~te constitue elle-merne
un univer.s, avec ses divisions, ses repartitions,
ses hierarchies
et ses ldi!s. Et cl['e eng,endre des oeUlVtr,eIS
dans lesqu€QlJes eille s'e r'efiete et qu~ ill1flu,em 'sUJrson dev.eil'OIPpe«nenJl;·"
:Frarncuskie
muzea
279
,?,tnog,rafriczrne
Hanie widz mOlŻlesam uruchomić 12. Talkie ,diaporarrnymontowane są ponad ga1h1otami(na wysokości ok. 3 m), 'Co umo.miwia oglądanie przeźroczy większej grupie zwiedzających; towarzyszą one prawie wszystkim
sektoJ"om wyróŻJnionym 'w ramach :tematów. Zdjęciom towarzyszą ozęsto
ta/kże teksty ohjaśniające.
Drugi temat, już o charakterze wylbitnie etno1logicmym, pod wspólną
nazwą "Technik'i" {Techniques), zawiera 12 sektorów, w !których ukazano, jak 'człowiek rw ,ciągu swej długiej historii 'Przekształcił OIta'czającągo
przyrodę, zaspokajając swoje 'Potrzeby związane z wyżywieniem, -własnym bezpieczeństwerrn, pnz.emiesZlczaniem się i transportowaniem wytworów własnej pTacy. Ten fJ"ag:ment ekspozycji symbolizuje topór ciesielski ,(doloire), !którego wyS'Oik:a
funkcjonalność, przy równoczesnej trudności w użytkowaniu, najiepiej charaikteryzuje ,epokę pracy ręcznej.
Oto tytuły Ipos:lJczególnychsektmów: "Zibieractwo i ł()lwiectwo", "Rybołówstwo", "HodOWlia","Od zboża do 'chleba", "Od winogrona do wina",
"Od wełny do ubrania", "Od ikamieniołom!Udo hudynlku", "Habitat i wyżywienie", "Tra1nspa:rt". OgTaniczony rrn'i'ejscem nie mogę doikładniej
przeds'tawić ,zawartości kolej:nyJch seik1:orów,'choć niek.tóre z nich !pełniej chara!kteryzuje ich itytuł, np. "Od :lJborża
do chleba". PraJgnę jednakże
zwrócić uwagę na nowe e1lemerrty ekspozycyjne tu 'zastosowane. Obok
diaporam niezmieI1nie cieikawyJIDsposobem ukazania lwybranego problemu jest tzw. unite ecollogique {jednostika ekologiczna). J'est ona rezultatem przyjęcia !ideologii mU:lJe'ologilcznej,wedle której :muzeurrn'etnologrczne nie może się zadowolić rolą magazynu obiektów. Jego oe:lem nadrzędnym jest ożywiać te obiekty, umieszczając joe w takim konte'kśde, aby
nie sprawiały wrażenia martwoty i skamieliny. Chodzi więc o to, a'by
na w)'LS"ta'wie
etnologi,cznej możiliwie wi'ernie odtWOT'zyćrelacje zachodzące między różnyJIDi przedmiotami ojlwywołać u odbior'Ców Wlrażenia a!Utentyczności i pełnego odbioru prz'eikazywanych treści. ,Właśnie temu
-celowi służą owe jednostki ,ekologkzne. Są to swoiste teatry muzealne,
które uxucharrniane są Iprzez widza za 'Przyciśnięciem guzika. Przygasają
wówczas światła i na scenie, którą stanowi wnętrze w,ielikiej witryny ze
zrekonS'1Jruowanymdrobia,zgowo np. warsztatem S'tolarza, odgrywa się
wspaniały spektakl. Bralk. w nimeo prawda żywych aktorów, lecz ZMtępujeich 'światło, ,które 'wieTlnenarrraeji dobiegającej z głośnika a:raz e;fekt{)lIll akustyJcznym, Ik.rą.ży.po 'Sce!I1'ografii
wydobywając z półmroku odpowiednie przedmioty. Odtwarzane z taśmy magnetof.onowej opowiadania
są naj'częściej wypO'wiedzJiami osób nieg-ciyśzwiązany;oh w jakiś 'S'pOsób
I
12
Diaporama
ty.aznym
składa
w)"Świeltlenillu
się z rzutnika
typu Kodak-Ca'ITousel
w5zysltlk1iJC'hprrz:eź.r1crozy
moClZ)'1Iln~e
powraiCla do pOlZycjii wyti,śiCiiowei.
~O
i ekranu.
5i1Jtulk) mage.lz.ynek
Po automal'1JU!truillm sa-
280
GRZEGORZ SKALSiKl
z prezentowanymi wnętrzami, a więc np. sto_z Oipowiada o wyrobie
łyżek dT-eW1Ilian)'ich,
które produkował dawniej w 'ZT€lkonsiruowanym na
ekspoz)'icji warrsztacie, podobnie jak kowalI, którego !kuźnia obecnLe znajduje się na wystawie, snuJe opowieść o sztuce prodUlkcji podkowy. Nastrój autent)'iczności mają _potęgować efekty akustyczne, !będące odgłosami życia wiejsIkiego 'i pracy ludzkiej, np. piame !kogutów, piłowanie 'czy
rąbanie drzewa, kuci'e żf1aza, czy nawet dojenie !krów. Spektakl trwa
około pięciu minut,a taki<ch jednost8k~kolog1cznych w temacie "Techniki" są cztery. Pierwsza - JWramach s'ektora "Rybołówstwo" - przedstawia autentyczny sta.tek ryba'dki znad La Manche, który odpoczywa na
piaszc.zystym bTZe<gUmorza podczas odpływu, a marynarze dokonują
niezbędnych napraw i prac -porządkowych 'Przy s'ta-1Jku.Drugi spekta1kI
obejrrzeć można w s:eiktO'r:re"Od drzewa do warsztatu". Jego treść stanowi wyżej już wspomniana działalność stolaTza z departamentu Maine.
Obok, w trzeciej jednostce ekolog'icznejznajdującej
się w sektorze "Kowal wiejski", widz ma oikazję za-poznać się z całyminwentarz.em kuź.ni
(dep. Hau!tes-A[pes), jak i tokiem prodUlkcji podkowy. WresZ1ciezasadniczym ,trzonem sektora "Haibitai i wyrżywienie" joestkolejna jednostka ekologiczna, !którą tworzy wnętrze i:nby wspó1'nej w domu bretońskim (dep.
Finistere). Rozgryw1ają się tu sytuacje dnia powszedniego począWlszyod
rannego prrzebudzenia przy pianiu klOgUitów,poprzez przygotowywanie·
posił1ków, po wioeczorny oopOlCZyne'k.Wszystko z ikomentar~m dawnych
właŚiCidelidomu.
Pierwszą część ekspozycji zamy1ka temat .,Zwyczaje i wierzenia" podzielony na cztery sektory: "Od !kołyski do ;grO!bu","Mitologia !ludowa",
"Swięta" oraz "Tradycje chrześcijańSkie". ,Wystawa ukazuje 'zwyczaje
i wIerzen'ia jaiko wainy element !kultury, który si'lnie odidziaływuje na
biologiczny Tytm ,człowieka oraz na Toczmy cykl agTarny. Są one wyrazem ciągłości międzypokoileniowej właściwej -tyliko gatunkowi ludzIkiemu. Towarzyszą lane Iczłowiekowi we wszysiJkiah wainych momentach
życia Todzinnego, jak Jillrooziny, małżeństwo 'i śmierć, Iktóre są pretelkst-em do 'Urządzania wielkiJch zgromadzeń rodzinnych. W !Życiu społecznym ważną I'O'lępełnią święta o 'charaikterze sezonowym związane z życłem mIni-czym i pasteTSikim,świę<tacykłu kaJlendarzowego, jak i święta
oikoHcznościowe, np. delkoralCjaordeTern Legil iHonorowej. Mitoslogię reprezentują różne istoty nao1;U['a'1ne
li nadnaturalne wymyślone przez człowieka, jalk sm~, wi1Jkołak, czaro'WlIli.ca,dalej przedstawiono sylwetki
owianych legendą dwóch boha'toerów francuskitch - Napoleona i Poilu
oraz wybór przedmiotów zdobiO!llych znakami symbołk-znymi. Miejsce
religii -chrześcijańskiej w wierzenia'Ch ludowych i jej '{lTzek'Ształicenia
obrazujoe sektor czwarty. Tu ikońlczysię ,~Wsz-echświat"- pie:rwsza -część
Gall'erii ikulturowej. J-eśli zWiedzający poczuł się 7JIllęczony,to może od-
281
pooząć w specj,a'lnie zaaranżowanej sake wyposażonej w miękkie siedziska. Tu może zapoznać się z 'pianem da'1szejekspozycji, która nosi nazwę
"Społecz·erusiwo".
EkspozYlcja "Spolłeczeńst,Wio" rozpada się na 'trzy tematy: "Praktyki
mag~czne" I(Pratiques), "Instytucje" t(Institubons) i "Twórc:z;ość artystyczna" {Oeuvres).Zgodnie
z początkowym mottem C. Levi-S'traussa, ta
część ekspozycji poświęcona jest prZJedstwwieniu 'cywi'hzacji ludzJkiej jako
wszechświata, jako wewnętrznie spójnejzbioroWlOści ludzkiej. "Praktytki
magkzne" rozpoczynające wystawę bazują rna syst'emie wi'erzeń, według
któr)'lch otalczają'cy ludzi wszechświat nie jest wobec nich o!boję1my:lITlo~e
przynieść niesz,częśóe lUlb ,powodzenie ludziom i .~ch dobylJkowi. T·emat
ten, pod znakiem podkowy, lQIIlla1wlia
kolejno "Czary i wró<żby" oraz "Zapobieganie i uzdrawianie". Oba sektory ukaz11ją proiblemy 'tak pod kątem mag1czno-T·erliJgijill)'lID,
jaik i naulmwym.
Na kolejny temat 'pn. "Instytucje" składa się sześć selktOTÓW:"Gospodarstwo - l'Aubra1c", "Targi, jarm,aTlki, kolporta,ż", "Wspólnoty wiejskie
w Cha,til1onnais od 'czasów Rewolucji", "Rodz,ina", "Le Mont - przysiółek wsi Faucigny 'w Haute-Savoie", "Cechy ,czeIJadnk:z;e"(ColITllpagnonnage). Sektory te, o dość .zróimicowanY'ch za'kresa'ch, mają 'pTzed:stawić
dwa 'zasaidniJcZJe
tYlPY instyl\;ucjichara'kterystY'cznych
dla społeczenstwa
tradycyjnego. Typ pierwszy cechuje ,to,że pokrYIwa swym zasięgiem
pr~estrzeń !Ciągłą,zwaTtą (espa'oe ,cOlntinu).J.est ona reprezentowana: przez
wspólnotę wiejską o ciągłości w Talma'ch jej granic terytorialnY'ch, pr:z;ez
targi o 'ciągłości w granicach swej !koncesji, 'przez dwa .przytkłady organiza'cji Tolnkzo-'past,ersl1dch w kubrac ci. w Sabaudii I(ISavoie)o .ciągłości
gmnica'chich wiosek i stref pa'stwisllmwych. Drugi Ityp instytucji ,charakteryzuje się obejmowaniem przestTzeni nieciągłej i(espalce discon'tinu).
T'e z kolei są rozpatrYJwa1nena przykładach: l'odziny, rozrzuconej pomiędzy wsie siecią poikrewieństwa; kolport,ażu, 'któr'ego pojawienie się jest
kTótkotrwałe; .cechu Iczeladników, IktóT)'lchsiedziby są rOZlI"zUlcone
po ,całej
Francji. ,W tej 'części 'e'ksipozy'cjispo1;ylkamy się również z dwiema jednostkami ekologicznymi. Jedna z nich lutworzona w ramaich pierwszego
sek1Jorapr:z;edSltawia'codzienne 'żyde pasterzy podc.z'as wypasu stad w górach oraz 'prace zwią'zane z wyroibem sera. Scenerię stalno'wi wnę'tT'ze
zrekonstruowanej i~by chałupy pasterski'ej sprzed 1914 r. Podobny problem ukazano w drugiej, a szóstej na Galerii, jednostlce eikoilogicznej
będącej fragmentem sekt'OTa TO~pa'trują'Oego pas'teT'S1kąorganizację wsi
sabaudzkich zróżnicowaną ze w:~ględu na środowisko naturallne oraz stosunki społec.zne i rodzinn€. Obo:k wielkiej gah10ty prezenltująoej ró2me
zajęcia mieszkańców przysiółka Ie Mont podczas zimowy'ch śniegów i letn1ch sianokosówzaaranżowaJnoWlnętrze
szałasu alpejskiego, w kJtórym
odb)'lWa się .produkcja SeTa. iPoryikiwaniezwieTZąt, odgłosy pracy, !które
w
282
GffiJZ!EGOiRZ
SK,A)LSK!
towarzyszą \komentaTZ!owisprawiają złudzenie :uczestnictwa w rozgrywają1cejsię soenie.
Kolejny temat poświęcony jest :twÓT<C~ZO'ści
artystycznej w tradycyjnej
kulturze ludowej. Składa się nań 7 sektorów O!maw1ającY'chróżne przejawy żyda artystyczmego. Przegląd rozpoczyna sektorr "Zabaw", w którym skupi<)llo się ty]n{o na przedstawieniu 'popularnej niegdyś zabawy
w strzelanie z łUlku. Obok:za>gadnień technicznych ulkazano także obrzędy i organizacje związane z tą zabawą. Tematem Inastępnego sektora są
"Widowiska", lktór,e towarzyszyły młodym i dorosłym ,ezło:nkomspołeczności lokalnych już od ozasów starożytnych, ::-ozwijają'csię po 'czasy nam
wS'półrczesne.Chodzi o cyrk, widowiska jalf(ffiarczneoraz marionetiki. Sektor ten ipoprz'ez swą niezwyikłą ibarwność, sposób narracji i wreszcie
przez swą tematyikę ,b[is'ką !Współczesnemu odbiorcy francuskiemu, w7Jbudza duŻJezainteresowallli'e, szczególnie dzieci i młodzieży 13. Może on stanowić dla widzówoel sam w sobie dzięki z'Jrganizowanej 'tu jednostce
ekollQ;gkznej,która ożywia maTione~i w ulicznym przedstawieniu sztuki
"Prz€pTowadzka Guignola" . Marionetki są 'l'ównież bohaterami w !kolejnym sektorze poświęconym "Lit€raturz'e". Ilustrują one w formie jednostek ekologiczn)11Chdwa główne rodzaje literatury ludowej: bajki i legendy. Pi'erwszy tealtr maTionet8k poświęcony jest 'bajce "Petit Pouoet",
a drugi leg'endzi'e o cztere,ch synaich Aymona (Fi[s Aymon). "Taniec" to
temat kolejnego sektOTa. Ekspozycja 'ukazuje rMmoTodność jego funkcji
i forun, wytkorzystując przy tym Hdm o nowym tańcu z Kraju BaSków.
Film tten odtwar'zany w magnetowidzie moźe uruchomić każdy zwiedzający. O wszechobecności muzyki w społeczei1Stwie mówi sek'toT "Muzyka". Duże wrażenie robi ogromna WItryna, w !której uikazano, jak muzyka, w najróżniejszych !formach tOWlaTzyszywszys1Jkim dziedzinom iycia
człowieka, od dział.aa'ności'produkcyj'nej, przez wierzenia, zwyczaje, dziaJa.lność iIlS!tytucjonalną, po twórczx>ść artystycZ'ną. W,itryna wY'posażona
jest dodatJkowo w stanowiska 'ze słucha wkarni, w których na żądanie
mo'żna usłyszeć wyfbT'anyprogram etnomuzyko:lO'giczny 14. Szóstym z ikolei
S€lktoT'emjest "Ubiór", rw którym 'PrZJedstawiono zagadnienia 7)rórż:nicowania ubiorów ludowych w zależności od olkaliozności jego uży1Jkowania
{ubiór roboczy - strój}, od wieku I~dziooko,dziewczyna, 'kobieta-mężatka) orazzróżnicowaiIlia geografkzme<goI(na rprzykładzie Bretanii). U!k.a'zano
13 KOIn'tY'IliUaJCjąwiK.ioWliJSlkjammlalPClzmyclh są
KiultiUlfallnycm inn. G. POl!nipirlou W iPalfyrliU. ROi.
minnów, Sliłac;z;y, połyka,czy ogJnia itp., których
ścią. Bez ich obecności
nie odbędzie
s.ię także
jak np. doroczne Targi A,rit;ystyczne "Les Fetes
oha.dami 14 IJipca .ZiaJbawy lJudoowe.
14 Por.
G. Slk;aIJJSk1i,
DZliaWlność OśrodJoo. ... ,
wysltęjPY na :pIla:cu PMOO Den'tI1Ucm
się .tacm bow'iem od srzJtuikJmiJst11ZÓlW,
pod<azy cieszą się dużą popularnożadna masowa
impreza
ple:nerow:.l.
du Pcmt-Neuf",
czy związane z ob-·
s. 24'8, plM. 37.
Fra=sk,ie
muzea etrwgraficzrne
283
również ewolucję i zróżnicowanie jednego elementu stroju lkob~ecego,
a mianowicie czepka. Ostaltnim wreszcie sekltorem w ramach ternatu
"Twórczość artyS'tyczna" są "SztUJki wizualne" (Arts visuels). PTezento;wane na ekspo'zycji wspa1niałe bogactwo obIektów użytkowych o forma'chartystY'Cznych oraz dzieł sztuki ludowej ilustruje mnogość 'Zk\!gadnień omawianych w ramach wydz'ielonych 'Zespołów: "Sztuki stosowane",
,,8tY'le", "Człowieik, czas, przestrzeń", "Sztwki pl'as'tycZIle". Zespół "Sztuk
stosowanych" eksponuje przedmioty wytkonane 'Z różnych materiałów
przy u~J71ciurÓ'Żmy'chtechnik, dają'cych w rrezurta<Ciewrai;enia artystyozne. Zagadnienia niezmienności OTazrOZjpows.zechnianiasię form są tematem drugiego zespobu. RO':l1P'3trywanesą one na przykładzie stylu geometrycznego, Iktórego źródła sięgają w daileką starożytność, lecz który trwa
niezmi'ennie do dzisiejszego dnia w S'poleczeństwa1chroI ni'czo-pastersk ich.
Interesujące są również te momenty ,ekspozycji, w kt{>rych mówi się
o wpływach sztuki oficja'lnej na s,z)tulkęludową. Zespół "Człow~elk,Iczas,
pr.zestr.reń" ilustruje proces powstawa'nia świadOlffiości i samookreślenia
się 'klasy 'chłopski'ej, sZ!Czególnie~zaśbogatego 'chłopstwa. Przejawem tych
procesów 'było 'Coraz częsits'Ze,w okresie pnł. XVIII - ;połoXIX w., pojawianie się !przedmiotów zdolbionyrchdatami i na zwis!kami, scenami z życia wieJskiego, symbolami, :które pełniły ,z czasem fumlkcje herbów. Os'tatniz,espół "Sztuki plast)1lczne i grrafiozne", obok gal'erii sztychów i obrazów, zawiera również przedmioty trójwymiarowe uJkazują,ce,że twórczość
·ludowa w pewnych pUJn'k:ta'chwyrmyka się wszelkim naukowym 'klasyfikacjom. NLczym nie skrępowana wyobraźnia i zapał twór'czy sprzyj.ały
oryginalnym 'poszuikiwaniom artystj'lcznym Itwórców ludowych. Jako
pr.zykład mogą służyć kTzyże, 'k1-ucyf.iksy,butelki z wmontowaną Pasją
czy obrazy-relikwiarze. Nawet \przedmioty użytJlmwe, jak tabakieriki czy
łyż:ki, mogą być dzięki swym wartoŚicrom artystycznym foI'\IIlYizdobnictwa na równi traktowane z wytworami sztulk plas<tyczmych.
Koń'0owym e1,emerrtem ekspozycji Galerii 'ku1Jturowej jest IPrezenta'cja
tematu "Francja na świecie, świat we FTancji", !który !bazując na przykładzie jedn~go zjawisIka kulturowego ja!kim je>t jazz, rna .zwrócić uwagę
wildzowi [lIanowe 'prądy kUJlturalne upowszechniająoe s'ię na ,całym ś:wiecie.
Na 'zakońcZlenie tego z konieczności 'pobieżnego opisu joe'Szczekilka
danych. Wystawa zorganiwwana na powierz'chni liczącej hlisko 2400 m2
.zgrOlffiadzi~a
ponad '2400 oJbie'kl\;ów
i dokumentów w gablotach, lIla ściankach i diaporamach. Nie wliczono tutaj około 4000 eksponatów miesz,czących się w jednostkach ekoJog'icznych, w których liczba oibie1m;ówwa/ha
się od 40 do 1200. Trasa zwiooZiania jest dość 'Zawiła i nie ma chyha
odcinka prostego dłuższego niż 10 metrów. Orientacjęzna,czni'e ułatwiają
oznakowania ,tematów, sekrtorów, a Inawet i 'posz1czególnych gablot i witryn odpowiednimi symJbolami lk'Zbowymi. Widnieją one na obu wielikich
284
planach ekspozy'cji (o których była wyżej mowa) oraz na dwudziestu
małych planateh zlokalizowanych na trasie zwiedzania. Istnieje rÓW1Ilież
możliwość do'tancia do dowolnego selkltora wystawy bez konieczności
prZJechodzenia prZJez całą wyswwę. DOkonać tego możnawy'korzystując
biegnącą dookoła ekspozycji obwodnicę {circulation peripherique). Ga,lerię zwiedzać mO'Żma'indyw1dualnie, bez !Żadnegoprzewodnika. Informacje
zawarte na planszach zamieszczony,ch obok gahlot w zupełności wystcm-czają prz,eciętnemu w,idzowi. K:aliklyobiekt zaopatr2lOny jest w swą wizytówkę wraz ,z numerem inwentarzowym. Można również skorzystać z drukowanego 'Przewodnika po Gallerii lku1'turowej 15, który zawiera ogó,lny
komentarz do poszczególnych !tema'tów i sektorów. Zaleca się w lIlim
zwiedzanie ekspozycji w cmsie kilIku pdbytów, stosownie do zainter'esowań, dysponowanego ,czasu oraz sposobu oglądania. Pod względem 'plastycznym ekspozycja !robi duże w!raŻ€nie na zwiedzających dzięki stosowaniu różny'ch rozwiązań. Całkowi,cie wyeliminowano światło dzienne,
w związku z czym uzyskano możliwość dowolnego, c'elowego aperowania
świa,Uem sztucznym. Na całej wystawie ZJastosowanojednolity szaro"'stalowy kolor tła dla eksiponatów oraz wykładziny podłogowej. Ko1or ten
z jedJnej strony ze względu lIla swą neutra'1ność poltęguje wraż,enia pł-asty1czne, z drugiej zaś -ze względu na jednostajność sprzyja szyljki,emu
zmęczeniu widza 16. Natomiast jeśli chodzi o sprzęt ekspozycyjny, Ito 7lrezygnowano niemal całkowicie z gablot wolnostojących na rzecz gaJblot
,i witTyn twonący'ch śdany i przegrody.
Ga'1eria
studiów
Jak jUiŻ uprzednio za7JllJaczono,wystawa ta \przeznaczona jest prz.ede
wszystkim dla osób zawodowo zajmujących ;;ięetnografią, jak ,i dla 'tych
nieprof'esjonalistów, którzy pragną rozszerzyć i ujpoTządkować swoje zainteresowania problemami lku1tury il.udowej. Przygotowano dla nich 17
programów illauJkowych,z których 4 'Posiada da.lsz.e\podziały. Są to: "Historia", "JęzykoznaWS'tWlO","O.flganiza'cje społeczne", "Habitat", "Technilki zdobywania pożywi,enia": "ZbieradJwo-Lowiectwo-Rybołówstwo",
"TranspoTt wiejski", "Techniki produktej.i pożywienia": "Rolniotwo-RodowI1a", "Techniki prze'twórcz-e", "Zycie domowe", "Wierrenia i zwy15
Musee national des Arts et Traditions PopuJaires. Galerie culturelle, Editions
MulSees Nalt'ion.aux,
PariS Ob.iI'JW.)., SIS. 16, w ser~i "Petits
gudides
d€ls gI1aI1!ds musees",
25.
16 N:ielktÓTllY wtiJdJwwie rwyrpaWIiada!ją
OOIW1e1t opinię,
że zwie<i~jąc
ekoSlPQ4ZytCję
ocmoszą
wr.alŻenie pme<:ihołdrz.enOO ,prtZl€lZ SiWoi:sltą fa'brytkę. Półm!rQ!k, punlktolWe ŚlWiiatła, ~a!sem
I1UC'hoane, przy!tłiumlione
róooe odgłosy,
jedl1J()ll'ilbość wysltorQ,ju iP"Ia.stytCzoneglO W1SlzYlSibkJo itJo slkłalda stię na to w["~el1JiJe.
de
la Relmioll1 des
=
Fr.a1l;C1J,skie muzea
285
€mografdczme
czaje", "Strój", "Gry siłowe i .zręcznościowe", "Literatura", "Muzyka",
"Tanie'C", "WiJdowiS'ka": "Zy1cie jaT'Illar.cme-Cyrk-Marionetki", "Sz·tu!ka
ludowa": "Grafika-SZituJki pla'Styc~ne". Sz,eść spośród tych programów
przygotowanych z,ostało ·z pominięciem materiału zabytkowego {por. plain
Galerii studiów, ryc. 3).Zasadnrczy trzon 'ekspozycji stanowią wie,l'16e
witryny (ok. 20 m długie) mieszczą,ce setki muzealiów. Układ obiektów
w ramach 'programów ma chaTa!kter analityczno-ty;polOlgiczny i wskazuje na funkcje tych przedmiotów:.. (Prócz tego, programy uwzględniają
dokumentację przekazywaną obrazem i dźwiękiem w specja1nie do tego
celu urządz.onych kabinach. Znajdują się 'one na obrzeżu sali. Przeds,tawiona tu dO'kumenta'cja audiowizualna U1kazuje postawione problemy
w ujęciu historycznym i geograf,j,cznym. Kabiny wyposażone są w automatyczne 1M'ządzeniado przeglądania przeźroczy (visionneuse) 17, magnetowidy 18, magnetofony 19 oraz albumy fo,tograiiczne 20. Wrac.ając jesZJcz.e
do aspektu muzeologicznego pTezenta,cji muzeaEów, trzeba podnieść wysoką jej or.ganiza'cję i czytelność. Obiekty, ułożone ściśle wedle tY\POlogicznych !programów naulkowytCh,są widzowi systematycznie wyjaśniane.
Na froncie gabloty znajduje się lilSta informacyjna (oommaire) 'Prezentują'ca merytoryczny program wraz z głównymi jego podziałami. W dole
gabloty umiesz,czone są etykiety (etiquettes) odwołujące się do tych .podziałów i wprowadzające nowe. Kaidy stopień podziału jest oznakowany
odpowiednim symbolem li<Czhdwym.Przy eksponatach widnieją krą7Jki
z numerami pozwa1ającymi identyfikować je z pos2'JCZ€lgólnymi
podziałami. Poszerzone informacje o o'biekta,ch przynoszą katalogi a'1bumowe
umiesz'czone w wyzna'czonych miejsca'ch w środku ka7ldej 'ułicy' (por.
ryc. 3) 'zwanych logette. iNatomiast naukowe OIbj,aśnieniaido poszczególnY'ChIprogramów .z:awa<rtesą w tomach serii przewodnrków eino,logiczIllych. Obok 'tekstów podstawowego komentarza /katalog obejmuje fotografie wskazujące na funk1cję przedmiotu, bardzo przejrzyste rysunki
'wybranych o.bielktów, mapki z zaznaczonymi zasięgami różnych zjawisk
kulturowych oraz wskazówki hiJblliograificzne. Wartość tych !katalogów
zaznacza się również w sferze pozamuzealnej, gdyż mogą one być wykorzystywane jako elementarne ·pod:ręczniikilub miniencyklopedie. Na za11 WyŚWlietJl:ane
tu
serie
20 d'ba\pazy\tywQw
Obral2lUOą
temart; za
1!ronogJra.ńiJcrzmycih preloonlt<OIWanj'leih w Ul!daidJz;i,ec:h'I1Ol!looogi<mmym.
18 Sczieściommllltawe
fi'lmy
dŹiWli~cxwe
d!oSkoooil.,e UlZlulPełruialją
Ulkawują;t
l'
pomocą
wyJba'any
m-ótdel
pt'o!b[em.
gJ w J)l'OOes'iep<J\W'Sltlawamria i fulIik.c-jonawanli:a.
Na@1aJI1'La klQlffie!1ltlal1ZY tOlw,arizy:s!Zą wylświetlaniu
dialPolZy1;ywó\w,
a na(glI'a.nLa
.mulZy1kJi, w program'Le "Muzytka", iWs'kal2lUÓą na jei I1O'ZJldJcrzm,ef<unkcrje w $Ołec~ń-
srtJwie.
2l\F~afde
5lZK'ZIeg6łOlWj'lch
r·cmSlZerrzaQą program
w pOlwiąrz..anńlu
z geogJra<fią
naukowy
.Z'j~
poprnelZ
uka.zyw.a.u."'lIie p:roił)1ernÓIW
Iku'btUJI'iO'WY'OO.
286
GRZ:E)G()RZ
Ryc.
3. Mu.see
na¢JiOlncl
PIlan
des
SKALSiK.I
Am, et TradlitUJoJ1is P,o(puilaJire's W Pary~u
elksiPorLY~Ó,i GalleroiJi sl:OUJdió\W
Wg M. J. Brunhes-Delamar>re
i H. Hairy,
ture, Editions
des MUJsees
nationaux,
Paris,
Kaaudyna
Jasiewkrz;.
P.I"Ogr.arrn
Techniques
de production:
1971. Guides
ethnol{)g~ques
GaIb'LoVa
l. HriJ9tor.ia
l" .3
2. JęZy1kmmIalW.stlwio
3.
l'agricul415. Rys.
Org<lniJzacje
19,21
4Jl
społeczne
4. Habi,tat
'5. T,oohn~ki IZJdiOlbyrwania poIŻyrw1enia
,a) ZbieralcitJw()
b) Lowli,edtlw,b,
c) Ry'bołóJWJsII.lw()
6. Tr ans!pOII'It wi,elj,siki
7. Teoh'IJJtki produkcj.i
b) Hoido~
8.
T,echniJkIi pme!t1wórc~e
g,. Zycie domOlWe
12.
13.
i z;wY'ClLaje
GirY si~O'W'e i Z1Ię0zno'Śdowe
LiteroItura
lVllUlZy.ka
T·aIlli,ec
,W,iJdOlWillsOOa
a) Zycie
4, 5, '6
7" 8., .gr
6
jammar.wne
b) Cynik
c) Mani'onettikd
17. ,Sartiulka liUidoJWla
a) G.ro;fiiJka
Ib) S'ZJtiUlki plalS!t ylC7Jne
8, W, 12
13, }'5, 17
14, .Ji6, liS
10, 111, 11l
131, 111, ilS
20,~,M
Hi, !l7
,?6,.28,'3Q
U3
19, 20
311, ,3~
2il
14.
15.
16.
21
4'
IPoży'WioeIllila
a) RolIl1icltlw;o
10. Wuenzenia
ll. Strój
2
2
2
3
3'2,34, .36
2B,25
35., 3li", 00
27., ~9
212
38,LW
22,23
38, '4(Ą, 42
2i4
38, 40, 142
44
4'6
Francuskie
'T1W.zeaetoograficzrne
287
kończenie prezentacji Galerii studiów ,ce,lowym chyha !będzie przy\bliżyć
dla przykładu jeden z siedemnastu pro@ramów, ukazując Jego nacz~lne
idee oraz sposób i'ch realizacji. Dobrą tego dustra·cją jest po'Cł:program
"Ro·lnictwo" w ramaeh 'Programu "Techniki p.rodulkcji pożywienia".
"Rolnidwo" zajmuje trzy gabJoty oznaczone numerami 4,5, 6. Celem
ich j>estzilustrowall1ie ~hronologii różnych prac, jaikie r'olni.~ musi wykonać w ~iągu roku. Dla osiągnięcia podsta-wowego zamiaru, jakim było
ukazanie klasyfikacji typologi,cZinejoibiektaw, ,zrezy:gnowano z uwzględnienia problemów zwyczajowo ujmowanych w z,akresie rolnictwa; dotyczy to zagadnień związanych z charakterystyką roślin uprawowych, itch
'Pochodzenia, zasięgów geograd'ic:zmychitp. W związku z tym wzięto pod
uwagę tylko rodzaj pracy, jatką należy wykonać: ;przygotowaniezi€lffii,
koszeni'e, młócenie '" Podstawa k1lasyfilka'cjijest więc opaTta na ogólnych kryteria'ch morfologitcznych niezależnych od specyfiki narzędzi
i urządzeń. Jatko narzędzie (outill) okreśLa się przedmiot połącz'ony z dwu
zasadniczych częśd: pracują'cej oraz luchwytu, rą'C:zlki;natomiastUJ:",ządzenie (instrument) to połączenie większej ilO'Ściczęści przeznaczonych
do zwiększenia wydajności części pracująlcej. Przeprowadzona klasyIfilkacjadotyczy cech podstawowych naTzędzi i urządzeń, np. forma, strukturaczy
lCięri;ar.Oto jak wygląda podział podprogramu "Rolnictwo"
w Ga!lerii studiów (wraz z odpowiadającymi mu sY1ffibolami):
Część pierwsza: Pmce rolnicze
GaJbLota 4
PrzygotOlWJaJnlie gleby (preu><1,ra!t11on
du s'o1 et de WiI1 env'ironnemenlt)
11
Narzędiz;ia ręczne,
pros!te ~Oull!iJ!s
ci bra's, ISiimlp}es)
111
Slpaazylwaaą'c'e (lPeDcluslsLotnpose'e) 21
111.1
Rydel (Heche)
111.2
Rydel dwuzębny
(Four,che-beche)
111.3 Wytkiopy'W<lm 'kJOIi1Zen~ (AnralC'he-racines)
111.11 P'I'ZerywalOZ 'OSltU (Echa'ool()II1In€lt'te)
11 L5 Krój
:ręazny, pocią~{)lwy (TIa.tlile-pre)
l J2
u'deI1ZNL1o:we (perou.Sls'ion llanoe)
11.2.1 K.i:l0lf (iPI~c)
112,2
MQltYlka (HOlU'e)
1
112211 z uchem
,pie,r\Ści'EID101waitymIW bIla'~e (Emrna;I1Idhta,ge si'ITl{Ple)22
112.~ z ,ulclhem lIJIierśDieniow.atym
ods:ta:w.1onYIffi(Em:rllaTI'chalg'e li c.oJ1eJt)
U2.2'3z IUIC'hremOidsitaJwionym w kJsrzJt.ałaie slzyjoi łaibęd~ia
(EmmaI1lclhia,ge
li col de Icylglne)
112.3
Dz;i,ilika (Sa:rd,ette)
11'2.4 ,K!ró'j (TiaIiilll€-;pre)
112.5
No;te (Senpe ,etel:argueur)
1~
Nar.zędz<i.a Tęc'zne, złożone
(Outils
3. bre's, ComijXllSes)
121
Motyikla o dwóch ostrzalC;h (Houe)
122
OSlklalDd(Tadll}loe~!pre)
123
Noże do 10000inania gałęrz.i (iSerpe
et elargueur)
21 K'10Jsyf'ilkac1'a prostYlah
namzęld:.vi ręc,zJITYcl1 na: -"IPOC';z.YIWającei UldemeIJJiOlwe
wiąże s'ię z odlffiienną te<eihn'i;ką ilC'h uŻyitlk<OlwaJnlia.BeZłPo'Śired:nio :pr,zeid Wlgłęhiet1lie:Tl
się w ZJi,emię pier,wsrz;e nanzędlZiia slw{)lbOldnti'ena niej S\POlClZywtają.dlDu(ge na'tiCJlmJiiaSlt
enengioznie w nią udeI1lają.
22 Prlzy
tłumatCCllendlU za'Slt>O:S'OIwalno
komib'inalCljoe narllw z PolS1k'i'elglo A~,aJSu Etnograf'i,oznego, z. III, W'<1JflSrzawa1968, mapy 130 - 133.
288
GRZEGORZ
SKAl..SlK.1
mens lSyJmet·Iiiqu€lS)
1'31.1 Radlo (A.ra'iI"e)
131.11 RadŁo kirlzy.wolgrlZąldIZJi,e101we
z pŁoz.em d. ~Oalc.em (Anl.,i1re chamlb~e
a reillIe)
131.12 RaJdł{) z rę!kJo'jeścią .ryllC{):wą (Ara;ire ilUJan!che-.sep) 23
J31.13 RaJC!Łoklrzyrw~iel{)lwe
z rad-
LiJcą wk:SlZl1akie
włóaztnd. (AJrair.e
delllta'l) 24
13J..2 Krój (CQU1;lier)
13.1.3 Radł{) k:01eś.ne (AJra'iJre <wec s<uppont)
132
UIlZ'l!dz.eruia a'sy.metrycZlne (,lnsltl"Uments diJssymet·riques)
132.,1 P1JUig (C'h~lr'l1u,e)
~:>2.H Płulg o OOikładnilcy s1tałej (Ohamrue
a v-eIlS<OIiJr
f.ixe)
!312.12 Płu'g
obT{)Wwy (ChaI"l1ue rtoullme~o:r'eiJlJle)
13'4
Brona (HerBe)
GaJbil'oita 6
SaJdiz.eniJe i s'iew (Pllanlt<art;ci:onet
semaiilll.es)
21
Kołek do sada.>enda (aaJIńou-)
22
ZrraJOZIJ:ilkrY'!lcQWy (Soc a falitr.e J'es
raties)
23
Siew lfęClZI1Y(Semoilr,s)
3
Zbiór zJbori..a(Recdl:t<e)
31
Wy.rymani'e (/pair exitiraJatii,on)
.3,2
Zęc1ie (\par COl.ljpe)
3U
si,el1P€!ffi (a la faUJciiJUe)
321;1 Slienp
zq]jloofw<a,ny (F.cl.JUlCtiJlll'e
a
d'ents)
321.2 Si'eI1p głaidJk!i. (F<lJUlci~e !liiJS!se)
321.3 OC'łuxma pallicó1w (!P;pOlt~e-d~)
321.4 Kompletne
oprzyrządowanie
(OutLllage compleIt)
3'22
kosą (a la Ifia<ux)
3Z!.lJrosą
rz; żeileźiC,em c.i'llgnit:,tyJffi (a
1aJme tuJree) 2i
322.2 kosą z źeIeźcem
popychanym
(,a
lam e pous.se)
322.3 kosą z O'PI"zyr·ządowaniem
(faux
armee)
3122.4 kosą z drewnU:aną osełką (Faux a
etriche)
323
,p6łJrosikiiem (a la '&ape)
33
OsitrIzenJie oj kl~amlie
kos ~~~
atbaiItaJge
de la faux)
al>e~k.a kamienna
i IPochewk:a ~Pi'eLr'e a faux at oofHn)
Mło.tek i .k.olwadebk,o OMa.rlteau at
en:c.lJumatlte)
332 1
Ko:wade'llkQ płaslk:i'e (a table)
;'.32.'2. ·KJo:wadełJloo z ooulbkJiIem w k!sZtałcle młdtlka (a Ipanne)
J{,awade~k() z pięt'ką (a talon)
332.3
Usltawialn!ie spIlJ()lkÓ\w (G.eribalg'e)
4
8Iz.wf1,a do 7!bi'erlanli,a po!k;06u (Ja41
v-eJ1euLSe)
K:ruebe1 do
wiąlZa.llliJa sno!Pkólw
42
(Ai,~iJlJ1'e allier
les gerbes)
Młóc·enie
i
c:zy.sZJc:zern,elZJiJarna
5
(!BaM'~e et neJtitl()yage du ~n)
U<delI1z;aniekloisanlli (Ohauibalge)
51
52
Młócenie OBa~It'age)
5<Z1 KiiJjanlk:a (BaM«)iJr)
Cep Ik:i.jaw.aty (lLartite)
5'22
5/23
Cep (<FdealU)
52'3.1 o stały;mZlaoz,epi,e
:na di7Jierrżallm
C'alt'taK:'he.fli~e roT Ie manlClhe)
523.2
o obrlOlt'OlWyJffi·ZIa<az.epie1lIa <liz;ierż,a/ku (ialtta1dhe pivot'arnlte SIUT Ie
manlcihe)
523..31 Gap :z jooI1Jego \kalWałlk.a drewna
(iF1eau mQll'lJOxy.!.'e)
MłÓiCenie :waloom mł6ckawyJffi (Depiqru,~e)
Gabao:ta 5
UtIiZą;<Wen:iJa lSIPJ"Zęz;aJ'D'e (I.nSItruments aJtte!les)
1311 Uo:ząldrzen:ia 6ym,et,ryIOZJne (iLrusitlrnl12
2
J
K. Maszyński,
Kultura
ludowa Słowian, t. 1: 1967, s. 167, ryc. 131.
K. MOlStzyńlsik1i,
Kuloom ... , s. 164, ryJc. 122.
25 Podział
kos na dwa rodzaje:
z ±eleźcem
ciągniętym
i pcypy,chanym z.wiązany jest z pe!W'll'yJffi=rz.egółem
kOtlliS!tlroJkicyjnyJffi.OhoolZ;i o usy1u«)IW1;J.nierącilikii fila
kosiSlk:u wuglęldem lŻ€l1eź£a: bądź (j{j stT{)'lly żel.woa, bądŹ z jego pme'C1iwnej strony.
Wyn'ilkają z tego odmienne
ltechniJk:i kJosrlenJi.a i p<>'ZYlcjek05liJama.
23
Por.
24 ~OT.
Francuskie
54
55
6
cI
muzea etnograficzne
CZY'SZIozelIlJieZiarna
prey
UŻYlCiJu 62
opallkJi (VaiIlina.ge)
63
pf!Z;eisi·ew<ł1l1!i:e
Z1iarna (CriJbl.age)
64
Zbierall'll.ie i ładolWtalJ1liezboża (Ra-.
ma:Slsa,~ et 'cl1.aJl~gemel1lt)
Gtralbie (Ralt,eau)
SzuiLl!a (lPeiJJJe)
wtdły (!F'OIUIf.che)
WY'chwyrt; do .na.piJIba,niJa tiny zabezIJi·eClzaJją!Cej ładunek
S!iana Lub
drzewa na wozie Arret de corde)
Część druga: PTZyikład:'winorośl
2
3
31
211
312
Pr.zyJglOtOlwa,l1Ji,e
gl'elby i pralce wokół rośliny ,(.Txava,H doll .S'OI1 et autOiUirde la p1a:nlte)
SzttbeQ)ienJie ~GTeffug·e)
OibC'iJIlJal1lie
iPędÓ1W(Te>i:J.rle)
NÓŻ ogl'odn:iJazy o stałym
OŚt.I1ZlU
(SeI1P€ a 1ame f·ix·e)
z ~rnbi'et€lffi osltrym (a dOlS tlranC'haTIIt)
z ,gI'lZJbiet·em nie QslhrY'm (a dOls non
tira'D'Chant1:
)
32
33
ol
5
6
7
71
72
8
Nóż ,ogr·odniJozy o() ostreu
s'kłaJd<lnY'm (Serpe
a lame plJiCłJnlte)
Nóż-;s.e;ka!tox (Senpo~,secalt.eux)
U:Stalwtian'ie Ity,crz;ek (.Planttartoi'On des
eohalas)
Obdnanie
wici (Sarme1lJtage)
O!pryśkillwa!IlJi'e .(iSOIUf;rage)
Z'biO<TY.(V'el1ld.a'f1Jg'es)
ObcinCłJIlJi·egron (Coupe raislin)
T1valllslpom gJron (Tral1lSIP01"tdu ra'iSlin)
Straż winIlJic (Gavde de la recolte)
Program ,nau'kowy "Rolnictwo" obejmuje również do'kumenta'cję ikonogra:fi.czną znacznie rozszerzają;cą informacje z gablot. Dokumentacja
ta dostępna Jest w trzech ka:hinach: 8, 10 i 12. W Ikahinie nr 8 wyświ!etlić można serię 20 diapozytywów o n.astępującejtreści:
Nagrolbek ro'l'n~ka (II w.), Orka {XI w.), Bronowanie (XII w.), Uprawa winorośli
(XIII w.), Koszenie i ostrzenie kosy (XIII w.), Zniwiarz z sierpem
(XIV w.), Siew (XV w.), Sianokosy (ok. 1480 r.), ,Zbiory winotgl'on (r. 1491),
O.l1ka {XVI w.), Sierpień (I pot ;XVII w.), Ubiór ogrodnika,Ckoniec
XVII w.), Or'k.a ,('pał. XVIII w.), .Praloe leśne (poł.. XVIII w.), Zeńcy
z Lucerny I(r. 18eO),Wyltłaczarrie roku z winogron I(XIX w.) Młócenie
walcem zbożowym (T. 1863), Młócenie ,cepami .(dk. r. 1800), Zbiory winogr·on (XIX w.), Mechaniza1cja zb.iorów. Ka.bina nr '10 zawiera kilka albumów z fo'tograrriami uzupełniającymi tematy 'prezentowane w gablota·ch,
d.otyczące narzędzi i pra'e rolniczYiCh oraz pl'ac związanych z u;prawą
winorośli. Kabina nr 12, dzięki magnetowid.owi, pozwala obejrzeć ;film
J.-D. Lajouxna
,temat młóoenia żyta 'O€1pamina wolnym powietrzu we
wsi Vi·eurais (dep. Aveyron w Masywie Centralnym). Zawiera on .następujące etapy 'pra'cy: ro:zJkladanie snopów, młóckę ,czteroma, sześcioma
i ośmioma 'cepami, zbi·eranie 'Ziarna i jego czys:zJczenie'Przez wianie.
Tak oto prz·ed:stawia się, w wielkim skrÓCie opisana, współ'czesna ekspozycja stała Musee national des Arts et Traditions Populaires w Paryżu. Autor starał się zohrazować przede wszystkim treść merytorycz.ną
tej wystawy, uzupełniając ją uwagami 'na'tury muzeologicznej. Zaden jednak opis nie jest w stanie oddać panującej tam atmosfery, która łączy
w so!biepowagę i dystans'Z!e :swobodą i he.zpośredniością·
19 "Lud"
-
tom 65
GRZEGORZ
SKALSKI
FRENCH ETHNOGRAPHIC
MUSEUMS. PART I
(Summary)
Polish ethnographic museology constantly lacks information on foreign museum
centers, including also French ones. The author of the present paper wants to
make additions to the hitherto existing, not tdo impresive literature
on French
museology concerning mainly two central museums in Paris - Musee de l'Homme
and Musee national
des Arts et Traditions Populaires - and make some remarks
on regional museums. These remarks result from the author's observations made
during his research grant stay in France in 1979 and concern the ethnographic
collections of the following museums: Musee national des Arts et Traditions
Populaires in Pa'ris, Musee alsacien in Strasbo'urg, Musee de Bretagne in Rernes arnd
Muse'e Camaraguais
in Mas du Pont de R'Ou.sty. The article is divided into two
parts; the present paper includes the first one, which aims at presenting permanent exhibitions of Musee national des Arts et Traditions PopulaiT€s.
The permanent exhibitions present traditional French folk culture as well as
its transition
to industrial
culture. Presented
sp~cimes, depending on the given
subject, date back to the Iron Age and up to the 20th century. The exhibition
consists of two parts: Galerie cultureHe and Galerie d'etude, which differ as far
as cognitive aims are concerned. The first one - Galerie cultureHe - is assigned
to a general audience who wants to learn as much as possible about French folk
culture. Galerie d'etude, however, is meant for a special audience, experts who
want to enlarge their knowledge on certain aspects of folk culture. Analitical
and typological arrangement
of objects and concomitant publications enable them
to make a thorough study of chosen phenomena in their comparative chronology,
i. e. in their causal and consecutive process. A lot of interesting exhibitiona1 ideas
were introduced;' among them diapositives, the so-called "unite ecologiques" presenting light and sound performances
in in authentic interiors, ethnomusicological
shows and projection rooms where one can see slides and movies and listen to
music.
This paper icludes a superficial review of substantial contents of both exhibitions and some remarks of a museological nature.